07/26/2024
Maxay tahay sababta aysan Soomaaliya u soo magacaabaynin dad farsamoyaqaanno (Technocrats) ah ee aqoon wanaagsan leh ee inooga qaybgala maamulka ( East African Community) EAC kana fogaadaan habka qabiilka ee 4.5.
Dhawaan ayaa la filayaa in dowladda Soomaaliya ay soo magacawdo 9 xildhibaan oo ka mid noqon doona golaha sharci dejinta ee Bariga Afrika iyo sidoo kale wasiirka arrimaha bariga Afrika. Tani waxay Soomaaliya u soo bandhigtay fursad qaali ah; Waxaa lama huraan ah in jagooyinkaas loo dhiibo shaqsiyaad karti iyo farsamo yaqaan ah oo leh taariikh la taaban karo oo laga gaaray dowladnimada iyo hal-abuurka ganacsi, halkii lagu soo xuli lahaa nidaamka qabiilka ee duugoobay ee 4.5 kaasoo dib u dhigaya in Soomaaliya ay horumar gaarto.
Si aad si dhab ah uga faa'ideysato fursadan, Soomaaliya waa in ay abuurtaa tartan caafimaad qaba oo ay ganacsi la gasho Kenya si ay shaqooyin ugu abuurto una kobciso dhaqaalaheeda. Waxa kale oo muhiim ah in la ilaaliyo oo la casriyeeyo warshadaheeda soo koraya, sida kalluumaysiga, beeraha, tamarta cagaaran, iyo fintech, si si buuxda looga faa'iidaysto awoodeeda. Waxyaalaha ay Soomaaliya ku soo kordhisay dhaqaalaha Kenya ayaa inta badan la iska indhatiraa, balse waa wax la taaban karo.
Tusaale ahaan, waaxda fintech waxay arkaysaa xawaaladaha lacagta dhijitaalka ah oo dhan $320 milyan oo doolarka Maraykanka ah oo loo diro Kenya, iyo sidoo kale $6 milyan oo Bitcoin wax kala iibsiga ah, oo leh khidmadaha wax kala iibsiga oo dhan in ka badan $3 milyan. Suuqan aan laga faa’iidaysan waxa uu awood u leeyahay in uu gaadho $1 bilyan sannadkii 2028. Intaa waxa dheer, dalxiisku waa warshad soo koraysa oo Kenya ah, iyada oo ku dhawaad 1 milyan oo qof sanadkiiba soo booqda Soomaaliya, kuwaas oo soo saara dakhli lagu qiyaasay $50 milyan. Tiradan ayaa la filayaa inay saddex laabato oo ay noqoto $150 milyan marka la gaadho 2028ka.
Warshadaha kalluumeysiga ayaa ah meel kale oo Soomaaliya ay wax weyn ku soo kordhin karto dhaqaalaha Kenya. Hadda, Shiinuhu waxa uu gacanta ku hayaa 83% kalluumaysiga Kenya laga soo dhoofiyo, oo ay wataan badeecado tayadoodu liidato. Haddii Soomaaliya ay keeni lahayd 50% kaliya ee badeecadahaas la soo dejiyo, Kenya waxay badbaadin kartaa 1 bilyan oo Ksh sannadkii, Soomaaliyana waxay heli kartaa $10 milyan oo doolar oo sarif ah sannadkii. Ugu dambeyn, Awoodda aan weli laga faa’iidaysan ee ay Soomaaliya u dhoofiso Xoolaha iyo Beeraha Kenya ayaa lagu qiyaasay in ay ku dhowdahay 80 Milyan oo Doollarka Mareykanka ah.
Tani waa fursad la taaban karo oo ay tahay inaan la illoobin. Marka la eego tan, waa muhiim in tignoolajiyada ay jecel yihiin
, Dhaqaale-yahan caan ah oo in ka badan 30 sano ku soo jiray arrimaha maaliyadda, ahaana la taliyihii h**e ee Bangiga Adduunka, iyo Dr. Abdusalam H Omer.
, oo door muhiim ah ka qaatay diyaarinta Soomaaliya si ay uga mid noqoto bulshada Bariga Afrika, ayaa loo magacaabay xilal muhiim ah sida Wasiirka Arrimaha Bariga Afrika. 9-ka hay'adood ee sharci-dejinta waa in sidoo kale lagu buuxiyaa shakhsiyaad ganacsi leh iyo shakhsiyaad karti leh oo fahma sida loo abuuro miisaan dhaqaale oo leh soo-noqosho sii kordheysa, hagaajinta waxtarka ganacsiga, iyo baabi'inta caqabadaha iyo tartanka oligopolies. Soomaaliya iyo Kenya/EAC waxa ka dhexeeya taariikh iyo mustaqbal rajo leh, haddii la wada shaqeeyo lagana faa’iidaysto waxa uu ku fiican yahay, waxa ay ku gaadhi karaan guul iyo barwaaqo weyn.