Didaskalia Gazeta Teatralna

24/01/2025

🍂O „Jesieni" w reżyserii Katarzyny Minkowskiej (Teatr Polski w Podziemiu / Polski Theatre in the Underground) pisze Justyna Kowal.
🍂„...postrzegam ten spektakl w kategoriach złotego środka, przemyślanego lawirowania pomiędzy różnymi opozycjami: literaturą i oryginalną dramaturgią, prywatnym i publicznym wymiarem historii, formalnym realizmem i oniryzmem, wykorzystywaniem aktorskiego doświadczenia i nowej, młodej, scenicznej energii".
🍂Cały tekst: https://didaskalia.pl/pl/artykul/drzewa-do-lasu-i-zasada-zlotego-srodka

📸Teatr Polski w Podziemiu, Jesień; fot. Natalia Kabanow

23/01/2025

🎉🎉🎉Our new English issue is out!🎉🎉🎉
https://didaskalia.pl/en/issue/english-issue-2024

📸Centrum Sztuki Włączającej / Teatr 21, "I’m Not a Plant: A Stream of Consciousness"("Nie jestem rośliną. Strumień świadomości"): Aleksandra Skotarek; photo: Alicja Szulc

21/01/2025

🪳O spektaklu „Przemiana" w reżyserii Michała Kmiecika ( Teatr Współczesny) pisze Szymon Golec.
🪳„Kultura nie rodzi się w próżni, a jest odpowiedzią na rzeczywistość. Symptomatyczna dla obecnych czasów jest prekaryjna klasa społeczna, zatrudniona na umowach zleceniach, zmuszona do ciągłego stwarzania się na nowo oraz poszerzania swoich kompetencji, by nie zniknąć z oczu rekruterów działających w imieniu nietransparentnego rynku pracy. «Przemiana» czytana w dzisiejszym świecie nie jest historią o tragedii i niezrozumieniu jednostki, ale o realnym zagrożeniu «zrobaczeniem», czyli utratą własnej wartości. Reżyser i autor scenariusza Michał Kmiecik wraz z dramaturżką Idą Ślęzak zdają się iść podobną drogą, co młodzi ludzie w social mediach, dodając do literackiego pierwowzoru garść odniesień do popkultury i współczesności".
🪳Cały tekst: https://didaskalia.pl/pl/artykul/przyjemnie-konsumowac-tylko-pracowac-nie-ma-komu

📸Wrocławski Teatr Współczesny, „Przemiana"; fot. Filip Wierzbicki

17/01/2025

💨„Można temu spektaklowi zarzucać tandetę intelektualną, przewracać oczami na reżyserskie i dramaturgiczne pomysły, wyzłośliwiać się na reżyserskie zabiegi – i wszystko to byłoby uprawnione, bo spektakl jest bardzo ciężki w odbiorze na wielu poziomach. Ale dlaczego tak się stało? Dlaczego nastąpiła katastrofa – nie w sensie artystycznym, tylko komunikacyjnym? Dlaczego to, co proponują Goethe, Faruga i Holewińska, nie trafia do odbiorców?" – o „Fauście" (Teatr Narodowy w Warszawie) pisze Stanisław Godlewski.
💨Cały tekst: https://didaskalia.pl/pl/artykul/przesady-swiatlo-cmiace

📸Teatr Narodowy w Warszawie, Faust; fot. Marta Ankiersztejn

15/01/2025

😈O spektaklu „Diabły" w reżyserii Mai Kleczewskiej (Teatr Polski Bielsko-Biała), opętaniach urszulanek w Loudun w latach trzydziestych XVII wieku i książce Michela de Certeau na ich temat pisze Magdalena Figzał-Janikowska.
😈„«Diabły» Mai Kleczewskiej to z pewnością ważny głos w aktualnej debacie na temat nadużyć i przestępstw, których sprawcami są duchowni, relacji państwa i Kościoła, wreszcie ambiwalentnego dyskursu ciała wpisanego w katolicką naukę społeczną. Niezależnie od wagi tych problemów bielski spektakl ujmuje też estetyką – jako efekt współpracy grona wybitnych artystów (do wymienionych wcześniej dodać należy autora muzyki Cezarego Duchnowskiego, choreografkę Kayę Kołodziejczyk, twórcę kostiumów Konrada Parola i reżysera światła Wojciecha Pusia) jest spójnym dramaturgicznie, wysmakowanym wizualnie i muzycznie dziełem scenicznym".
😈 Cały tekst -> https://didaskalia.pl/pl/artykul/w-imie-ciala

📸Teatr Polski w Bielsku-Białej, „Diabły"; fot. Ula Kóska

13/01/2025

👭👭O spektaklu „Brakarki" (Centralne Muzeum Włókiennictwa / Central Museum of Textiles), kobiecej pracy, łódzkich włókniarkach i robotnicach oraz (nie)pamięci o nich pisze Katarzyna Ojrzyńska.
👭👭„Cztery kobiety: Adrianna Mrowiec, Justyna Olczak, Milena Starzec i Ulyana Zaruba stanęły przed zadaniem odzyskania pamięci pracy i życia brakarek, przyswojenia jej, a następnie przekazania widowni. Ich ciała posłużyły w tym procesie za filtry. To przez nie przesączono opowieści i obrazy, w których gnieżdżą się historie łódzkich miejsc i kobiet. Spektakl pozostawia nas z pytaniami o międzypokoleniowe przekazywanie pamięci ciała zakodowanej w materiałach archiwalnych: jak ten transfer następuje? Co zostaje w nim utracone, a jakie nowe wartości powstają? Ile z choreografii dowiadujemy się o brakarkach z przeszłości, a ile o współczesnych tancerkach? Czy zestawienie pracy brakarek z pracą tancerek, o którym czytamy w zapowiedziach spektaklu, jest zasadne? Czy materiału historycznego nie wykorzystano zbyt instrument?".
👭👭Cały tekst -> https://didaskalia.pl/pl/artykul/odpominanie-kobiecej-pracy

📸Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, „Brakarki"; fot. HaWa

09/01/2025

👭👭Dział otwiera artykuł, w którym Hanna Raszewska-Kursa pisze o najnowszym spektaklu grupy HERTZ HAUS „Hate Haus", a także o kolektywności i cierpliwości.
👭👭„Czy spektakl mówi, że praca kolektywna to trud i mordęga? Niezupełnie. Mówi, że to trud i mordęga, które warto podejmować, które mają wartość zarówno w rezultacie, jak i w procesie. Nie jest idealnie? Nie jest i nie będzie. Ale jest po stokroć lepiej, niż mogłoby być w innych trybach twórczych. Autorytarne procesy budowane na kulcie hierarchii i wybitnej jednostki czy system demokratyczny, gloryfikujący większościowe narzucanie decyzji mniejszościom, to przeszłość. Lepszą przyszłość zbudują kolektywy – i przydałoby się, żeby świat obecny zdał sobie z tego nareszcie sprawę".
👭👭Cały tekst -> https://didaskalia.pl/pl/artykul/hate-haus-love-haus

📸Hertz Haus, Stowarzyszenie Córy Kultury, Gdański Teatr Szekspirowski/The Gdansk Shakespeare Theatre, Narodowy Instytut Muzyki i Tańca,„Hate Haus"; fot. Dawid Linkowski

07/01/2025

🌟„Skrawki biografii wzmacniane fikcją, tak najkrócej można zdefiniować teatr, który proponuje Pablo Messiez, Argentyńczyk pracujący w Madrycie. Jego spektakle są często związane z rodzinnym krajem – poprzez dialekt językowy, charakter postaci, muzykę popularną czy autoironiczne poczucie humoru. Jeśli inspiruje się powieścią, filmem lub estetyką innych twórców, dba o to, aby nie kopiować tego, co mu się podoba. Na bazie sprawdzonego wykroju tworzy nowy wzór. Ale wyraża w ten sposób nie tylko siebie, elementami tego wzoru są także życiorysy członków obsady, ich doświadczenia, ich ciała, język i akcent, a także tradycja teatralna, w której wyrośli – o Messiezie pisze Kamila Łapicka, która przygotowała blok o jego twórczości.
🌟W artykule „Objawienia i złudzenia" autorka omawia dwa spektakle Messieza: „Wolę wiary" („La voluntad de creer", Teatro Español w Madrycie) i „Gesty" („Los gestos", Centro Dramático Nacional w Madrycie).
Link-> https://didaskalia.pl/pl/artykul/objawienia-i-zludzenia
🌟Drugi tekst to rozmowa z reżyserem o istocie teatru i roli publiczności, ale też o hiszpańskich i argentyńskich realiach pracy w teatrze oraz różnicach między nimi.
Link-> https://didaskalia.pl/pl/artykul/potrzeba-wzajemnego-porozumienia

📸Teatro Español w Madrycie, „La voluntad de creer"; fot. Jesús Guerra

03/01/2025

📌Zapraszamy do lektury rozmowy, w której ukraińska dramatopisarka i reżyserka Natalia Worożbyt opowiada Natalii Jakubowej m.in. o czarnym humorze w sztuce i zaangażowanych społecznie projektach, tworzonych po rozpoczęciu przez Rosję pełnowymiarowej napaści na Ukrainę.
📌JAKUBOWA: Jak to godzisz: z jednej strony w pełni włączasz się w tragedię swojego kraju, a z drugiej – potrafisz napisać farsę czy, powiedzmy, tragifarsę o swoich rodakach?
📌WOROŻBYT: Tak naprawdę ostro siebie cenzuruję. Prawdą jest, że dla mnie zwycięstwo Ukrainy jest ważniejsze niż sztuka. Bezdyskusyjnie. Mam to zawsze pod skórą. Ale to nie oznacza, że europejskiemu widzowi chcę pokazywać wyłącznie dobrego i sympatycznego Ukraińca. Na pewno pomaga mi to, że staram się tworzyć opowieść uniwersalną: to samo może się przydarzyć wam, więc postawcie się na miejscu bohaterów. W mojej najnowszej sztuce celowo nie używam w ogóle nazwy „Ukraina”. Staram się trzymać jak najdalej od ukonkretnień, ponieważ utrata domu rodzi bardzo uniwersalny lęk i może dotknąć kogokolwiek. I może właśnie to mnie ratuje, pomaga być uczciwszą niż wtedy, gdybym pisała o Ukraińcach wprost.
📌Cała rozmowa -> https://didaskalia.pl/pl/artykul/opowiadac-o-wojnie

02/01/2025

🎭Na przełomie listopada i grudnia w trzech miastach Ukrainy: Lwowie, Iwano-Frankiwsku i Kijowie odbyły się pokazy finałowego etapu ogólnokrajowego festiwalu teatralnego Premia Gra (Фестиваль-Премія ГРА). W „Didaskaliach" pisze o nich, a także o historii festiwalu i działaniach jego organizatora, Narodowego Związku Artystów Teatru w Ukrainie (NSTDU) Ewa Bal.
🎭„Młodzi twórcy traktują teatr jak diagnostyczne i naprawcze narzędzie w dążeniu do społecznej i politycznej zmiany, w tym uwzględniania głosów mniejszości, rozmontowywania patriarchatu, reagowania na bieżące kulturowe wyzwania. Nie oznacza to, że pokolenie dwóch matek zniknie z pola widzenia, gdyż na razie zajmuje znaczącą pozycję w instytucjonalnym teatrze i też wypełnia swoją społeczną rolę w ramach performansów normalności, które są antidotum na strach i zmęczenie wojną. Ukraiński teatr młodego i starszego pokolenia ma dzisiaj potencjał do budowania sieci współpracy, także międzynarodowej, gdyż po prostu przemawia głośno z perspektywy wschodnioeuropejskiej, stanowiąc przeciwwagę dla zachodniej episteme".
🎭Cały tekst -> https://didaskalia.pl/pl/artykul/pokoleniowa-zmiana-warty

📸„Córka"; fot. ©Narodowy Akademicki Teatr im. Marii Zankoweckiej

31/12/2024

🥳W nowy rok wchodzimy tanecznym krokiem, a stary żegnamy wspomnieniem tańców, które od kwietnia do października przyciągały krakowską publiczność do Cricoteki.
🥳Maciej Guzy pisze o programie prezentacji tańca „Rollercoaster 2024. Przestrzeń" (Krakowski Teatr Tańca, Cricoteka), koncepcji kuratorskiej Eryka Makohona i Pawła Łyskawy oraz multiplikacji sposobów rozumienia hasła przewodniego.
🥳„Nie ma choreografii bez przestrzeni. Choć najnowsza historia tańca współczesnego w Polsce pokazuje, że doskonale odnajduje się on na pozbawionym tożsamości, sterylnie białym tle (wizualnym symbolu chronicznego niedofinansowania choreografii) przy śladowym udziale elementów scenograficznych, od tematu jego przestrzenności nie da się uciec. Nie (tylko) o lokalizację bowiem idzie. Ruch sceniczny organizuje przestrzeń, wytycza jej granice, perspektywy, komponuje układy horyzontalne i wertykalne, a wręcz ją stwarza. Niekiedy proces choreograficznego mapowania zostawia po sobie materialny ślad. Częściej pot lub ślady podeszwy, rzadziej – mniej lub bardziej zaplanowane odzwierciedlenia całego przebiegu spektaklu".
🥳Cały tekst -> https://didaskalia.pl/pl/artykul/patrzac-w-przestrzen-pod-roznymi-katami

📸 Komuna Warszawa, „Glory Game": Daniela Komędera, Monika Witkowska; fot. Grzesiek Mart, zdjęcie dzięki uprzejmości Ośrodka Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka

30/12/2024

🎭W grudniowym numerze prezentujemy kolejną odsłonę cyklu „Kalekowanie sztuk performatywnych".
🎭Monika Dubiel w artykule „Non-Ocularcentric Theater: Blindness as a Resource in the Work of Teatro Ciego MX" pisze o aktorstwie osób niewidomych i multisensorycznych spektaklach.
🎭„As the experiences of the actors of Teatro Ciego MX show, blind acting is an innovative acting technique. It is a non-normative artistic proposal which understands blindness as a resource in many aspects. Blind acting involves developing skills, such as imagination, that are necessary in the work on the stage. Furthermore, it facilitates elaborating unique means of expression, which are far from imitation, and original concepts of performance space. Visual impairment also serves here as a resource that helps create and develop blind theater as a technique that explores the human sensorium. The blindness of the actors is a source of unique embodied sensory knowledge. As such, it has inspired an array of aesthetic strategies used by Teatro Ciego MX. Some of my interlocutors whom I have quoted interpret blindness as a kind of advantage that they have over normovisual artists".
🎭Cały artykuł: https://didaskalia.pl/en/article/non-ocularcentric-theater-blindness-resource-work-teatro-ciego-mx

📸Teatro Ciego MX, „La mirada del inventor ciego": Susana Romero; fot. Héctor Ortega

27/12/2024

❤️W drugim wywiadzie z bloku „Rozmowy o dostępności" Patrycja Jarosińska opowiada Jakubowi Studzińskiemu o swojej autorskiej metodzie tańca z wykorzystaniem języka migowego i tworzeniu teatru z myślą o osobach g/Głuchych.
❤️Jakub Studziński: „Bardzo często łączysz taniec ze znakami kulturowymi (są to znaki w polskim języku migowym, które nie mają odpowiedników w języku polskim, nie możemy przełożyć ich w dosłowny sposób, nie znając kontekstu). Czy jest to sposób pokazania widowni, że jesteś natywną użytkowniczką PJM?"
❤️Patrycja Jarosińska: „PJM jest bardzo bogatym językiem i stosując go jako natywna użytkowniczka, jestem z niego dumna. PJM, jak każdy inny język, ciągle się rozwija, jest coraz bogatszy. Proces ten jest naturalny, tak jak w języku polskim czy w innych językach. PJM jest zupełnie odrębnym językiem, zawiera własne związki frazeologiczne, własne znaki kulturowe, odrębną strukturę gramatyczną. Trzeba pamiętać, że PJM nie jest sztuką, jest językiem. Korzystam ze znaków migowych, które, z racji bycia znakami wizualno-przestrzennym, mogą w ramach spektaklu funkcjonować jako język i taniec jednocześnie".
❤️Cała rozmowa -> https://didaskalia.pl/pl/artykul/sztuka-eksploracji

📸Krakowski Teatr Tańca, „Translacje": Paweł Łyskawa, Patrycja Jarosińska; fot. Michał Ramus

23/12/2024

❤️Do świątecznych lektur szczególnie polecamy „Rozmowy o dostępności". W pierwszej z nich Julia Hoczyk rozmawia z Agnieszką Misiewicz i Katarzyną Peplinską-Pietrzak o strategiach tworzenia, formach i zadaniach audiodeskrypcji (AD) tańca (i innych sztuk).
❤️Agnieszka Misiewicz: „Podjęłam decyzję o tym, że chcę pisać audiodeskrypcję, kiedy po wysłuchaniu dwustu filmów z AD zaczęłam zastanawiać się, czemu audiodeskryptor mówi na przykład, że ktoś nalewa z butelki, skoro nieważne jest, z czego nalewa, a co nalewa. Bo to np. jest wino, a bohater po jego wypiciu robi awanturę. To są ciągi logiczne. Wtedy powiedziałam sobie: dobrze, spróbuj więc sama".
❤️Katarzyna Peplinska-Pietrzak: „Miałam podobnie, zastanawiałam się, czemu jakiś rekwizyt w spektaklu nie został opisany, skoro jest kluczowy. I pomyślałam, że chyba widzów z czegoś się okrada. I to poczucie braku dało mi impuls, żeby samej spróbować i zobaczyć, jak sobie z tym poradzę".
❤️Cała rozmowa ->

W Stanach Zjednoczonych audiodeskrypcja (AD) pojawiła się już w latach siedemdziesiątych XX wieku, a w Polsce pod koniec lat dziewięćdziesiątych, przy czym intensywniej zaczęła rozwijać się dopiero w pierwszej dekadzie XX wieku równolegle w kinie1 i teatrze (Jest królik na księżycu w ...

20/12/2024

👨‍🚒„Teatr Rybałt był w międzywojennej Warszawie pierwszym zawodowym teatrem dla robotniczej publiczności prowadzonym przez kobietę. Jego genezy należy szukać przede wszystkim w uporze Stanisławy Wysockiej, której nie wystarczała ugruntowana pozycja wybitnej aktorki i reżyserki. W polemikach toczonych na łamach prasy artystka przedstawiała problemy teatru, szukała przyczyn kryzysu i wskazywała drogi, które pozwolą na wyprowadzenie go z tego stanu. Brak odzewu na jej postulaty popchnął Wysocką do działania. Punktem wyjścia do reformy rozumianej jako wyrugowanie naturalizmu, wychowanie nowego aktora i nowego widza miał być między innymi Teatr Rybałt" – tak fascynującą opowieść o Wysockiej i jej teatrze rozpoczyna Barbara Michalczyk.
👨‍🚒Cały artykuł -> https://didaskalia.pl/pl/artykul/rybalt-teatr-wedrowny-stanislawy-wysockiej

📸Logo Teatru Rybałt projektu Tadeusza Gronowskiego, program do „Balladyny" w reż. Stanisławy Wysockiej; Zbiory Gabinetu Dokumentów Życia Społecznego Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie

19/12/2024

📸184. numer otwiera artykuł Agnieszki Wanickiej „Zawód: fotograf teatralny w XIX wieku. Pierwsza próba (uporządkowania faktów)".
📸„Kim byli pierwsi fotografowie teatralni? Czy możemy wskazać datę narodzin tego zawodu na ziemiach polskich? Brak badań biograficznych oraz monografii dotyczących polskich fotografów i fotografek w XIX wieku, oprócz kilku ważnych wyjątków, sprawiły, że postanowiłam rozpocząć od samego początku, próbując uporządkować podstawowe fakty" – pisze autorka, która bada zbiory polskiej fotografii teatralnej do około 1918 roku, rozprosze w licznych muzeach, bibliotekach i archiwach w Polsce i w Ukrainie.
📸Cały artykuł -> https://didaskalia.pl/pl/artykul/zawod-fotograf-teatralny-w-xix-wieku

🎞Helena Modrzejewska jako Małgosia w „Fauście" Goethego, fot. Walery Rzewuski, 1869, plik cyfrowy szklanego negatywu, pozytyw, BJ Graf. I.F. 17168o, BJ

18/12/2024

🎊🎊🎊Najnowszy numer „Didaskaliów" właśnie pojawił się na naszej stronie 🎊🎊🎊
https://didaskalia.pl/pl/numer/didaskalia-184
✨Piszemy m.in. o Teatrze Rybałt Stanisławy Wysockiej, XIX-wiecznych fotografkach i fotografach teatralnych, teatrze w Ukrainie, dostępności i audiodeskrypcji oraz o Elfriede Jelinek.
✨Grudzień jest u nas roztańczony: piszemy o choreograficznych premierach (HERTZ HAUS, Centralne Muzeum Włókiennictwa / Central Museum of Textiles), festiwalach (Ciało/Umysł, internationale tanzmesse nrw) i programie prezentacji tańca „Rollercoaster 2024. Przestrzeń" (Krakowski Teatr Tańca, Cricoteka).
✨Nie zabrakło też recenzji polskich oraz zagranicznych premier teatralnych i operowych (m.in. Maxim Gorki Theater, Teatr Polski w Podziemiu / Polski Theatre in the Underground, Wrocławski Teatr Współczesny) ani wieści z rynku wydawniczego (Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Wydawnictwo Universitas, Wiele Kropek).

❄️❄️❄️Polecamy się do grudniowych lektur!❄️❄️❄️

📸Zdjęcie na okładce: Cia Converge+, „Vagabundus"; fot. Mariano Silva

16/12/2024

❄️Ostatnim grudniowym tekstem, który publikujemy przedpremierowo, jest artykuł Marka Podlasiaka „Rachunki fiskalne i (ob)rachunki historyczne".
❄️Autor analizuje tekst „Angabe der Person” [Dane odosobowe] Elfriede Jelinek i jego sceniczną adaptację w reżyserii Jossiego Wielera (Deutsches Theater Berlin).
❄️„Dzieło Jelinek to kolejny ważny tekst napisany przeciwko zapominaniu o zbrodniach nazistowskich i wszelkich przejawach polityki nienawiści i wykluczenia. Autorka akcentuje w tym niezmiernie osobistym utworze, że nawet «na ostatnich metrach» swego życia – w ramach kultywowanej przez nią «archeologii pamięci» – będzie nieustannie zabierała głos «w imieniu ofiar», który w kongenialny sposób, dzięki doskonałej pracy reżyserskiej Jossiego Wielera i kwartetu aktorskiego, wybrzmiewa podczas każdego przedstawienia Angabe der Person na scenie Deutsches Theater w Berlinie".
❄️Cały tekst -> https://didaskalia.pl/pl/artykul/rachunki-fiskalne-i-obrachunki-historyczne

📸Deutsches Theater Berlin, „Angabe der Person"; fot. Arno Declair