11/02/2024
1. Kisa nou ka di de lanmò?
Nan Vodou, lanmò se pa yon fen total; se yon pasaj soti nan yon eta fizik pou antre nan yon eta espirityèl. Se tranzisyon sa a ki konekte moun vivan ak espri ki kite mond lan, atravè relasyon ak lwa ak zansèt yo.
---
2. Èske depi w mouri ou otomatikman tounen yon Guédé?
Non. Pa chak moun ki mouri vin tounen Guédé. Guédé yo se yon kategori espri ki gen wòl spesifik, epi sèlman kèk nanm vin antre nan sa yo rele "linyaj" Guédé a. Tout mò pa gen menm destinasyon espirityèl: kèk nanm al jwenn zansèt yo, lòt kapab peri nan Ginen, epi gen lòt ki vin entegre nan espri Guédé yo selon s*konstans lanmò yo.
---
3. Kisa yon Guédé ye?
Guédé yo se espri ki reprezante lanmò, lasajès, sèksyalite, ak fèt lavi nan mitan destriksyon. Yo gen yon karaktè komik, fè pwovokasyon, men an menm tan yo pote verite ak kadavri byen klè.
a) Ki kote mo “Guédé” soti?
Mo “Guédé” a soti nan rasin kreyòl ki gen enfliyans soti nan Lafrik (espesyalman peyi Kongo ak Dahomey). Li gen rapò ak konesans ki transande limit lavi ak lanmò.
b) Eske Guédé se yon lwa oswa yon espri?
Guédé yo se lwa ki gen rapò ak espri moun ki mouri, men yo gen yon idantite apa ak yon gwo pouvwa mistik. Yo jwe wòl medyatè ant vivan yo ak espri mò yo epi yo pote mesaj mistik.
---
4. Eske gen plizyè etap pou yon mò vin tounen Guédé?
Wi, gen etap espirityèl. Yon moun ka vin tounen yon Guédé selon s*konstans lanmò li, epi si li fèt akonpli misyon espirityèl ki asosye ak kategori Guédé yo.
a) Kisa mo “Guédé” vle di?
Li asosye ak lavi ki kontinye nan lanmò, oswa yon s*kl refleksyon kote lanmò ak lavi melanje. Guédé yo reprezante tou verite ki sòti anba tè, kote anyen pa kache.
b) Ki moun ki ka vin Guédé?
Sikonstans lanmò yon moun gen enpòtans. Moun ki mouri nan s*konstans vyolan (tankou bal, aksidan) ka tounen Guédé si espri yo bezwen libere sèten fòs mistik oswa delivre mesaj. Epitou, gen Guédé ki vin soti nan rituèl espesyal oswa moun ki te gen yon koneksyon espirityèl fò anvan lanmò yo.
---
5. Kisa Guédé reprezante nan Vodou ak pou vodouyizan yo?
Guédé yo se senbòl lanmò men tou fèt lavi. Yo montre ke lanmò se pa fen total, e yo pèmèt vodouyizan yo fete, danse, epi selebre lavi malgre prezans lanmò. Se yon fason pou fè moun sonje ke lavi dwe jwi, paske li kout e inevitab.
a) Èske Guédé ka gen pitit oswa fè pitit?
Espiritirèlman, Guédé yo pa fè pitit nan sans biyolojik. Sepandan, yo ka gen enfliyans sou fanmi oswa sou jenerasyon ki vin apre yo. Nan manifestasyon rit yo, lwa yo ka “chèche” sèks oswa imite relasyon fizik, men sa se pou raple nati efemè lavi ak lanmò.
---
6. Ki sa Guédé yo ap selebre nan fèt 1ye ak 2 Novanm?
Selebrasyon sa yo rele “Fèt Guédé”, epi li konekte ak Jou Mò ak Jou Zansèt yo. Nan okazyon sa a:
Vodouyizan yo selebre espri Guédé yo ak seremoni, dans, chante, ak ofrann.
Se yon okazyon pou onore mò yo, kominike ak yo, epi fè rituèl pou fè espri yo anpe.
Fèt Guédé a raple ke lanmò ak lavi se yon s*k, epi tout moun dwe aprann viv avèk limyè ak lajwa malgre inevitabite lanmò.