10/11/2021
EZISTÉNSIA FORSA HUMANISTA TIMOR-LESTE
Forsa Humanista Timor-Leste (FHTL) nu'udar organizasaun voluntariu puru, ne'ebé nia sentru lokaliza iha Dili-Aloklaran ho membru ekipa iha 12 munipiu inklui RAEOA. FHTL mós iha nia vizaun katak Timor oan hotu tenki matenek, isin no klamar hanesan Timor oan lolo'os, liu husi vizaun hirak ne'e FHTL mai ho nia misaun mak Edukasaun Popular signifika edukasaun tenki hanesan ba ema hotu, sem diskriminsaun husi ema ba ema. FHTL mós sai baze ba dezenvolvimentu karakter voluntarizmu foinsa'e nian, inísiu kedas husi hari'i iha dia 09/12/2017. Tanba ne'e, natureza mak lori hamotuk foinsa'e nia esperitu voluntariu, ka bazeia ba referénsia luta no mate voluntariu ba libertasaun patria, ida ne'e prinsipio da luta. Hare'e ba esperitu solidaridade, sabedoria no karidade ba foinsae makas tebes, sai hanesan mós kultura ne'ebé mak nanis kedas moris hamotuk ho povu maubere. Foinsa'e sira ne'ebé hamahan a'an iha Forsa Humanista Timor-Leste (FHTL) konviksaun iha ideias humanizmu, hodi humaniza ema nakfila ba asaun voluntariu, nune'e atu liberta total povo tenki servisu ho asaun voluntariu. Indentidade FHTL mak tais hanesan mós parte ida husi kultura Timor nian ne'ebé hahú kedas husi beiala sira.
Prinsípiu no filosofia FHTL nian mak "sira mate voluntariu ba libertasaun pátria, ami moris kontinua servisu voluntariu ba libertasaun povu". Hanoin katak atu liberta povu ho dalan oioin, maibé FHTL hili mak dalan eduksaun, Saùde no Agrikultura tanba Pontus importante hirak ne'e sai hanesan patrimóniu povo nian. Hare'e ba asun sira ne'e iha potensia tau hamotuk sai baze movimentu sosiál, hodi kontrobui no fo alternativu ba prosesu dezenvolvimenu karakter Timorana. FHTL mós define asaun humanitarian ho terminologia ida; ema mak sai sentru ba buat hotu-hotu, katak iha sosiedade ida humanu mak mais valor liu no iha dignidade kompara ho material, sentidu katak humanu kompletu ho isin no klmar tenki kuda esperitu voluntariu no solidaridade ba maluk hamanu seluk. Husi parte seluk FHTL redefine, nu'udar timor oan bele iha ne'ebé de'it isin no klamar hanesan Timor oan lolos, humanista voluntariu no salidariu ne'e refleta ba solidariedade social naturalmente tula lisuk liman ba malu, koidadudu malu hanesan humanu lolo'os iha tempu saide de'it, mate karik mate tesik ba, kiak karik kiak tesik ba, maibé susar ba ami atu husik liman los ba malu no ida ne'e refleta ba kultura husi vizavo sira.
FHTL nia aktividade edukasaun popular nu'udar meios ida atu kontrobui ba povo RDTL liu husi kapasitasaun hanesan kursus (lian ingles no prtugues), formasaun lideransa, saude publika no agrikultura ho gratuita iha área rurais no urbana, esperitu sira ne'e nu'udar eransa no obra asuwain luta nian la sura kolen, la sukat distansia maske la ho kutansia soldadu pronto ba RDTL. Vontade sira ne'e se ita konsidera ba edukasaun ohin loron, bele tau hamotuk matenek, bada'en rekursu hodi sai movimentu eduksaun popular komunitariu ne'ebé ké forte bele hamosu mudansa radikal iha komunidade sustentavel no saudavel.
Forsa Humanista Timor-Leste nafatin banati no promove tuir ideias ukun rasik-an, sai paralelu auto sufisiensia ba kominidade saudavel entermus koneisementu indepedensia, nune'e fira katak libertasaun povo FHTL mos kontribui ba dezenvolvimentu social no uza rekursus auto sufisiente hodi tulun malu nu'udar humanu "pronto sai rai metan ba dezenvolvimente".
Hare'e ba prinsípiu pontu de ordem, FHTL "halo buat ida, la ho buat ida no la iha buat ida", deside an marsa edukasaun popular no festa edukasaun popular kada tinan hale'u minicipiu sira iha Timor. Maske ema barak tenta atu muda konsentrasaun FHTL, maibé FHTL nafatin konsentra iha nia vizaun no misaun ba libertasaun povu maubere "brani ba ita hotu, moris di'ak ba jerasaun tuir mai".
Fini FHTL buras dadauk ona iha baze mesmu ke laduk iha influénsia bo'ot, maibé hanesan ai-tarak sempre sona elefante nia ain, signifika katak humanista iha ona baze sosiál ne'ebé iha nivel baixo asaun iha kampu no hirak ne'e nu'udar orbrigasaun morál ba kontribuisaun iha kontrusaun estadu no konstrusaun karakter voluntariu nasionalizme. FHTL dezafia no konsensiliza nafatin ema barak hada'et esperitu karakter voluntariu popular livre husi sistema estrutural, konserteza fin ba estadu no nasaun.
Ikus liu atu remata, hametin, haburas no hasae esperitu voluntariu iha epoka foun ho otas nurak hodi haburas ideas humanizmu. Se de'it nu'udar Timor oan presiza tau atensaun ba esperitu voluntariu kultura solidaridade hanesan dalan ba kontrusaun karakter nasionalizmu isin no klamar nu'udar Timor oan.
"Voluntariu mak rai metan ba dezenvolvimentu"
"ke'e we matan ba jerasaun foun no la husik mata wen ba jerasaun foun"
"Ema ida seidauk matenek wainhira seidauk fahe nia matenek ba ema seluk"
"Se ó hadomi Timor, la'o ba Timor no Hamotuk ita koidadu Timor"
Forsa humanista Timor-Leste la halo proposta, la iha duador husi internasional, nasionl no lokal maibe FHTL so iha de'it esperitu voluntarizmu.
Hakerek Ideas Kolektivu Husi membru FHTL.