17/08/2024
Dù ai đi ngược về xuôi
22 tháng 7 hội Đươi thì về
Dù ai buôn bán trăm nghề
Nhớ ngày giỗ mẫu thì về đền Đươi !!!.
Đền Đươi là một quần thể di tích lịch sử nằm trên địa bàn thôn Quỳnh Huê , xã Thống Nhất , huyện Gia Lộc , Tỉnh Hải Dương . thờ Nguyên Phi Ỷ LAN hay còn gọi là Phù Thánh Linh Nhân Hoàng Thái Hậu . Bà là Nguyên Phi và sau đó Hoàng Thái Hậu triều lý.
Bà tên thật là PHẠM THỊ YẾN (hay 1 số tài liệu ghi là PHẠM THỊ YẾN LOAN) quê ở Thổ Lỗi , Siêu Loại , Thuận Thành , Bắc Ninh nay là Dương Xá, Gia Lâm, Hà Nội. sinh thời Bà là Nguyên Phi vợ của vua Lý Thánh Tông , thân mẫu của vua Lý Nhân Tông , và là bà nội của vua Lý Thần Tông.
Trong suốt cuộc đời của mình bà đã 2 lần nhiếp chính thay vua lo việc nước đảm bảo đời sống yên bình của muôn dân lần khi Vua Lý Thánh Tông thân chinh đi đánh giặc Chiêm Thành. Và lần 2 là khi vua Lý Nhân Tông mới lên ngôi bà đã nhiếp chính cùng thái uý Lý Thường Kiệt và Thái sư Lý Đạo Thành cùng quân dân Lý triều đánh tan cuộc xâm lược của quân Tống.
Trong thời gian trịvì của Vương Mẫu , bà đã phát lương thực cứu đói cho dân ,cho tu bổ đê điều, xây dựng đền miếu, trừng trị quan tham, khuyến khích nông nghiệp phát triển ,mở kho nội phủ phát tiền chuộc các cô gái nghèo bị bán làm nô tỳ rồi gả chồng cho họ ......làm cho nước ta dưới triều Lý trở lên hưng thịnh với , bao nhiêu công lao vô cùng to lớn nhân dân ta đã tôn bà làm quan âm nữ và xây dựng đền thờ bà ở khắp nơi khi bà mất .
Khi bà đi qua mảnh đất Thống Nhất đã phát lương cứu đói và cho xây dựng đê điều, ban tiền cho xây dựng tu bổ chùa chiền. Cảm công Đức ấy nhân nhân xã Thống Nhất đã xây dựng đền thờ bà ngay từ khi bà mất lấy tên là Quỳnh Hoa Cung Điện hay tên nôm là đền Đươi , các triều đại phong kiến VIỆT NAM đều có sắc phong về đền sắc phong cho bà là :"THƯỢNG ĐẲNG TỐI LINH THẦN". hiện đền còn lưu giữ nhiều tài liệu quý giá có giá trị Lịch sử như sắc phong, ngọc phả, và ghi chép của lí trưởng.
Đền được xây theo kiến trúc kiểu nội công ngoại quốc với 5 gian đại bái thờ công đồng bách quan triều Lý, tiếp theo là hai bên giải vũ sau đó là trung từ thờ "vua cha Ngọc Hoàng" và hai bên tả hữu thờ tượng Thái Úy Lý Thường Kiệt và Thái Sư Lý Đạo Thành , phía sau là hậu cung thờ tượng quốc mẫu Ỷ Lan cùng tượng vua Lý Nhân Tông và Minh Nhân Vương Sùng Hiền Hầu , trong cùng là cấm cung thờ Vương Mẫu, Ngoài ra trong quần thể đi tích Đền Đươi còn có 1 ngôi chùa tên chữ là chùa BẢO ĐỚI thờ phật theo phái đại thừa, và 1 ngôi đền thờ mẫu theo tín ngưỡng tứ phủ của người việt phối thờ đức thánh Trần Hưng Đạo . Trong kháng chiến đền là nơi sơ tán ,đóng quân tập huấn của bộ đội,là trụ sở của chính quyền địa phương .
Đền được bộ VHTT xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1992. Dưới thời pháp thuộc đền đã từng được trường Viễn Đông Bác Cổ Đông Dương và toàn quyền Đông Dương xếp hạng di tích lịch sử cần bảo vệ. được xây dựng từ thời nhà lý ,sau nhiều lần trùng tu dưới thời Trần ,Lê thì hiện tại đền mang đậm kiến trúc thời Nguyễn với hệ thống vỉ kèo, cột cái cột quân chắc chắn và hệ thống các hình tượng điêu khắc mang màu sặc của tín ngưỡng phồn thực như hình tượng thực sinh khí nam, hình tượng thực sinh khí nữ,hình người chèo thuyền,giã gạo...cùng với đó sau khi khai quật là hàng loạt gạch ,đá ,ngói có niên đại từ thời Lý -Trần điều đó chứng tỏ bề dày lịch sử văn hoá cũng như lối kiến trúc tiêu biểu về điêu khắc.
Năm 2023 đền được bộ văn hoá thể thao và du lịch đầu tư trùng tu với quy mô lớn trên nguyên tắc giữ gìn tối đa kiến trúc văn hoá , đến năm 2024 thì đã hoàn thành tổng thể và dự kiến khánh thành vào dịp lễ hội tháng 7.
Lễ hội hàng năm được tổ chức từ ngày 22-25 tháng 7 âm lịch nhằm tưởng nhớ và tri ân công đức của nguyên phi Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan , với 2 phần lễ và hội . phần Lễ bao gồm các hoạt động như lễ Mộc Dục, lễ cáo Yết , lễ rước , và lễ Tế ….,Phần hội bao gồm các hoạt động như các trò chơi dân gian , văn nghệ, hát chèo, diễn xướng hát văn, trống quân …..
Năm nay lễ hội đền Đươi dự kiến sẽ được tổ chức trọng thể vào các ngày 23 ,24,25,26 tháng 8 tức ngày 22-25 tháng 7 âm lịch năm 2024. Cùng với lễ khánh thành cụm di tích đền Đươi sau trùng tu.
TuanAnh.