24/10/2025
Quy trình 5 bước cơ bản để xử lý chứng từ một cách dễ hiểu nhất.
Bước 1: Phân loại Chứng từ (Bạn đang cầm gì?)
Đầu tiên, hãy nhìn vào chứng từ và xác định nó thuộc nhóm nào:
Chứng từ Đầu Vào:
Là gì: Là những thứ công ty mua hoặc chi trả.
Ví dụ: Hóa đơn GTGT (đầu vào), Hóa đơn bán hàng (khi mình là người mua), Hợp đồng kinh tế (mua), Bảng chấm công, Bảng lương...
Bản chất: Làm tăng tài sản/hàng hóa/chi phí và tăng nợ phải trả (nếu mua chịu) hoặc giảm tiền (nếu trả ngay).
Chứng từ Đầu Ra:
Là gì: Là những thứ công ty bán hoặc cung cấp.
Ví dụ: Hóa đơn GTGT (đầu ra), Hóa đơn bán hàng (khi mình là người bán), Biên bản bàn giao hàng hóa (cho khách)...
Bản chất: Làm tăng doanh thu và tăng phải thu (nếu bán chịu) hoặc tăng tiền (nếu thu ngay).
Chứng từ Ngân hàng & Tiền mặt:
Là gì: Giấy báo Nợ, Giấy báo Có, Sổ phụ ngân hàng, Phiếu thu, Phiếu chi.
Bản chất: Xác nhận việc tiền tăng lên hay giảm đi.
Bước 2: Xác định Nghiệp vụ (Chuyện gì đã xảy ra?)
Sau khi biết đó là chứng từ gì, hãy "dịch" nó sang một câu mô tả đơn giản.
Ví dụ 1: Cầm "Giấy báo Nợ" 20.000.000đ và "Phiếu thu" 20.000.000đ.
Nghiệp vụ là: "Rút tiền gửi ngân hàng về nhập quỹ tiền mặt."
Ví dụ 2: Cầm "Hóa đơn GTGT đầu vào" (mua 1 cái Ti vi) 35 triệu và "Phiếu chi" 35 triệu.
Nghiệp vụ là: "Mua Ti vi cho công ty và đã trả bằng tiền mặt."
Ví dụ 3: Cầm "Hóa đơn GTGT đầu ra" (bán 100 cái áo) 11 triệu, chưa thấy tiền về.
Nghiệp vụ là: "Bán hàng cho khách, chưa thu tiền."
Bước 3: Dịch sang "Ngôn ngữ Kế toán" (Nó ảnh hưởng đến tài khoản nào?)
Đây là lúc bạn cần dùng Hệ thống Tài khoản (theo Thông tư 200 hoặc 133). Mỗi "từ khóa" trong nghiệp vụ ở Bước 2 sẽ tương ứng với một số tài khoản.
Ví dụ 1: "Rút Tiền gửi ngân hàng (TK 112) về nhập quỹ Tiền mặt (TK 111)."
Ảnh hưởng đến: TK 111 và TK 112.
Ví dụ 2: "Mua Ti vi (TK 211, 153, hoặc 242) và đã trả bằng Tiền mặt (TK 111)."
Ảnh hưởng đến: TK 211 (nếu là TSCĐ) và TK 111. (Giả sử có VAT đầu vào TK 133 nữa).
Ví dụ 3: "Bán hàng (TK 511 - Doanh thu) cho khách, chưa thu tiền (TK 131 - Phải thu KH)."
Ảnh hưởng đến: TK 511 và TK 131. (Kèm theo thuế VAT đầu ra TK 3331).
Mẹo: Không cần thuộc hết ngay. Hãy học thuộc các tài khoản cấp 1 (3 chữ số) mà bạn dùng thường xuyên nhất: 111, 112, 131, 152, 156, 211, 331, 511, 632, 642...
Bước 4: Quy tắc Vàng (Xác định Nợ - Có)
Đây là bước quan trọng nhất. Mọi nghiệp vụ đều phải tuân theo nguyên tắc: Tổng Nợ = Tổng Có.
Để biết tài khoản nào ghi Nợ, tài khoản nào ghi Có, bạn chỉ cần nhớ quy tắc Tăng/Giảm sau:
Mẹo ghi nhớ siêu tốc:
Tăng ghi NỢ: Tài sản (1, 2) và Chi phí (6, 8 ).
Tăng ghi CÓ: Nguồn vốn (3, 4) và Doanh thu (5, 7).
Bước 5: Lên bút toán (Ghi sổ)
Bây giờ, hãy kết hợp Bước 3 và Bước 4 để ra được bút toán hoàn chỉnh.
Ví dụ 1: "Rút Tiền gửi ngân hàng (112) về nhập quỹ Tiền mặt (111) 20 triệu."
Phân tích: Tiền mặt (TK 111, Loại 1) tăng lên. Tiền gửi (TK 112, Loại 1) giảm đi.
Áp dụng quy tắc: Loại 1 Tăng ghi Nợ, Giảm ghi Có.
Bút toán: Nợ TK 111: 20.000.000 Có TK 112: 20.000.000
Ví dụ 2: "Mua Ti vi (TSCĐ, TK 211) 35 triệu, thuế VAT 10% (TK 133), chưa trả tiền (TK 331) cho Nhà cung cấp Minh Tâm."
Phân tích:
Tài sản (Ti vi - TK 211, Loại 2) tăng 35 triệu.
Thuế (TK 133, Loại 1) tăng 3.5 triệu.
Nợ phải trả (TK 331, Loại 3) tăng 38.5 triệu.
Áp dụng quy tắc: Loại 1, 2 Tăng ghi Nợ. Loại 3 Tăng ghi Có.
Bút toán: Nợ TK 211: 35.000.000 Nợ TK 133: 3.500.000 Có TK 331: 38.500.000
Ví dụ 3: "Bán hàng cho khách, chưa thu tiền (TK 131), tổng hóa đơn 11 triệu, trong đó VAT 10% (1 triệu)." Đối với bán hàng, luôn hạch toán 2 nghiệp vụ: 1. Ghi nhận Doanh thu:
Phân tích:
Doanh thu (TK 511, Loại 5) tăng 10 triệu.
Thuế phải nộp (TK 3331, Loại 3) tăng 1 triệu.
Phải thu KH (TK 131, Loại 1) tăng 11 triệu.
Áp dụng quy tắc: Loại 1 Tăng ghi Nợ. Loại 3, 5 Tăng ghi Có.
Bút toán 1: Nợ TK 131: 11.000.000 Có TK 511: 10.000.000 Có TK 3331: 1.000.000
2. Ghi nhận Giá vốn (Giả sử giá vốn lô hàng là 7 triệu):
Phân tích:
Chi phí giá vốn (TK 632, Loại 6) tăng 7 triệu.
Hàng tồn kho (TK 156, Loại 1) giảm 7 triệu.
Áp dụng quy tắc: Loại 6 Tăng ghi Nợ. Loại 1 Giảm ghi Có.
Bút toán 2: Nợ TK 632: 7.000.000 Có TK 156: 7.000.000
Tóm lại: Mọi chứng từ đều đi theo quy trình 5 bước này. Không còn cách nào khác là bạn phải luyện tập thật nhiều. Hãy tìm các "bài tập kế toán định khoản" trên Google hoặc đọc kỹ hướng dẫn hạch toán trong các Thông tư kế toán để làm quen. Chúc bạn thành công!Chào bạn, đây là nội dung đã được sắp xếp và viết lại một cách rõ ràng, có cấu trúc hơn để các bạn kế toán mới ra trường dễ dàng nắm bắt.
Sưu tầm