26/12/2024
https://www.facebook.com/share/p/1EzZjbkM9z/
Recenzja powstała dzięki współpracy recenzenckiej z Wydawnictwo MUZA SA. Bardzo dziękuję!
"24 razy dożywocie", autorstwa Zbyszka Nowaka (50 Twarzy Dożywocia), została wydana przez Wydawnictwo MUZA SA.
Zapraszam do recenzji!
Zbigniew Nowak przeprowadził łącznie 60 rozmów z osobami, które zostały skazane na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Zabili oni w sumie 82 osoby*. Wielu z nich zostało sklasyfikowanych jako N, co oznacza "szczególnie niebezpiecznych". Według statystyk udostępnionych w Internecie (dane z lutego 2024 roku) w Polsce karę dożywocia odbywają 563 osoby.
"24 razy dożywocie" to reportaż stworzony przez Zbigniewa Nowaka, a wydany przez Wydawnictwo MUZA. Składa się z 24 mocnych wywiadów, które autor przeprowadzał w Polskich więzieniach przez okres kilku miesięcy. Przebywał wraz z osadzonymi w różnych warunkach, ich spotkania trwały przez zróżnicowany czas, a rozmówcy posiadali najróżniejsze osobowości, nastawienia i charaktery- dzięki czemu, każde spotkanie było unikalne i dostarczyło czytelnikom innych doświadczeń, oraz refleksji. Warto też na samym początku postawić sprawę jasno- to ciężki i trudny materiał. Przypuszczam, że wiele osób może się zniechęcić do tej książki, ze względu na poruszane w niej wątki, podane szczegóły niektórych zbrodni, czy podejście "dożywotnych", objawiające się próbą przekonania pisarza o swojej domniemanej niewinności, czy domniemanym wrobieniu ich. Sama miałam ze dwa momenty, które muszę szczerze uznać z perspektywy czasu za zbyt mocne, przez co musiałam pewne kwestie odespać, lub przemyśleć. Zmierzam do tego, że materiał jest naprawdę wart poznania, choć raczej dla osób o mocniejszych nerwach, a także pełnoletnich, biorąc pod uwagę ogólną tematykę książki.
Autor we współpracy z Wydawnictwem przygotował łącznie 384 strony materiału, na który składają się przede wszystkim przejmujące wywiady z osobami skazanymi na karę dożywotniego więzienia, kilka słów od autora, oraz krótkie odczucia Zbigniewa Nowaka, analizujące i przedstawiające każde pojedyncze spotkanie. Czytelnik otrzyma również możliwość zapoznania się z przedmową w wykonaniu płk. Zbigniewa Jankowskiego (dyrektor zakładu karnego w Czerwonym Borze),elementami opiniowania sądowo-psychologicznego sprawców zabójstw, a także rozmów z Janem Gołębiowskim (psycholog, profiler kryminalny, biegły sądowy) i Marcinem Walickim (były psycholog więzienny). Istotną sprawą jest to, że jest to jedyna taka publikacja w Polsce, co z automatu sprawia, że jest wyjątkowa i niepowtarzalna. Choć poruszana dziedzina nie jest absolutnie niczym nowatorskim, a przedmiot rozmowy (morderstwa, kara dożywocia),był już poruszany tysiące razy w najróżniejszych pracach, to jednak całokształt stanowi niesamowitą, wielogodzinną próbę ukazania, że w tym wszystkim wciąż istnieje człowiek, tylko skazany na dożywotnie więzienie.
Nie uświadczymy tu ostracyzmu ze strony autora, którego wypowiedzi cechuje pełen profesjonalizm, dystans i neutralność. W żadnym wypadku nie można mu też zarzucić narzucania się, ponieważ często pozwala swoim rozmówcom mówić wręcz bezustannie, nie kierując przy tym w żaden sposób rozmową. Każda przedmowa, którą umieścił przed wywiadem, zawiera poparte głębokim researchem opisy przestępstw, w których stawia na autentyczność i brak "taniej" sensacji. Autor, dzieląc się swoimi osobistymi odczuciami i spostrzeżeniami, jednocześnie zachęca czytelników do samodzielnego myślenia, co pozwala im na odkrywanie własnych refleksji i szukanie indywidualnych interpretacji. Ta równowaga między osobistym przekazem a przestrzenią dla odbiorcy sprzyja głębszemu zaangażowaniu i osobistej interpretacji tekstu.
Bardzo ciężko stwierdzić, czy Zbigniew Nowak zmniejszył tak zwaną "barierę", pomiędzy skazańcami i ogólną tematyką więzienną, a zwyczajnymi ludźmi, którzy z tym światem nie mają na co dzień nic wspólnego. Często można odnieść wrażenie, że tekst staje się nieco chaotyczny, ponieważ nie zostają przedstawione całe (ostateczne, po autoryzacji) wersje spotkań. Autor, choć próbuje zachować styl swoich rozmówców, to nie sposób odnieść wrażenia, że zostały one poddane bardzo mocnej cenzurze i ujednoliceniu. Nie uświadczymy tu wulgaryzmów, czy charakterystycznej, tak zwanej "grypsery" (mowa środowisk przestępczych),co niekiedy może wpłynąć na ogólny odbiór i wrażenia. Przygotowany materiał czyta się jednak bardzo szybko, ponieważ zastosowana długość wywiadów wywołuje sporą dynamikę, a ciekawość potęgowana wieloma skrajnymi emocjami i dramatami, skłania, by prędko zacząć czytać kolejną rozmowę.
Pomiędzy krwawymi, często poszlakowymi zbrodniami, istotną rolę będą odgrywać między innymi wiara, resocjalizacja i praca. W każdej z przedstawionych 24 rozmów, spotkamy się najróżniejszymi podejściami do owych tematów, które dla każdego ze skazanych będą znaczyć coś zupełnie innego. Podobnie będą się miały wątki odnośnie do samej kary śmierci i dożywocia oraz ich stosowania- czy są słuszne, czy istnieje dla nich alternatywa, oraz jak mają się do ich sytuacji. Rozmówcy opowiedzą też o swoich rodzinach i kontaktach z nimi, które tak samo często zrywają, co pielęgnują i walczą o każdą możliwość spotkania, czy usłyszenia się. Czy posiadają jakiekolwiek wsparcie z zewnątrz, w postaci bliskich, lub fundacji? Co sądzą o fakcie, że zostali umieszczeni w więzieniu? Jakie mają plany, na wypadek, gdyby zezwolono im wyjść na wolność? A także podejście wobec czynu zabójstwa, co do którego wielu zwyczajnie się nie przyznaje, bez względu na zabezpieczony materiał dowodowy.
Zbigniew Nowak przeszedł przez długi i żmudny proces, by uzyskać możliwość pozwolenia na przeprowadzenia tych rozmów. Przedstawiono je według przygotowanego schematu, a poruszane w nich wątki pozostawiają pośród czytelników sporo pytań i ciężkich do określenia refleksji. Bohaterowie różnią się wieloma zmiennymi- wiekiem (obecnym i w czasie przestępstwa),motywacją, czy "medialnością" sprawy. W tych historiach często dominuje alkohol, narkotyki i szereg patologii, które w jakiś sposób wpływały na otoczenie skazanego, bądź bezpośrednio na samą zbrodnię. Wielu z nich mówi jednogłośnie, że kara dożywotniego pozbawienia wolności nie odstrasza osób, które mogą być skłonne do popełnienia ciężkich czynów zabronionych. Czy w takim razie, ma ona dalej sens? Kto w takim razie na nią zasługuje?
"24 razy dożywocie" to poruszająca lektura, która odsłania mroczne aspekty ludzkiej natury i złożoność sytuacji, jakie prowadzą do katastrofalnych czynów. Poprzez (pewnie) nie zawsze szczere zeznania skazanych, czytelnik ma okazję zbliżyć się do ich emocji, zrozumieć dramaty rodzinne oraz konteksty, które motywowały ich działania, co sprawia, że książka jest nie tylko przerażająca, ale również zmusza do refleksji nad naturą przestępstw i ich konsekwencjami. Autor stwarza przestrzeń dla czytelników do samodzielnego interpretowania wydarzeń i refleksji nad tematami poruszanymi w książce, ułatwiając tym samym głębsze zrozumienie złożoności ludzkich doświadczeń. Rozmówcy dzielą się swoimi historiami, co pozwala na ukazanie nie tylko ich indywidualnych losów, ale także aktualnych realiów życia w zakładzie karnym, co może skłonić do zadawania ważnych pytań o sprawiedliwość, rehabilitację i ludzką naturę.
Przygotowana publikacja z pewnością spodoba się miłośnikom reportaży, wywiadów i tematyki true crime. Poruszane wątki (choć cenzurowane),są starannie przygotowane przez autora, a dopracowany efekt przez Wydawnictwo MUZA sprawia, że wiele osób z chęcią sięgnie po tę książkę. Po zakończonej lekturze książka nie posiada większych śladów użytkowania, ze względu na elastyczną okładkę i skrzydełka, które zapobiegają wyginaniu się okładki.
Mam nadzieję, że ta książka dla wielu odbiorców będzie wystarczającą przestrogą.
Współpraca recenzencka.
Zbigniew Nowak jest doktorem nauk społecznych, prawnikiem, oraz wykładowcą akademickim. Jest także autorem publikacji z zakresu prawa karnego, kryminologii i bezpieczeństwa narodowego. Co więcej, jest byłym oficerem sił zbrojnych (**).
*)https://www.wprost.pl/opinie-i-komentarze/11879187/skazani-na-dozywocie-w-polsce-zabrali-glos-co-mowia-w-co-wierza.html
**) Informacje zaczerpnięte z krótkiej notatki o autorze, umieszczonej na skrzydełku wewnątrz książki.
