06/29/2022
Aмерикт хуучин машин авахдаа ...
Америкт хэсэг хугацаагаар, эсвэл байнга амьдрахад машингүй байхыг төсөөлөхийн аргагүй. Энд машинтай байх нь тансаг хэрэглээ огт биш, жирийн л халбага сэрээ мэт өдөр тутмын зайлшгүй хэрэгцээ.
Том хотуудад ганц нэгээрээ амьдардаг бол нийтийн тээврээр яваад байж болно, зардал ихтэй ч бас машинтай бол зогсоол, гарааж, бензин гээд адилхан л чамгүй зардал гарна. Ихэнх хүмүүс машинтай байхыг илүүд үздэг нь ойлгомжтой, юу юунаас илүү амар, convenient учраас тэр. Америкт машинтай болох олон арга зам байдгаас энэ удаад урьд нь хэрэглээнд байсан машин худалдаж авах, юу юунд анхаарах тухай мэддэгээсээ хуваалцъя.
Шинээр ирээд удаагүй бол шинэ машин бүү аваарай! Яагаад гэвэл кредит түүх чинь үүсээгүй, оноо нь бага байх тул хамгийн муу deal ийг шахаасанд орж авах болно. Dealer үүд No credit, no problem! гэсэн лоозонтой байх нь их, тэд анх машин авч байгаа хүмүүсийн (гадаадаас ирсэн хүмүүс, дөнгөж сургуулиа төгсөж байгаа залуучууд, гм) сул тал дээр ажиллаж байгаа хэрэг л дээ. Капитализм дээд шатандаа хүртэл хөгжсөн Америкт, Монгол мэт капитализм дөнгөж хөгжиж байгаа газраас ирсэн, нарийн ширийнийг нь сайн мэдэхгүй хүмүүс хэн нэгний зууш болоход амархан. Америкууд өөрсдөө ч гэсэн машин авахдаа маш их нервтдэг, дургүй. Яагаад гэвэл жирийн хүн машин тэр болгон худалдаж аваад байдаггүй болохоор өдөр бүр машин зардаг, хүн панаалдах чадвар нь бүр мэргэжлийн түвшинд хүрсэн худалдаачдын уран заль мэх, шахаасанд орж амархан акулын зууш болдог болоод тэр!
"Brand new cars, no interest, no down payment, bla³" (цоо шинэ машин, хүүгүй, урьдчилгаагүй) гэх мэт хорхой гозгонуулсан зараар хүмүүсийг урхидаж ирүүлээд "Оноо чинь тааруухан юм байна, 29% ийн хүүтэй зээлээр өгч чадна, бла бла бла", гэснээ багийнхантайгаа ярьж буулгаж байгаа дүр эсгээд "манай босс 5% буулгаад өгч болно гэнээ, бла бла бла" гэх мэтээр сайн хүн болж чихэн дээр цэцэг ургуулж байгаад цэвэрхэн шахаасанд оруулж ахиухан үнээр зарахаа мэднэ. Тэд бүгд багаараа ажилладаг бөгөөд юм мэдэхгүй баагий ирж өндөр үнээр машин аваад явахад party хийцгээдэг.
Яг тийм нөхцөлөөр машинаа зарахгүй биш зарна, харин тийм нөхцлийг хангах худалдан авагч нь тэр болгон ирэхгүй. Кредит түүх маш сайн, 800аас дээш оноотой, сарын орлого нь тэдээс дээш, өр орлогын харьцаа төдөөс хэтрэхгүй байх ёстой энэ тэр гээд нилээн олон өндөр босготой, өөрөөр хэлбэл цагаачид, залуучууд тэр болгон бүрдүүлж чадахгүй нөхцлүүд байдаг. Тэр олон өндөр босгуудыг нь мэдэхгүй, бэлтгэлгүй очвол амаа таглуулах болохоор тэдний тулгасан өндөр үнэ, хүүг зөвшөөрөхөөс өөр аргагүйд хүрнэ!
Хааяа дийлерт ажилладаг монгол хүн хайсан зар явж байгаа харагддаг. Хэдийгээр дийлерт ажилладаг, Sales Consultant гэх мэт гоё² нэртэй ч тэд хийснээрээ цалинждаг болохоор тэднээс машин хямд авна гэж өөрийгөө хуурах хэрэггүй. Тэгээд ч хүний олох орлогоноос зулгаагаад байх нь зохисгүй.
Яахав хүний нохой идэхээс өөрийн нохой идэг гэсэн бодолтой очоод ярьж хөөрөөд хэргээ бүтээвэл өөр хэрэг. Тэрнээс биш Монгол хүн Монгол хүндээ туслах л ёстой гэсэн бодолтой, хандлагатай очоод хэрэггүй. Миний хувьд бол хэн байх нь огт хамаагүй, монгол биш байвал бүр ч амар, түс тас яриад болохгүй бол хаячихаад явахад сэтгэлд сэвгүй, no hard feelings :-) .
Орлого нь борлуулалтаас шууд хамаарч цалинждаг байхад болж өгвөл өндөр үнээр борлуулах сонирхолтой, мөн шаардлагатай байхыг ойлгох хэрэгтэй, тэдэнд дураараа үнэ буулгаад зарах эрх мэдэл байхгүй. Тийм compensation structure (цалингийн бүтэц) тэй газрууд сарын төдий чинээний борлуулалт хийж байж тийм ийм түвшинд хүрнэ, тийм тийм урамшуулалтай гээд дотроо байнга өрсөлдөөнтэй байдаг учраас юуны түрүүнд төлөвлөгөөгөө гүйцээхээ бодно. Тийм ажил хийдэг хүмүүс байнга ур чадвараа хөгжүүлэх сургалт, дадлага хийж байдаг болохоор урьд урьдаасаа илүү сайжирдаг. Тийм зэгсэн skills (ур чадвар)тэй, дадлагатай хүмүүстэй бэлтгэлгүй хүн очоод сайн deal олж авна гэж үгүй. Зүгээр л өдөр болгон гүйдэг хүнтэй уралдахад ямар байх билээ, тэгээд л бодоод үз!
Дийлерүүд bi-lingual (хос хэлтэй) цагаач хүмүүсийг авч ажиллуулах дуртай байдаг нь тэдгээр хүмүүс өөрсдийнхөө Community д амжилттай ажилладагтай нь холбоотой, өөрөөр хэлбэл нарийн ширийнийг сайн мэдэхгүй хүмүүст машин харьцангуй өндөр үнээр амархан зарчихдаг л гэсэн үг.
Тэгээд яаж машинтай болох юм бэ? гэж үү? Америкийн бизнесийн сургуульд болон cургалтанд суусан хүмүүс "He who has the knowledge wins" (хэн мэдлэгтэй нь хождог) гэж сонссон л байх. Би анх ирснийхээ дараа эхнэртэйгээ цуг төлбөртэй, $500, real estate investment training (үл хөдлөх хөрөнгөнд инвэст хийх сургалт) д хэд хоног сууж яаж кредит оноогоо хурдан өсгөх вэ? яаж үл хөдлөх хөрөнгийн зээл авах вэ? ямар ямар замаар байшин худалдаж авах вэ? яаж хэлцэл хийх вэ? гэх мэт маш их хэрэгтэй зүйлүүдийг олон жилийн туршлагатай хүмүүсээс сурч авсан. Бидний зорилго professional уудаас сурч байшин худалдаж авах байсан бөгөөд зорилгодоо ч Америкт ирснээсээ хойш 3 жилийн дараа хүрч чадсан. Тэндээс олж авсан мэдлэг одоо ч хэрэг болсоор байдаг.
Бүгдийг мэдэж байх албагүй ч do your homework to get the essentials!
Хэдий чинээ их зүйл олж мэднэ, төдий чинээ өөртөө итгэлтэй болж, тэр хэрээр зөв шийдвэр гаргадаг. Чухал зүйлүүдийг мэдэж байхад наймаа ярьж байгаа хүнийхээ аманд тийм ч амархан орчихгүй. Тийм болохоор сурч мэдэхээс хойш бүү суу! What you don't know will hurt you! (Мэдэхгүй зүйлдээ чадуулах болно!)
Шинээр ирэгсэдэд машинтай болох хамгийн шилдэг зам бол used car (хэрэглээнд байсан машин) хувь хүнээс бэлэн мөнгөөр авах. Энэ нь хамгийн сайн deal болно! Хоёр тал тохиролцож чадвал аль аль талдаа ашигтай, кредит түүх, оноо энэ тэр гэхгүйгээс гадна, бэлнээр авч байгаа тохиолдолд илүү давуу талтай, ярьж хямдруулах илүү боломжтой. Нөгөө тал бас бэлнээр зарах сонирхолтой байх нь орлогын татвараас мултрах боломж олгодог. Зарж байгаа хувь хүн ч бас дийлер шиг элдэв заль мэх хэрэглэх нь үгүй! Тэдний мөнгөний хэрэгцээ, тулгамдсан асуудал, цаг зав, гарах зардал энэ тэр гээд олон зүйлээс хамаарах тул ярилцахад сайн буулгаж болдог.
Би анх ирээд Craigslist ээс зар харж байгаад 120К mileage тай stick shift (гар араатай? араа солихдоо гараар сольдог) тэй япон машин $4000 obo (or best offer) гэсэн зартай таарч холбогдоод гэрт нь очиж ярьж байгаад $2,500 аар авч байж билээ. Үзээд л бүрэн бүтэн, элдэв dent (сэв) байгаа эсэхийг нь шалгаад, neighborhood дундуур нь тойрч үзээд л "I pay in cash, I have only $2500 (twenty five hundred), if you would let it go for that, I'll take it right now!" гэсэн чинь "Оh, bla bla bla, $3000" гэж байна аа, тэгэхээр нь "Man, I don't have that money, I said I have only 25 hundred, even if I want to pay 3000, I simply don't have the extra 500. Bla bla bla, if you wouldn't be able to sell your car for few days, give me a call, here is my number!" гээд л анх хэлсэн үнэн дээрээ firm (хатуу) байгаад байсан чинь "Ааh, OK, OK, in cash!" гээд л наймаа тохирсон байдаг юм. 😀
Би тэр үед СаrFax энэ тэр мэдэх ч үгүй, ер нь байсан ч юм уу, бүү мэд? гэрээс нь очиж авч байсан болохоор I felt safe. Машины хувьд зүгээр, 120К хавьцаа гүйлттэй, гол downside (сул тал, тааруухан үзүүлэлт) нь гар араатайдаа байсан. Монголд жолоо барьж сурахад л гар араатай машин дээр сурсан болохоор миний хувьд зовлон байгаагүй. Энд харин тийм машин улам бүр цөөрч, сонирхох хүн бараг үгүй болж байсан үе, years ago. 3-4 жил нэг их асуудалгүй барьж байгаад 1К зарчихаж билээ. Ингэж хуучин машин хувь хүнээс худалдаж авахдаа мужийнхаа Вill of Sale формыг хэвлэж аваад явж байх нь зүгээр. Энэ нь хуучин эзэн нь шинэ эзэнд эрхээ шилжүүлж байгаа баримт болох юм. Гарын үсгийг нь зуруулж аваад дээр нь Certificate of Title ийг нь авахаа мартаж болохгүй! Энэ нь тэр машины эзэмшлийн баримт бичиг нь. Оwner should have the Certificate of Title if the car is free and clear. Анх машиныг дийлерээс шинээр авахад ихэнхдээ санхүүжилт хийж авдаг болохоор банк, санхүүгийн байгуулга нь тухайн машины Certificate of Title г эзэмшиж байдаг, эзэн нь төлбөрөө барагдуулахад, өөрөөр хэлбэл машины төлбөр дуусч free and clear болоход, банк түүнийг нь эзэнд нь олгодог. Хуучин машин авахдаа Free and clear машин авах нь дээр, ихэнхдээ 100К майлаас дээш гүйлттэй, resale value (эргүүлээд зарахад үнээ бага алддаг) сайтай Toyota, Honda гэх мэт. Шинэ машины үнэ 4-5 жилийн дотор 60-70% унадаг.
Хэрэглэж байсан машин авахдаа Kelley Blue Book (www.kbb.com) ээс тухайн машины зах зээлийн ханш ямар байгааг мэдэж аваарай. Ингэхийн тулд зар үзэж байхдаа, хэрвээ байвал, зураг дээрээс нь License Number ийг нь хараад, зарим тохиолдолд VIN (Vehicle Identification Number, манайхан арлын дугаар гээд байдаг байхаа) нь ч байдаг, мөн гүйлтийн мэдээллийг нь хийгээд KBB ээс хайхад тухайн машины хэлбэлзэх үнэ гараад ирнэ. Нэгэнт багцаатай болсон бол зарын эзэнтэй холбогдоод хэзээ хаана үзэж болохоо тохирно биз ээ.
КВВ ээс үнийн багцаатай болсон бол
CarFax аас тухайн машины түүхийг үзэж байж шийдэх нь зүйтэй.
КВВ үнэгүй, СаrFax дараах байдлаар үнэтэй:
1 СаrFax Report - $40
3 СаrFax Reports - $60
6 СаrFax Reports - $100 байдаг.
CarFax Report нь тухайн машины дэлгэрэнгүй мэдээллийг агуулдаг учраас зайлшгүй хэрэгтэй. Машин авах гэж байхад $100 ч гэсэн хэрэгтэй байдаг, гэхдээ үүнд гар татах хэрэггүй! Авах машиныхаа түүхийг үзэж байж шийдэх нь сэтгэлд сэвгүй, хойшид гарч болох олон асуудлаас хамгаалах болно. Машин зарж байгаа хүн өөрөө зарахын тулд CarFax Report ыг нь гаргаад авсан байж магадгүй. Хэдэн ногоон saveлэлээ гэж баярлах хэрэггүй! Trust but verify! (Итгэ, гэхдээ баталгаажуул!) гэж ерөнхийлөгч Рональд Рейган ЗХУ задарсны дараа цөмийн зэвсгийг цөөлөх үед хэд хэдэн удаа хэлсэн байдаг. Уг хэлц үг бол Оросын "Доверяй, но проверяй!" гэсэн үгийн англи хувилбар л даа. Хүйтэн дайн төгсөх үед Орос судлаач нэг эмэгтэй Ерөнхийлөгч Рейганд зөвлөх үедээ зааж өгсөн байдаг юм. Хэдийгээр зарж байгаа хүн СаrFax ийг нь үзүүлсэн ч гэсэн өөрөө авч үзэхэд буруудахгүй, яагаад гэвэл принтлэж авдаг учраас зарим нэг мэдээллийг сугалж, нуух боломжтой!
СаrFax Report-оос дараах мэдээллүүдийг үзэж болно.
1. Vehicle registration - тухайн машин хаана бүртгэлтэй
2. Title Information -
clean (цэвэр буюу ямар нэг асуудалгүй),
salvage or rebuilt (их засварт орсон, унахад аюултай, заавал inspection хийлгэх хэрэгтэй),
junked (аюултай, унаж болохгүй, сэлбэгэнд хэрэглэх)
3. Odometer readings - нийт гүйлт буюу одометрийн заалт
4. Lemon history - асуудалтай машиныг худалдсан эсэх, авсан хүн нь уг машины бодит үнээс ихийг төлсөн байх
5. Stolen or Recovery Info - хулгайлагдаж байсан болон олдсон мэдээлэл
6. Structural damage - осолд орж их бие, тэнхлэг гэмтсэн
7. Аccident indicators - осолд орсноос болж airbag ажилласан гэх мэт
8. Service & Repair info - үйлчилгээ, тосолгоо, засвар хийсэн мэдээлэл
9. Vehicle Usage - такси, түрээсэнд явж байсан эсэх
10. Recall Info - Үйлдвэрээс гарснаас хойших нийтлэг засварыг хийх дуудлага байгаа эсэх.
Авч байгаа машинаа бүр баталгаатай араанд нь хийе гэвэл $250-300 төлөөд механикт үзүүлж авах эсэхээ шийдэж болох юм. Заавал тэгэх албагүй, өөрийн чинь бэл бэнчин, итгэл, тухайн процесс, зарж байгаа нөхцөл байдлаас гээд олон зүйлээс хамаарна.
Сar Shopping хийхэд хэрэглэж болох маш олон вэб хуудаснууд, аппууд бий. КВВ, CarFax хоёр л хамгийн нэртэй нь. Хэрэглэдэг апп байдаг бол доор коммент хэсэгт бичэж үлдээгээрэй. Хүмүүс үзээд таалагдвал хэрэглэнэ биз.
Шинээр ирэгсэд хуучин машин авах нь машины даатгалд ч бас нөлөөтэй. АНУд даатгалгүй машин унаж явна гэж үгүй бөгөөд өөрийн болон өрөөлийн буруугаас болж осолд орсон тохиолдолд машины гэмтэл засвар болон эмнэлэгийн төлбөрийг даатгалаас төлүүлэх болдог. Хуучин машины даатгал шинэ машиныхыг бодвол хямд байх нь ойлгомжтой, унаж байгаа машины чинь зах зээлийн үнэ нь тийм болохоор тэр. Анх ирээд даатгал авахад мөн кредит түүх шалгах тул байхгүй, үүсээгүй, оноо бага байх тул даатгалын сарын төлбөр бас л өндөр болно. Тийм болохоор эхлээд хуучин машин авч унах нь makes a perfect sense.
Даатгал авахдаа хэд хэдэн газраас нэг өдөр quote aвах хэрэгтэй. Нэг өдөр гэдэг нь маш чухал!!! Кредит оноо шалгах тутамд бага багаар оноо хасагддаг, дөнгөж үүсгэж эхлээд цуглуулж ядаж байхад оноо хасагдаад байх нь муу. Нэг өдөр олон газраас кредит түүх шалгахад 1 удаа шалгасан болж харагдана, өдөр бүр дараалж шалгаад байх нь олон шалгасан болж олон оноо л унана гэсэн үг! Кредит түүх, онооны тухай өмнөх блогуудаас үзээрэй!
Дараа шинэ машин дийлэрээс авах тухай өгүүлнэ. Кeep tuning!
Happy Used Car Shopping!
https://www.kbb.com/
https://www.carfax.com/
Check car prices and values when buying and selling new or used vehicles. Find expert reviews and ratings, explore latest car news, get an Instant Cash Offer, and 5-Year Cost to Own information on KBB.com.