شەپۆلی نوێ :: Şepolî niwê

04/07/2024

بە تێڕوانینی من، ئەگەر باس لە شێعری سەردەمی کوردی لە رۆژهەڵاتی کوردستان بکەین، پێویستە سەرەتا بە شێعرەکانی دوو شاعیری گەورەی شاری مەهاباد دەست پێبکەین کە هەر کامەیان شێوازێکی ئافرێنەرانەی تایبەت بە خۆیان هەیە و مخابن بەو جۆرەی کە پێویستە باسیان لێوە نەکراوە. یەکەمیان شاعیری سوررێئالیست، کاک قاسم موئەیدزادە، ناسراو بە "هەڵۆ" یە و ئەوی دیکەیان عەبدوڵا گولابی ناسراو بە "هونەر موکریانی"یە. تا ئێستا هێندێک کەس لە سەر شێعرەکانی کاک قاسم و بە تایبەتیش لە سەر شێعری "تەعبیری خەونێکی ئاڵۆز" کەم تا کورت شتیان نووسیوە بەڵام تا ئێستا نەمدیتووە کەسێک بە وردی لە سەر شێعرەکانی هونەر موکریانی شتێکی نوسی بێت. لە سەر ئەو باوەڕەم کە بەرهەمەکانی هەر دوکیان لەو ئاستەدان کە تەنانەت دەکرێ ببنە مژاری تێزی دۆکتۆرا لە بواری ئەدەبی دا. لێرەدا نوێترین شێعری هونەر موکریانی کە ئەمڕۆ بڵاوی کردووەتەوە وەک نموونە دەهێنمەوە:

تۆزی بەسەر کتێبەکانی خۆمدا نیشتووم
بێ‌کار تاکوو خاڵی ماگزیمۆم دانیشتووم
ئێژم بڕۆم، بڕۆم، بڕۆم،،،،،،،، دانیشتووم
من تا ئەبەد بە خەڵوەتێکی تۆکمەوەم چەسپاو

نیسکافەیەک بە مەغریبی وەتاغدا ماوم
سیگارەکەم کە سینگی ساتەکانی فووداوم
دووپاتەیەک لەبن هەواڵەکانی ڕووداوم
شاهۆ ئەمین بەسەر رەوانما دەنێ هەنگاو

شایەد وەکوو هەموو کەسێ ئەسیری بێ‌وازیم
شایەد فەقەت منم لەنێو وەتاغی ناسازیم
بۆ مردنم دەژیم، ئەرێ ئەرێ! وەلی ڕازیم
زیندووم چەلێ، لەنێو شتوومەکی لەیەک هاڵاو

مێژووی گەنیو منم لە بارەگای خوداکاندا
کوورووش تێم‌ڕیا بەباوەشی ڕەزاخاندا
کوردایەتیم گەنی لە حوجرەدا، لە دووکاندا
ئاوا منیان لە کفرەوە بەگانی ئیمان دا

ئێستا لەژێر ترەیلی هەژدەچەرخی ژوورم‌دام
جاڕز لەحاڵی خۆم لە دەردی بێ‌سنوورم‌دام
کابووسم و لە پێخەوی تەبی حزوورم‌دام
خۆرم وەلی لە حەوزچەی شکەستی نوورم‌‌دام

هەڵدێنمەوە قەدەم بەسەر جەنازەکانی کات
خوێن دەمگرێ لەنێو شەهیدە تازەکانی کات
تێپەڕ دەبم لە کۆترە لانەوازەکانی کات
دوور دەبمە لەجووڵەیەک دەحەددی ئیمکان‌دا

وەختی وەتاغ بە چەرخ و پێچی ساعەتا دەڕمێ
کوولێرەکە هەوای نوێ دەڵێتەوە، خۆشە.
بێدەنگییەک هەرادەکەم: بڕۆ بڕۆ لێرە
جوابم دەوێ لە بوونم و حەیف کە خامۆشە
ئاوا دەبم لەپشت هەزار ویستی بێ‌گیان‌دا

دەستی درێژی سێبەرێ بەڕۆچنەدا دەخزێ
نامووسی ڕۆژ لەپێی شەوێکی تۆخ دادەڕزێ
دەنگم دەدەم بە نوێنەرێ وەتاغەکەم بدزێ!
بەڵکوو تەواوی بێ ئەوی هەمە لە وێران‌دا

28/04/2024

مامۆستا ناسر حیسامی و خوێندنەوەی شێعرەکانی دیوانی "فڕینی دوور" لە کتێبخانەی کوردی ستۆکهۆلم.
شەممە ٢٧ی ئاپریلی ٢٠٢٤

28/04/2024

مامۆستا ناسر حیسامی و خوێندنەوەی شێعرەکانی دیوانی "فڕینی دوور" لە کتێبخانەی کوردی ستۆکهۆلم. لیرەدا بیرەوەری دەگێڕێتەوە.
شەممە ٢٧ی ئاپریلی ٢٠٢٤

28/04/2024

مامۆستا ناسری حیسامی و خوێندنەوەی شێعرەکانی دیوانی "فڕینی دوور" لە کتێبخانەی کوردی ستۆکهۆلم. لێرەدا باسی مامۆستا هێدی باوکی دەکا.
شەممە ٢٧ی ئاپریلی ٢٠٢٤

28/04/2024

مامۆستا ناسری حیسامی و خوێندنەوەی شێعرەکانی دیوانی "فڕینی دوور" لە کتێبخانەی کوردی ستۆکهۆلم.
شەممە ٢٧ی ئاپریلی ٢٠٢٤

22/04/2024

لە گەورەترین نووسەرانی رۆژهەڵاتی ناوین یەکیان "مەحمود دەولەت ئابادی"یە لە ئێران، یەکیان "یاشار کەماڵ"ە لە تورکیە و یەکیشیان "سەلیم بەرەکات"ە لە سوریە. هەر سێکیان کوردن. یەکیان بە فارسی، ئەوی دیکە بە تورکی و سێیەمین کەسیشیان بە عەرەبی دەنووسێ. بەڵام سەرنجراکێشە کە لە بەرهەمەکانی ئەم سێ نووسەرە گەورەیە و کەسانی هاوشێوەیان وەک عەلی ئەشرەف دەروێشیان، بەسەرهاتی مرۆڤی کورد و کۆمەڵگای کوردی ڕەنگی داوەتەوە. ئەگەر مرۆڤ بیهەوێ لەگەڵ تایبەتمەندی کۆمەڵایەتی، کولتوری و دەروونناسانەی کەسایەتی کورد لە خۆراسانەوە بگرە تا ئیستانبول و لە ئاگرییەوە تا حەلەب و عەفرین ئاشنا بێت، خوێندنەوەی هەر رۆمانێکی ئەم سێ نووسەرە گەورەیە، پەنجەرەیەکت بەرەو دونیای کوردی و تەنانەت نەتەوەگەلی جیران بۆ دەکاتەوە.

28/02/2024

زندگی‌ و اشعار آپو موسا (موسا عنتر)، شاعر کورد، به قلم و ترجمه‌ی داریوش محمدی مجد

موسا عنتر (۱۹۲۰ تا ۱۹۸۹ م.) که بهتر است به پیروی از مردم کورد او را «آپو ‏موسا ‏» (عمو موسا) صدا بزنیم در روستای زیوینگ از شهر مرزی و باستانی ‏نصیبین در جنوب ترکیه و شمال سوریه به دنیا آمد. پس از تحصیلات مقدماتی در ‏آدنا وارد دانشکده‌ی حقوق دانشگاه استانبول می‌شود. سالهای ابتدایی دانشگاه که ‏مصادف با قتل‌عام کوردها در «درسیم» است به دلیل آنچه توهین به خانواده‌ی ‏آتاتورک خوانده می‌شود ۴۵ روز زندانی می‌شود. به همراه جانیپ ییلدریم، مصطفا ‏عزیزاوغلو و همفکران خود روزنامه‌ی «وطن آینده» (‏İleri Yurt‏) را تاسیس می‌کند ‏و این بار نیز به دلیل شعر شپش (‏Qimil‏) به همراه ۴۸ نفر دیگر از نویسندگان ‏بازداشت و به اعدام محکوم می‌شود که به «قائله‌ی چهل‌ونهی‌ها» معروف است. بعد ‏از کودتای ۲۷ می ۱۹۶۰ که از جمله کودتاهای دوست‌داشتنی تاریخ است، موسا ‏عنتر عفو و بقیه آزاد می‌شوند. پس از آزادی در روزنامه‌های دنگ (‏Deng‏)، دنیای ‏صلح (‏Barış Dünyası‏) و مسیر (‏Yön‏)، به کار روزنامه‌نگاری ادامه می‌دهد. وی ‏همواره توسط نیروهای امنیتی حکومتی ترکیه زیر نظر و به بهانه‌های مختلف به ‏زندان می‌افتد. اخیراً اورهان میراوغلو با انتشار کتاب “از محاصره تا ترور، جنایت ‏موسی عنتر” قتل این شاعر را موشکافی کرده و اعلام می‌کند که هیچ شکی وجود ‏ندارد که «یگان استخبارات و مبارزه با ترور ژاندارمری» (‏jitem‏) ‏‎ ‎عامل اصلی ‏قتل‌های زنجیره‌ای نویسندگان کورد از جمله ترور موسا عنتر بوده است. ‏

fft5_mf802577

از آثار آپو موسا می‌توان به زخم سیاه (۱۹۵۹)، ‏Qimil‏ (۱۹۶۲)، فرهنگ لغات ‏کوردی-تورکی، خاطرات من در دو جلد ( ۱۹۹۱ و۱۹۹۲ ) و وقایع‌نامه (۱۹۹۲) اشاره ‏کرد. ‏

فعالیتهای نویسندگی و سیاسی این شخصیت آرام، اصیل، سرسخت و محبوب در ‏میان کوردها و تورکها بارها مورد بررسی و تقدیر قرار گرفته است. یاشار کمال از او ‏بارها ستایش کرده است. جان یوجل شعری به نام او سروده است. آپو موسا تاثیر ‏عمیقی بر شاعران و نویسندگان کرد و تورک بعد از خود داشته است. ‏

گفته شد که در ۱۳۰۰ شمسی به دنیا آمد. بنابراین شاعری از معاصرانِ نیما و ‏شاملو و … است. ولی چرا شناخته شده نیست یک دلیل نهایی دارد: کورد است. و ‏کورد همواره یک مهجوری تاریخی دارد که نمی‌خواهیم حرفش، اندیشه‌اش، ‏فلسفه‌اش، تاریخش و زبانش را بشنویم. نیز ما شعر معاصر را بعد از فوت شاعر تازه ‏قصدِ خواندن داریم. زمانی «عزیز اوستل» نوشته بود: “موسا عنتر شعری نوشت، ‏گردِ سرش نشدیم، بشد!” ولی مرگِ غیرعادی و شاعرانه‌ی این شاعر بود که ‏همگان را به خود جلب کرد؛ محمود یلدیریم” مشهور به “یشیل”(سبز)، پس از ‏اخراج از پ.ک.ک به استخدام نیروهای امنیتی ترکیه (‏jitem‏) در می‌آید و فرد ‏شماره یک در شکنجه و حذف فعالین کورد می‌شود. این فرد با فریب از موسا عنتر ‏درخواست می‌کند برای بازگشت به پ.ک.ک. میانجیگری کند. موسا هم غافل از ‏این نقشه‌ی شوم موافقت می‌کند. «شمس‌الدین مراد» روزنامه‌نگار ترک نوشت ‏‏«موسا عنتر به پای صلح و آشتی رفت و کشته شد». اینگونه مردن کارنامه‌ی ‏شاعری‌ موسا را کامل کرد. خواندنِ موسا عنتر شروع شد. کم‌کم جدال شاعر برای ‏نگهداشتن و زنده کردن همان چند حرف کوردی (‏w, q, x, û, ê‏) که مقامات ترکیه از ‏آنها می‌ترسیدند فهمیده می‌شد. کم‌کم می‌فهمیدند وقتی که موسا می‌گفت «من ‏چاکرِ قاموسنامه‌هایی هستم که ریشه‌های حرف “ژ” را حمل می‌کنند» یعنی چه. به ‏خاطر شعر «‏Qimil‏» (شپش گندم) والی وقت دیاربکر به سبب بکار بردن کلمات ‏کوردی در آن چنان برآشفته می‌شود که طی یک تماس تلفنی با مقامات آنکارا ‏خواستار جدایی سر موسا از تنش می‌شود. زبان کوردی در فاصله ۱۹۲۰ تا ۱۹۹۰ در ‏ترکیه ممنوع بود و بنابراین این روزنامه‌نگار حسرت روزنامه‌ی کوردی در رویایش ‏می‌ماند. در دفاعیات خود خطاب به قاضی می‌گوید: ‏

‏«در این مملکت یونانی‌ها و ارمنی‌ها روزنامه دارند. هم به انگلیسی و هم به فرانسوی جداگانه ‏روزنامه‌هایی دارند. شما را چه می‌شود وقتی من کوردی می‌نویسم؟! قاضی جواب می‌دهد «آقا آنها ‏در اقلیت هستند». ‏

آپو موسی می‌گوید:‏

یعنی در یک مملکت، اقلیت بر اکثریت برتر شده است؟ اگر من به اندازه‌ی یک اقلیت هم حق ‏ندارم اکثریت را می‌خواهم چکار؟! لطفاً حکم بدهید و مرا هم به عنوان اقلیت قبول کنید. ‏

موسای بی‌عصای شعر کورد پس رو می‌کند به زورگویان و در هفتاد سالگی می‌گوید:‏

‏”کورد بودن را من انتخاب نکردم

اگر زورتان می‌رسد آنکه کوردم آفرید را محاکمه کنید.”‏

Musa_Anter_by_Dewreso

شعر۱: ‏

‏”نوالا”‏

باد با خود بوی کاکوتی و ریحان و توتونِ قاچاق می‌آورد. ‏

سقف کوتاهِ خانه‌ها بالابلند از پنجره‌های کوچکی

که کورسوی نوری به شب می‌گسترد

پارس‌های سگ، ترس در دل ترسوها می‌انداخت

و بعد، از کوه‌ها صدای تیر می‌آمد آشکار و ناپیدا

بر فراز آتشخانه قلبها درهم می‌تپید

صدای ضجه‌ها از کوه‌ها پژواک می‌شد می‌رفت درها درهم می‌شکست،

به تاراج می‌برد عشق‌ها، امیدها و هر آنچه انسان بود. ‏

و خون جاری می‌شد از درّه‌هایمان از زیلان، مونزور، سی‌وسه‌ کورشون، نوالا و ‏سراسر درّه‌های آن دیار.‏

به جا ماند در آن بوم و دیار دردها و زخم‌ها.‏

احدی فریادهایمان را نمی‌شنید ‏

پس عاشقِ کوه‌ها می‌شدیم صبحِ فردای شبهای ظلمانی را

و مقاومت ماند برای کورد ‏

که نام دیگر زندگی است مقاومت. ‏

شعر ۲:‏

‏”شپش گندم”‏

دخترکِ اهل سیوِرِک، از جانبِ آفات شپش

به کاهی بدل شده یکی کیسه‌ی گندم‌‌اش

به نزد دوره‌گرد گندم‌فروش می‌شود

تا دست‌کارِ (شپش) را می‌بیند برای شکستن قیمت گندم چانه می‌زند.‏

دخترک هم صدها سال است که به رسم معهود حزن و اندوهش را با یک زبان ‏محلی ادا می‌کرد:‏

‎“Bi çîya ketim lo apo,‎

‎çîya melûlbûn rebeno

‎Ceh seridî lo apo,‎

genim hûrbûn êvdalo

‎Qimil hatî lo apo, bi refa ye rebeno

Xwar genimî lo apo, hiştî qâye rebeno”‎

‏(کوه رفتم عموجان، کوهِ فقر غمش گرفت

گندم رسیده بود عموجان ولی آرد گندم نشد حیف

آفت آمد عموجان، کاروان الان باز در فقر است

گندم را خورده است به جا گذاشته کاه فقر …)‏

‏….‏

شعر ۳:‏

در استانبول دانشجو بودم باربری وسایلم را حمل می‌کرد،

انگشتانِ دست راستش قطع شده بود، پرسیدم:‏

‏«سرِ انگشتات چی اومده؟»‏

جواب داد که «در “قیام درسیم” سرباز بودم و کوردها را می‌کشتند … من هم برای ‏آنکه مردمِ خودم را نکشم گلوله‌ به دستم شلیک کردم». ‏

‏…‏

و من آن دست را بوسیدم بر سرم نهادم …‏

‏ ‏

شعر ۴:‏

و جلاد بیدار شد از بسترش شبی،

پروردگار گفت این چه معمای عجیبی است:‏

‏«هر چه آدمها کشته می‌شوند زیاد می‌شوند و من رو به انقراضم».‏

شعر ۵:‏

ما و تُرک‌ها مَثَلِ ناخن و گوشت هستیم. ‏

با وجود این همیشه ما ناخن بودیم آنها گوشت،

آنگاه که بلند می‌شویم

فی‌الفور کوتاه‌مان می‌کنند. ‏

شعر ۶:‏

نه برای چشمهایمان،

که دردهایمان رویا می‌خواهند.‏

ــــــــــــــــــــ

Resim-035

[۱] – Apê Musa

۲- بعد از سرنگونی دولت عثمانی و تشکیل دولت ترکیه به رهبری آتاتورک، قتل‌عام‌های بسیاری در راستای سیاست‌های کورد‌زدایی در پیش گرفته شد. قتل عام «دره‌ی زیلان» در ۱۹۳۰ اتفاق افتاد که طی آن ۴۴ روستای کرد به طور کامل توسط ترک ها قتل عام شدند .آمارهای متفاوتی از آمار کشته‌ها ذکر شده است با این حال روزنامه‌ی جمهوریت چاپ ترکیه میزان کشته‌ها را بالغ بر ۱۵۰۰۰ نفر ذکر می‌کند. «حسن هیشار سردی» نویسنده‌ی کورد این آمار را ۴۷۰۰۰ نفر ذکر می‌کند که شامل ۱۸ روستای کردنشین می‌شده است. «واقعه‌ی موغلالی» یا «قتل‌عامِ۳۳ Kurşun » در ژوییه سال ۱۹۴۳ اتفاق افتاد. ۳۲ کرد به اتهام قاچاق حیوانات در شهر مرزی وان به دستور «مصطفی موغلالی» دستگیر و بدون تشکیل دادگاه، تیرباران می‌شوند. در این میان یک نفر که توانسته بود فرار کند از پشت صخره‌ها صحنه‌ی تیرباران را مشاهده می‌کند. از این رو این واقعه به صورت سمبلیک «۳۳ تیر» نامگذاری شد. «احمد عارف» شاعر نامی ترکیه نیز شعری به همین نام دارد. در اینجا «سی‌و‌سه کوروشون» نیمی فارسی و نیمی ترکی ترجمه شده است تا به سیاست‌های کوردستیزانه‌ی هر دو کشور در قبالِ کوردها در این واقعه توجه داده شود.

نخستین بار در سال ۱۹۸۹ در «قصبه‌ی نوالا» یک گور دسته‌جمعی متعلق به ۹۸ نفر کورد (از جمله اعضای پ.ک.ک) کشف شد. بعدها گورهای دسته‌جمعی یکی پس از دیگری در مناطق مختلف ترکیه کشف شدند که وحشی‌گری ارتش ترکیه را نشان می‌دهند. کوردهای زیادی توسط ارتش ترکیه بازداشت و به مکان‌هایی نامعلوم منتقل می‌شدند و دیگر به خانه‌هایشان باز نمی‌گشتند. گفته می‌شود تاکنون ۲۵۳ گور دسته‌جمعی کشف شده است که حدود ۳۲۴۳ نفر در این گورها دفن شده‌اند.

25/02/2024

شێعرێکی مامۆستا گۆران
هیوا مەگری، هەنسکی نیوەشەو بەس هەڵ دە، بەس بگری
لە چاوی بێ قەرارم بۆچی دەرمانی وەنەوز ئەبڕی؟
کوڕی خۆم، کۆرپەڵەم، میوانی دونیای تازە خوڵقاوم
ئەدا گریەت، بە زەبری چز، لە ڕۆحی پڕگلاراوم
چیە ئەو گریە بێ غایە، کڕووزەی نیوەشەو، خورپێن؟
چیە ئەو قەترە وردانەی لە چاوت بێ مەئال ئەڕژێن؟
لەگەڵ ئەو غونچە ساوایەی لە سەر خەڵفی بەهار ئەڕوێ
چیە فەرقت؟ لە بەر چی ئەو هەتاکوو سیس ئەبێ ئەنوێ
وەکوو ئەو بەرخە بچکۆڵەی کە هەر ئێستا لە دایک بوو
لە بەر چی نەشئەی یاری، هەڵت ناداتە سەر پاشوو؟
ئەڵەی ئەو زەڕنەقووتەی پەپکەمارە، فەڕشی هێلانەی
چ ئێشێکە، کوڕم؟ بۆ چی لە سەر ئەو هەڵکڕووزانەی؟
چیە توخوا؟ چ سڕێکە وەها مەحکوومی گریانی؟
کە تۆ هێشتا لە خەم ناگەی، لە مەعنای گریە نازانی
ئەگەر وەک باوکە حەسرەت دیدەکەت، زەهرت بچێژایە
زەمان گەردی ئەمەلتی گشت، بە دەم باوە بپێژایە
لە ناو کڵپەو و بڵێسەی نائومێدی و حەسرەتا یەکسەر بسووتایە
بەهاری عومری جوانیت، هەم گوڵ و هەم بەر، بەڵێ ڕۆڵەم
ئەگەر وەک من کەمێک بەدبەختی ئیدراکیش لە تۆشی رەش بکردایە
نە وەک شەو، ڕۆژی ڕووناکیش، حەقت بوو
حەقت بوو عەرش بلەرزێنی، بە ناڵەی ڕۆحی پڕ ئێشت
لە ئەستێرەی سەما بپژێنی فرمێسکی دڵێ ڕێشت
حەقت بوو ئەو هەموو گریانی نامەفهووم و بێ مەعنا
زمانی بەست و تەقریری شکاتت بێ، لە دەست دونیا
حەقت بوو بێ وچان بگری، بە سەر تاوانی باوکیما
بەحر پڕ کەی لە تف، بیدەی بە ناوچاوانی باوکیما
بەڵام ڕۆڵەم، کە تۆ هێشتا لە فەجری زیندگانیتای
لە بەر دەرگای تەلسمی بەخت مەجهوول و نیهانیتای
بە چی مەعلووم بە شوێن هی منا ئەڕژێ، چەمی عومرت؟
سەراسەر پێ کەنین و خوڕڕەمی نابێ، خەمی عومرت؟
بەڵێ بەرخم، ئەگەر چی هەر وەکوو یەک ژینی گش لایە
لە بەینی بێشکە و قەبرا، بڕینی عەینی ڕێگایە
هەموو هەر قافڵەی بێ ئیختیاری سەر زەمینێکین
هەموو دێین و دەڕۆین تاکوو ئەگەین، یەعنی ئیتر ئەمرین
وەلێ کۆچی ژیان، کۆچێکی پڕ سێحر و پڕ ئەفسوونە
لە یەک سەرچاوە دوو قەترە، یەکێ لێڵ و یەکێ ڕوونە
هەیە وەک من بە سەر دڕکا ئەنێ هەنگاوی ئاوارە
هەیە هی واش کە فەڕشی ژێری پێی، ئاوریشمی گوڵزارە
ئەوەندەی ڕۆحی مەئیووس و مەلوول تاری ئەکا دونیا
ئەوەندەش نوور لە ڕۆحی شادەوە، ئەڕژێ بە سەر سەریا
کوڕم، هەر وەک لە ئوعجووبەی ژیانا بەختی بەد ئەگری
شتێکیش بەختیاری، پێ کەنین، گرتوویە چوار دەوری
بە خۆڕایی مەترسە، خەم مەخۆ، مەگری، لە ئەستێاوە
بە چی مەعلووم کە چی لەو تەختی ناوچاوانە نووسراوە؟

19/11/2023

شێعرێکی دیکەی هونەر
***
بوون برینەکانم
وێڵ دە باران و بزەدا
بەر لە من بەر لە هەر دەسکەوتێ
لەشم بەخشی بە برینەکانم
لەشی رووناک
زیندووییم رادەستی برینەکانم کرد
ئەو دەمانەی هەناسەکان گەرماوگەرمی ئەوین بوون
سینگم دە بەر برینەکانم نا و دەمم نا بە دەم ئەستێرەوە
شەو بە لەشمەوە ڕزگارە ئەی ژین
مات لە ڕێڕەوی تۆدا پیاسە دەکەم
شوێنم خوێنە و ڕێگەم هاوار
لەشم بەخشی بە برینەکانم و
یادم لە تەنیاییدا جێ‌هێشت
بەڵکە هەر گوڵێ مەجالێکە بۆ کوژرانم
بە زویدا دەخوشێم و شوێنم خوێناوخوێن هاوار دەکا
ئەی تەنیاترین ڕەگەزی شێعر
ئازات بە سەروایی ئاگر دەدەی
نە تەماشات کۆتایی دێ و نە مانات لەش دەگرێ
پڕی بە کۆڵێ برینمەوە
وشە بە وشەم دەکۆچێنی و تەل بە تەلم هەڵدەفڕێنی
باران دەمبژێرێ و فەراموشی دێ بە برینەکانم
مەرگ بەڵکە نەمبینێ لە دەسڕێژی باراندا
لە یادم دەکەی و بۆ هەمیشەی گوڵەکان دەبم بە تەمێکی بریندار
ئەی راشکاوی تەنیاییم
شێعرێک سەر ببڕە و گرشەتم لێ ڕادێرە
بەڵکە قووڵترینی ئەستێرەکان سەیرم بکەن
پەنجەرەیێ بەرانبەرم هەڵدەبەستی و
سەروا بە سەروا دەمپێوی
من بۆ گەیشتن بە هەنارەکانت
هەزار کۆڵانی برینم
مەرگ ئاوڕدانەوەی ئەستێرەیە دە بەژنی باراندا
باران سەفەرێک تا سووتان و سبەی لەشێ‌تر گەرماوگەرمی من
خوێنم لە سەر بزەی خاکە بەڵکە تەنیاییترین شێعر
هێندە دوور دەکەویتەوە لە برینەکانم
باران فەرامۆشی پێم دێ بە ڕێگاوە
هەڵاڵەم لێ ڕادێرە و خوناوەم پێ‌بسپێرە
بەرانبەرم پەنجەرەیێ دە مەرگ دەگری بەیانییەک دەستەکانت پێمدا دەڕێژی
من خەونی تۆم بەر لە برینەکانم دیتبوو
بەر لە مانگەشەو دە گەرماوگەرمی سەفەری خوێندا
ئەو دەمانەی فێری نووسین دەبووم دە تەنیاییترین ڕەگەزی شێعردا
دوورییەک گوڵ هەڵیدا لە نێوانمان
لێمگەڕێ بە سەرواکانتەوە بکوژرێم و لە بەر خۆت بمڵێوە ئەی باران
ئەی تەنیاییترین ئەستێرە لە دووی حەسرەتی پەنجەرەیێ بۆ بەربەیانەکان
لەشم ڕزگاری شەو و ڕاسپاردەی خاکە
برینم بۆ هێناوی ئەی بەر لە من باران
ڕێگایەک بوو هاوار تا چاو داپچێنی دە خەونمدا
ئیتر بە تەماشای مەرگێ لە کۆتایی و مانادا
بەرانبەر بە پەنجەرەی خوێناوی گوڵێک
بەڵکە هەڵاڵەی گەرماوگەرمی شێعرێک
لە باراندا هەڵمگرێ
بمدوێنە ئەی قووڵترین ئەستێرە
بمدوێنە دە برینە وێڵەکانمدا
ئیتر نەماوترین تەنیاییتم.

19/11/2023

٭ڕووبار٭
شێعری عەبدوڵا گولابی ناسراو بە هونەر
***
خوێن دەپژێ خوێن دەڕژێ خوێن
خوێن لە چاو و گوێ، لە دەست و لاق
خوێن لە شێعر و خوێن لە گۆرانی
خوێن لە مەنتیق، فەلسەفە، ئەخلاق
خوێن لە ساعەت خوێن لە چرکەژمێر
خۆێن لە دەرزی و قایش و قورمیش
خوێن لە شەنبەی سوور و جومعەی رەش
خوێن لە تاتۆ، ئۆدکۆڵۆن، تەهڕیش
خوێن لە خیابان، خانوو، ڕێستووڕان
خوێن لە پێپلیکان و ئاسانسۆڕ
خوێن لە دوگمە و تابڵۆ و ئاژیر
خوێن لە پەرژین و پڕۆژێکتۆڕ
خوێن لە دەریایەک شەوارەی سێکس
خوێن لە ئەمواجی ڕەپی ساپۆڕت
خوێن لە پێریۆدی پڵینگ و مانگ
خوێن لە نێوچاوانی قۆزەڵقۆڕت
خوێن لە نێت و تاکسی و ئەخبار
خوێن لە سفرە و سەف لە کێشە و نان
خوێن دەچۆڕێ تا شەوی تک تک
خۆێن لە تاریکی گەلێ وێران
خوێن بە کاتی هاتوچۆی بازاڕ
خوێن بە نرخی کۆمەڵی پیرۆز
خوێن لە نێو خڵتی گەرووی ماتۆڕ
خوێن دەگەڵ کۆخەی رەشی ئێگزۆز
خوێن لە ڕژدی خوێندنەوەی هێگێل
خوێن لە قووڵایی وجوودی کانت
خوێن لە تەنکایی لەشی ئۆشۆ
خوێن لە ڕیشێکی سپی سی سانت
خوێن لە پەردەی ئیختیلاسی ڕۆژ
خوێن لە پەروەندەی دزی ناشی
خوێن لە دەنگی گەندەڵی قازی
خوێن لە واژۆی دەوڵەتی لاشی
خوێن لە ساتووری کتومت مەرگ
خوێن لە ئاسایی چەقۆی قەسساب
خوێن لە عەینی ژیانی گوێلکدا
خوێن لە ئێسکی کاسبی سەگباب
خوێن لە ژێری قرتماغەی زام
خوێن لە ئاوڕدانەوەی گۆڕا
خوێن لە سەر زاری هەموو کۆمەڵ
خوێن لە دوو میلوێن قسەی قۆڕا
خوێن بە بارستایی خیابانان
خوێن بە حەجمی شۆڕشی شارێک
خوێن بە قورسایی وشەی ئینسان
خوێن بە ئەندازەی بریندارێک
خوێن هەتا ڕستەی سیاسی عیشق
خوێن هەتا کرمی خورووی سانسۆڕ
خوێن هەتا قۆڵبەست‌کردنی ماچ
خوێن هەتا دەستووری دایناسۆڕ
خوێن پڕی کاسەی تەوالێت و
خوێن دەگەڵ هێنانەوەی یەک مەست
خوێن بەری چاوی کەسێ دەگرێ
خوێن‌مژێکی بێ‌سنووری پەست
خوێن دەژی کێژێکی شۆڕشگێر
خوێن لە مێژووی ترسەنۆکی‌دا
خوێن دەگێڕێ نیشتیمانی شێت
خوێن لە دەورانی خەمۆکی‌دا
خوێن لە دەسکورتی کرێگرتە
خوێن لە نرخی خواتمەن خانوو
خوێن لە میچی سەرنەوی‌بوون و
خوێن لە گەرنی پیاوی بێ‌بیانوو
خوێن لە چنگی پووڵداری دێو
خوێن لە مەمکی لەشفرۆشی زۆڵ
خوێن لە بیزینێسی یەک دەییووس
خوێن لە تێغ‌لێدانی یەک فڕتۆڵ
خوین لە نێفەک خوێن لە بن‌هەنگڵ
خوێن لە دۆخین، لێفکە، سۆرانی
خوێن لە سەرباز و چەک و پەرچەم
خوێن لە ڕۆڵەی ڕووتی زیندانی
خوێن دەڕژێ تا گەرووی یەخسیر
خوێن دەخێنکێ تا رەشایی دەنگ
خوێن لە نەققاشی قەفەس دەتکێ
خوێن لە باڵی یەک مەلی کەمڕەنگ
خوێن لە زامی خۆردا هەڵدێ
خوێن لە رووناکی چیا دەپژێ
خوێن یانی سوورە رزگاری
خوێن دەچێ چاوی زەوی بڕژێ
خوێن دەسووتێ خۆی بە باوەڕدا
خوێن دەخوڵقێ بۆ گەلێ کوژراو
خوێن دەقەومێ بۆ گڕی شێعر و
خوێن دەپشکوێ بۆ دڵی گیراو
خوێن دەنووسرێ تا هەتا بۆ ماف
خوێنە دەستێنێ لە قاتڵ خوێن
خوێن دەبەستێ نوێترین پەیمان
خوێن دەخوێنێ وەک کەسێ دڵخوێن
لەوپەڕی هاوار و هەڵڵادا
تا تەواوی گیانەکانی دەرد
تا خودایانی گژی ناژن
تا جەهانی گەندەڵی نامەرد؛
خوێن دەبارێ خوێن دەگرمێنێ
خوێن دەگری، خوێن دەناڵێ، خوێن
خوێن دەگاتە نێوقەدی شار و
مۆنج دەدا،،،،، شەو ڕادەماڵێ خوێن

15/11/2023

یادم بکە
شێعری مامۆستا هێمن
***
له‌و ده‌مه‌یدا پیاڵه‌ ده‌درێن له‌ پیاڵه
له‌و ده‌مه‌یدا لێوتان به‌ باده‌ ئاڵه‌
له‌و ده‌مه‌یدا کۆڕی شادی ده‌به‌ستن
له‌و ده‌مه‌یدا سه‌رخۆش و مەستی مه‌ستن
له‌و ده‌مه‌یدا که‌ ده‌گرن باز و ده‌وران
له‌و ده‌مه‌یدا ده‌ست ده‌گێڕن له‌ به‌روان
له‌و ده‌مه‌یدا ده‌س له‌ به‌ژنان وه‌ردێنن
له‌و ده‌مه‌یدا به‌رکۆژه‌ ده‌ترازێنن
له‌و ده‌مه‌یدا گه‌ڕی ڕه‌شبه‌ڵه‌ک گه‌رمه‌
له‌و ده‌مه‌یدا ده‌کشون کام په‌نجه‌ نه‌رمه‌
له‌و ده‌مه‌یدا دۆ ده‌که‌ونه‌ خۆڕانان
له‌و ده‌مه‌یدا که‌ ده‌کوشن گوڵمه‌ی ڕانان
له‌و ده‌مه‌یدا تامه‌زرۆن له‌ جێژوانان
له‌و ده‌مه‌یدا به‌خۆوه‌ ده‌کوشن جوانان
له‌و ده‌مه‌یدا گڕ ده‌گرێ مه‌یل و تاسه‌
له‌و ده‌مه‌یدا تێک هه‌ڵنگون هه‌ناسه‌
له‌و ده‌مه‌یداکه‌ ده‌مژن شه‌کره‌ لێوان
له‌و ده‌مه‌یدا نه‌بن له‌مپه‌ر و نێوان
له‌و ده‌مه‌یدا پۆلی بێریان ڕاده‌بڕن
له‌و ده‌مه‌یدا کیژ چاوتان لێداده‌گرن
له‌و ده‌مه‌یدا گوێ هه‌ڵده‌خه‌ن بۆ تارێ
له‌و ده‌مه‌یدا ( ماملێ ) ده‌ڵێ قه‌تارێ
یادم بکه‌ن ، یادی منی دور وڵات
یادی منی ڕێبواری ڕێگه‌ی خه‌بات
یادی منی بێ به‌ش له‌ خۆشی و شادی
یادی منی سه‌وداسه‌ری ئازادی

14/02/2023

مامۆستا هێمن و محەمەدی ماملێ...

06/06/2022

مامۆستا عەزیز گەردی، نووسەر و وەرگێڕ بە توانای کورد، ماڵاوایی لە ژیان کرد. کەسانی وەک مامۆستا عەزیز گەردی و شوکور مستەفا نموونەی دوو وەرگێڕی سەرکەوتوو بوون لە ئەدەبی کوردی لە باشووری کوردستان کە بە پێچەوانەی زۆر بە ناو وەرگێڕ کە زمانی کوردیان لە پێناو ناوبانگ یان پارە تێکداوە، خزمەتێکی زۆریان بە دەوڵەمەندکردنی ئەدەب و کتێبخانەی کوردی کردووە. سپاس مامۆستا عەزیز گەردی بۆ هەموو ئەو ساڵانە و بۆ پیت بە پیت و وشە بە وشەی نووسراوە و وەرگێڕانەکانت. یادت بەرز و ڕێگات پڕ ڕێبوار...

19/12/2020

ئاڵا
شێعری کاک ناسر حیسامی
*
برینێکم لە دڵدایە، مەپرسە
سەرم چەشنێک بە سەودایە، مەپرسە
شەمی شەوگاری ماڵم بوو خەیاڵت
شەمم ئێستا لە بەر بایە، مەپرسە!
هەتا هەتوانی زامم بووی نەهاتی،
نەفەس ئێستا کە دەر نایە ، مەپرسە
لە باغی زەردەوە، فەسڵی خەزەڵوەر
شەماڵی خۆشخەبەر نایە، مەپرسە
هەواڵی مانگ لە ئاوی مەند بزانە
لە دیدەی من کە دەریایە، مەپرسە
وڵاتی بەختەوەر ئاڵا بڵندن
لەوەی هەر خوێنی ئاڵایە، مەپرسە
ناسری حیسامی
٢٠١٣/١/٦.

03/12/2020

تۆ نیوە مرۆڤ نیت
تۆ مرۆڤی...
/ جوبران خەلیل جوبران

14/08/2020

دەزانم
لە دایک دەبمەوە
وەک ئەو مەلانەی بۆ یەکەمجار
لە پانتایی ئاسماندا دەفڕن.
وەک ئەو ماسییانەی
ڕووبار جێ دەهێڵن و دەگەنە دەریا.
دەزانم
دیسان لە دایک دەبمەوە
کە لە نیشتمانی خۆمدا مردم.
*
شێعری: جەماڵ نەجاری
وێنە: ئا. کارزان

02/08/2020

نگاهی بە رمان قلب سگی اثر میخائیل بولگاکوف

شنوندگان عزیز رادیو شعر و داستان سلام! امروز دهم مارس، سالگرد درگذشت نویسندهء بزرگ روس، هستش. میخائیل بولگاکف که تحصیلکردهء پزشکی بود سال های...

16/06/2020

ئازادی
شێعری شێرکۆ بێکەس

15/06/2020

لە شەودرەنگانتدا
کۆڵانێکی شەکەتم
``حەوووووووو``
پڕم لە سەگ
/ شێعری رامان سۆفی سوڵتانی

11/06/2020

دەوراندەور نیشتمانم بە چرا دەنووسمەوە
بە پیت چرایەک،
بە هێڵ چرایەک،
بە چاوگ یەک... یەک ...یەک... یەک... یەک... یەک ...

سەرانسەر نیشتمانم بە چرا دەکێشمەوە،
بە هەردەوە یەک،
بە دەشتەوە یەک،
بە شانی شەقامەوە یەک...یەک... یەک... یەک... یەک...

سەیر کە!
داییسێ دڵۆپ...دلۆپ... نیشتمانم
گڵۆپ... گڵۆپ... رۆڵەکانم
لەوێ یەک،
لێرە یەک... یەک... یەک... یەک... یەک...

🔺 رامان سۆفی سوڵتانی

13/05/2020

خۆزگە بەفر بام بەفر..
‌دەتوامەوە..
‌لە شوێنێکی بێ هەست و چۆل..
‌دەڕژامە نێو کانییەکەوە..
‌دەبوومە بە وردە شەپۆل..
‌
‌
‌خۆزگە بەفر بام..
‌لە کێوەکان دەتوامەو..
‌یادەچوومە ناخی خاک..
‌یا بە هەڵمێ..
‌بە دەم باوە دخولامەوە..
‌
‌خۆزگە بەفر بام بەفر..
‌بە باوەشی خۆرەتاو..
‌دەتوامەوە دەبووم بە ئاو..

‌
‌خۆزگە بەفر بام بەفر..
لە بن گوێ سوێبانەی ماڵێک..
‌دەبوومە تۆپە بەفرینە.
‌دەتوامەوە..
‌بە گەرمی دەستی منداڵێک..
‌

‌
‌شێعر: حسن سوورەچۆمی

06/05/2020

چیرۆکی شەو خەج و سیامەند بەرهەمی ساڵی 1354 هەتاوی رادیۆ مەهاباد.
دەستی کاک عەلی خزری خۆش بێ بۆ بڵاوکردنەوەی...

15/04/2020

نووسەری بەناوبانگی کورد لە باشووری کوردستان و عێراق "ئەحلام مەنسور" باس لەوە دەکا کە مامۆستا هێمن دوو شێعری خۆی لە ناویاندا "ماچی خودایی" بۆ ئەو نووسیوە.

09/04/2020

وتووێژێکی کاک حەسەن قازی لەگەڵ نووسەر و شاعیر کاک سلێمان چیرە لە مەڕ گۆڤاری گزینگ کە لە سوێد بڵاوی دەکردەوە. ئەم وتووێژە ساڵی ٢٠٠٤ بڵاو کراوەتەوە یادی کاک سلێمان بەخێر.

08/04/2020

نگاهی بە آثار خورخە لوئیس بورخس
گفتگوی مریم عرفان با ماریا بلانکو

05/04/2020

شێعرێکی کاک ناسر ئاغابرا کە بە پێچەوانەی شێعری هەڵۆی "ئێلێکساندێر پوشکین" ی نووسیوە. لێرەدا هەڵۆ دەورێکی نێگاتیڤی هەیە.

05/04/2020

مخابن شاعیرێکی گەورەی شاری مەهاباد، کاک ناسر ئاغابرا کۆچی دوایی کرد. یەکێک لە ناسراوترین شێعرەکانی کاک ناسر، شێعری "قەندیل" بوو کە لەم ویدیۆیەدا شۆڕشگەرێکی شەهید "ڕێباز مەهابادی" دەیخوێنێتەوە. یادیان بەرز و ڕێگەیان پڕ ڕێبوار

10/03/2020

شێعری "ئاوێنەی ئاو" بەرهەمی کاک ناسر حیسامی و خوێندنەوەی خۆی...

02/03/2020

تەشی رێسێکی وەک شیرین، خەشابی پێوەیە ئەمڕۆ
سەری قووربانی ئاڵایە و دەچێتە ڕاوی نامەردان
- ناسری ئاغا برا

بابەتی زیاتر لەسەر محەممەدی ماملێ لەم ماڵپەرە ببینە: www.mamle.net هەروەها لە فەیسبووک میوانمان بن: https://www.facebook.com/www.mamle.net ئەمەش بەستەری کانا...