24/11/2023
كۈلۈۋاتقان كىم، كۈلدۈرىۋاتقانچۇ
ئابدۇۋەلى ئايۇپ
ئايالىمنىڭ ئالتە يىل بۇرۇنقى بىر گېپى ھېلىمۇ ئېىسمدە. مەن تۇتۇلۇپ كەتكەن كۈندىن باشلاپ بىرەر ئايغىچە بىچارەگە بىر ئادەمنىڭ كۈلكىسىمۇ سەت كۆرۈنگەن ئىكەن. ماڭىمۇ مەن قاماقتىن چىققاندا توي تارتىپ ماڭغان ياشلار، قىقاس چۇقان چىقىرىپ كۈلۈپ كېتىۋاتقان يولۇچىلار، سەھنىلەردە قاش كۆزلىرىنى ئوينىتىپ جىلۋە قىلىدىغان ئۇسۇلچىلار، ھەتتا ھىچ ئىش بولمىغاندەك رېستۇرانلاردا داۋام قىلىۋاتقان بەزمە مەشرەپلەرمۇ غەلىتە تۇيۇلغان ئىدى. تېلۋىزوردا قىزىغان تۈرلۈك پروگراممالارنى كۆرۈپ، ئوقۇلۇۋاتقان شادىمان ناخشىلارغا قاراپ ئۆزۈمگە: «مەن يوقۇلۇپ كېتىۋاتىدۇ، دەپ چۇقان سالغان، ساراسىمىگە چۈشكەن تىل مۇشۇ كىشىلەرنىڭ تىلى بولغىيمىدى؟ مەن تۇتۇلۇپ كەتتى دەپ ئازاپلانغان ياش بوغۇنلار مۇشۇلارنىڭ پەرزەنتلىرىمىدى؟ ئۇلارغا بەرىبىر ئىكەنغۇ؟ قاماقلارنى تولدۇرغان ياشلار، سوراقلاردا قىينالغان ياشانغانلار بۇلار ئۈچۈن شۇنچە قىممەتسىزمۇ؟ ئۇلار ئەجەبا مىڭلىغان كىشىلەرنىڭ قاماقتا ياشاۋاتقانلىقىنى بىلمەمدۇ؟» دەپ ئازاپلىق پىچىرلىغىنىمنى ئۇنۇتمايمەن.
قاماقتىن چىقىپ بىرەر ئاي ئۆتكىچە تاماق ئالدىمغا كەلگەندە قاماقتا ئىچكەن ئوماچلار، كامېردا قالغان دوستلار كۆز ئالدىمغا كېلىپ، ساقچىنى كۆرسەم سوراقچىلار ئېسىمگە كېلىۋېلىپ پەرىشان يۈردۈم. شۇ جەرياندا بىر ئىشقا دىققەت قىلدىم، مەن بارغان يەردە دوستلار ئىلاج قىلىپ قاماق، تۈرمە دېگەن گەپلەرنىڭ چىقىشىنى خالىمايتتى. ئانام، سۆيگەن، سۆيۈنگەنلىرىم ۋە ئۇرۇق تۇغقانلىرىممۇ مەندىن قاماق ھاياتىمغا ئائىت ھىچ نېمە سورىمىغان ئىدى. ھەتتا باشقىلارنىڭ شۇ تېمىنى تىلغا ئېلىشىنىمۇ چەكلەيتتى. شۇ تەرىزدە بىر قانچە ھەپتە ئۆتكەندىن كېيىن كەچمىشىم سورالمىسىمۇ سۆزلەپ بېرىدىغان بولدۇم، سۆزلىگەنچە ئۆزۈمگە ئانچە ئېغىر كەلمەيدىغان بولدى. ھەتتا قاماقتىكى قىزىق ئىشلار، ھاماقەتلىكلەرنى يۇمۇرغا ئايلاندۇرۇپ تارقىتىپمۇ بولدۇم. قېرىنداشلار ئازاپلارنى ئاڭلاپ كۆندى، مەنمۇ كەچمىشىمنى كۈلكە- چاخچاقلارغا ئايلاندۇرۇشقا كۆندۈم. ئازاپنى ھېكايە قىلىپ سۆزلىۋەتسەكلا يېنىكلەپ قالىدىكەنمىز. ھەممىنى ئىچىگە يۇتۇپ، ھەزىم قىلالماي قىينىلىپ، ئويلىغانچە ئويغا پېتىش ئادەمنى كېسەل قىلىدىكەن.
بۇرۇن نېمە ئۈچۈن قىرىق نەزىر قىلىنىدىغانلىقىنى، مۇسىبەت تۇتۇشنىڭ قىرىق كۈندە ئاياقلىشىدىغانلىقىنى بىلمىگەن ئىكەنمەن. قاماقتىن چىققاندىن كېيىنكى بىر ئايدا ئۆزۈمنىڭ قاماق ھاياتىمنى خۇددى نورمال ھاياتتەك ھېس قىلىپ، قاماقتىكى كەچمىشىمنى نورمال كەيپىياتتا بايان قىلىشقا باشلىغىنىمدىن كېيىن قىرىقنىڭ سىرىنى ئاڭقىرىپ قالدىم. ئىنسان قىرىق كۈندە كۆنىدىكەن. شۇ قىرىق كۈندە بىزنى يوقلاپ كىرگەنلەرگە سۆزلەپ بەرگەن كەچمىشلەر ھېكايىگە ئايلىنىدىكەن. ئازاپلىق كەچمىش بايان جەريانىدا بېيىپ سۆزلىگىلى بولىدىغان تەسىرلىك ھېكايىگە ئايلانغاندا بىزمۇ مەزكۇر كەچمىشنى باشتىن كەچۈرگۈچى بولۇشتىن بايان قىلغۇچى بولۇشقا، كۆرگۈچى بولۇشتىن كۆزەتكۈچى بولۇشقا قاراپ ئۆزگىرىدىكەنمىز. ھەتتا بەزىدە ئۆزىمىزنى ۋە باشقىلارنى ئاۋۇندۇرۇش ئۈچۈن ھېكايىنىڭ كىشىگە تەسەللى بولىدىغان تەرەپلىرىنى، كۈلكىلىك تەرەپلىرىنى تاللاپ سۆزلەشكە باشلايدىكەنمىز تېخى! بۇنى پېسخىك دوختۇرلار ئىمۇنىت پەيدا بولۇش دەيدىكەن. ئىنسان ھەر قانداق ئازاپقا دۇچار بولۇپ مەلۇم مەزگىل ئۆتكەندىن كېيىن، ئۆزىدە شۇ ئازاپقا قارشى بىر يۈرۈش مۇداپىيە مىخانىزىمى پەيدا قىلىدىكەن. يەنى بىز ئازاپقا قارشى ئامال- چارەلەرنى ئويلاپ، باھانىلەرنى تېپىپ چىقىدىكەنمىز، بۇنى پەندە ئازاپقا قارشى ئىمۇنىت شەكىللەندۈرۈش دەيدىكەنمىز.
ماڭا ئالتە يىل بۇرۇن كەلگەن كۈن ھازىر مىليۇنلىغان ئۇيغۇرنىڭ بېشىغا كەلدى. شۇ مىليۇن ئىنساننىڭ مىليۇنلىغان ئۇرۇق تۇغقانلىرى ئازاپتىن ساراڭ بولۇپ كەتتىمۇ؟ ياق، خۇددى بىزنىڭ ئائىلىدە مەن قاماقتىن چىقىشتىن بۇرۇن ئىككى توي بولۇپ، بىر نەۋرە دۇنياغا كېلىپ بولغاندەك شۇ مىليۇنلىغان ئىنسانلارنىڭ ئۆيىلىرىدىمۇ تويلار بولدى، ئەۋلاتلار تۇغۇلدى، مىيىتىلەر كۆمۈلدى، ھاياتلار كۈلدى، كۈلدۈردى، تۇرمۇش سۇدەك شارقىراپ ئاقتى. چۈنكى ھەممەيلەنگە كۈندەك ئايدىڭكى، ئۆلگەننىڭ كەينىدىن ئۆلگىلى، تۇتۇلغاننىڭ كەينىدىن كامېرغا كىرىپ يېتىشىپ بەرگىلى بولمايدۇ. بىز ئۆزىمىز ئۈچۈن، قامالغانلارنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن ياشىمىساق بولمايدۇ. ئۆلۈپ بەرسەكمۇ، يىغلاپ ساراڭ بولۇپ كەتسەكمۇ ھىچ نېمە ئۆزگەرمەيدۇ.
بۈگۈن مۇھاجىرەتتە ھەممەيلەننىڭ يۈرىكى يارا، ئەمما ھەر كۈنى يارىلانغان بۆرىدەك يارىمىزنى يالاپ، تەپچىگەن قانغا قاراپ ئاچچىق ياش تۆكۈپلا يۈرگىلى بولمايدۇ. يارا كولىغانچە قانايدۇ، قانىغانچە بىزنى ھالسىرىتىدۇ. بىز مۇھاجىرەتتە خىزمەت، بالا، ئۆي دېگەن غەملەر بىلەن تولغان ئېغىر بېشىمىزنى تىك تۇتۇپ، تۇتۇلغان قېرىنداشلارنىڭ ئازابىنى يۈرەكلەرگە چىڭ تېڭىپ، بەزىدە تۇرمۇشقا ھاپاچ بولۇپ، بەزىدە ھاياتنى يۈدۈپ ياشىشىمىز شەرت. ياشاش ئۈچۈن چىققان ئىكەنمىز ئاسماندىن تاش ياغقان تەقدىردىمۇ كۈلۈشتىن ۋاز كېچەلمەيمىز. ئەلۋەتتە، بۇ جەرياندا بەزىدە يىغلايمىز، بەزىدە كۈلۈمىز، بەزىدە ئاتايىن كۈلدۈرىمىز بىر بىرىمىزنى.
بىز كۈلۈشنى خالايمىز، بىزنى يىغلاتقان، سېغىندۇرغان، ھەر بىر گىياسىغا زار قىلغان ۋەتەندىن چىققان كۈلكىلەر بىزنى تېخىمۇ ئىچىمىزدىن كۈلۈشكە ئۈندەيدۇ. ۋەتەندىن چىقىپ تۇرۇۋاتقان «غوجى يۇمۇرلىرى»، «بارات موچەن»، «كۈلدۈر كۈلدۈر»، «چولپان كەلدى»، «يىپەك يولى ساداسى» دېگەنلەرنى كۆرىدىغانلار خېلى كۆپ. مەندەك قەشقەرنىڭ توپىسىغا مىلىنىپ چوڭ بولغان ئادەمگە تورلاردا ئېقىپ يۈرگەن «ئۇكام! ماڭ قايلىسىلا، شە جۇما ماۋا» دېگەن گەپلەر يېقىملىق ئاڭلىنىپ كېتىدۇ. مەنچە ھەممە يۇرتنىڭ گېپى ئۆزىگە يېقىملىق. ئۇيغۇرنىڭ كۈلكىسى ھەممەيلەنگە تاتلىق، چۈنكى بىز ئۇلاردىن تەسەللى تاپىمىز.
ۋەتەندە ئېيتىلىۋاتقان ناخشا، دېيىلىۋاتقان كۈلدۈرگە، سۆزلىنىۋاتقان چاخچاقلارنى كۆرۈشنى بىنورماللىق، خىتاينىڭ پىلانىغا ماسلاشقانلىق، قەستەن ئوينالغان سۈيىقەستكە ئەگىشىش دېيىشتىن بۇرۇن ئۆزىمىزدىن بىر سوئالنى سوراپ باققىنىمىز ياخشى. بىز ھەركۈنى يىغلاپ ياشىدۇقمۇ؟ يىغلاپ ياشىيالامدۇق؟ بىز ياشىغان ھاياتتا، بىز كۈلگەن دەقىقىلەردە ۋەتەندىكىلەرنىڭ ھەققى يوقمۇ؟ ئۇلار تاماشابىن بولۇپ كۈلسە، سەنئەتكارلىرىمىز ئارتىس بولۇپ ئۇلارنى كۈلدۈرسە نەرى يامان؟ بىزنىڭ كۈلۈشكە ھەققىمىز بار، ۋەتەندىكىلەرنىڭ يوقمۇ؟
ۋەتەندە چىقىۋاتقان سەنئەتلىك پروگرامما، كۈلدۈرگىلىك سىن ۋە قىسقا فىلىملەرنىڭ سىياسىي ئارقا كۆرۈنىشى يوق ئەمەس، ئەمما ھەممىسى سىياسى تەشۋىقاتمۇ ئەمەس. ئەگەر قىپقىزىل بولۇپ كەتسە خېرىدارى بولمايدۇ، ئىشلىگەن شىركەت، ئېلان بەرگەن كارخانا زىيان تارتىدۇ. ۋەتەندىكى سەنئەتنى خىتاينىڭ سۈيىقەستى دېيىشتىن بۇرۇن شۇ نومۇرلارنىڭ ئاستىغا يېزىلغان، لىپىلداپ كۆزگە تاشلىنىپ تۇرغان ئېلانلارغا قاراپ باقتۇقمۇ؟ ھەر بىر ئېلان پۇل دەپ جىلۋە قىلىدۇ. شۇ چىرايلىق خېنىملارنى كۈلۈمسىرەپ جەزىبىلىك سۆزلەرنى قىلىشقا ئۈندەۋاتقىنى مەزكۇر پروگراممانىڭ كۆرۈلۈش قېتىم سانى. 2013-يىلى ۋەتەننىڭ سەھنىسىنى قىزىتقان «يىپەك يولى ساداسى»، «تالانت سەھنىسى»، «ئەقىل باغچىسى» «ناۋا پروگراممىسى»، «مەشرەپ» دېگەنلەرنىڭ ھەممىنى خىتاي ھۆكۈمىتى چىقىم قىلىپ قويغۇزغان ئەمەس. ھەممىسىنىڭ كەينىدە پۇل، پۇل پۇل دەپ بېسىلىۋاتقان بىر كۈرەك بار. بۇ كۈرەكنى بېسىۋاتقىنى سودىگەرلەر ۋە شىركەتلەرنىڭ ئېلان ئارقىلىق تونۇتۇۋاتقان مەھسۇلاتى، ئۇلارنى سەنئەتكە چىقىم قىلدۇرۇپ تۇرغۇزمايۋاتقان نەرسە مىليۇنلىغان ئۇيغۇر ئىستىمالچىنىڭ يانچۇقىدىكى قىزىل قەغەزلەر.
ۋەتەندىكى سەنئەت نومۇرلىرى چەتئەلگە قانداق چىقىدۇ؟ ئىقتىساتشۇناسلىق ئىلىمىدە ئىھتىياج تەمىنلەشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ دېگەن نەزەرىيە بار. دېمەكچى، نەدە ئىھتىياج بولىدىكەن، شۇ يەردە تەمىنلەش بولىدۇ. مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلار ۋەتەندە ئىشلەنگەن دوپپا، تۇماق، ئەتلەس، چالغۇ، كانۋايلارغا ئىھتىياجلىق بولۇۋېدۇق، ئىستانبۇلدا دۇككانلار ئېچىلدى. بىرەيلەن مەنبەسىنى سوراپ باقتۇقمۇ؟ بۇنىڭ خىتاينىڭ ھېلىسى ئىكەنلىكىنى ئويلاپ باققانلار بارمۇ؟ مەنچە بار بولسىمۇ كۆپ ئەمەس. بىز بېشىمىزغا كىيگەن ماددى مەھسۇلات دوپپىنى خىتاينىڭ ئويۇنى دېمىگەن ئىكەنمىز، نېمە ئۈچۈن ئادەم كۈلدۈرۈشتىن باشقىغا يارىمايدىغان مەنىۋىي مەھسۇلاتلارنى خىتاينىڭ سۈيىقەستى دەپ قارىۋالىمىز؟ خەتەرنى خەتەر دېمەي ۋەتەندىن دوپپا تۇماقلارنى چىقارغان ئۇيغۇر سودىگەر، خىتاينىڭ ۋىچەت، ۋېيبو، يۇكۇ دېگەن قاناللىرىدىن شۇ كۈلكە چاخچاقلارنى چۈشۈرۈپ تارقاتماسمۇ؟ ئەگەر ھىچ بىرىمىز كۆرمىگەن بولساق، شۇنىڭدىن كىرگەن ئېلان بىلەن تۆت تەڭگە تېپىپ خراجەت قىلمىغان بولسا خەق نېمە قىلىدۇ، ئۇلارنى سائەتلەپ چۈشۈرۈپ، ئاۋارە بولۇپ تورغا يوللاپ! ئەلۋەتتە، ئۇنداق ۋەتەندىن چىققان سىنلارنى تورغا قويغانلار ئىچىدە سەنئەتنى سۆيگەنلىكى ئۈچۈن، باشقىلارغا كۈلكە ئاتا قىلىش ئۈچۈن، پەرزەنتلەرگە ئانا تىل ئۆگىتىش ئۈچۈن مىھنەت سىڭدۈرىۋاتقانلارمۇ كۆپ.
خىتاينىڭ سەھنىگە چىقارغىنى بۇرۇنمۇ بار ئىدى، ھازىرمۇ بولۇۋاتىدۇ، ھەمدە بىز ۋەتەننى تارتىپ ئالمىغىچە شۇنداق بولىدۇ. يېقىندىن بۇيان دىققەت قىلساق خىتاينىڭ دۇنياغا كۆرسىتىپ زۇلۇمنى ئاقلىماقچى بولغىنى بىزنىڭ ئارتىسلىرىمىزدىن بەكرەك ئۇيغۇرچە كىيىنگەن خىتاينىڭ ئارتىسلىرى بولۇۋاتىدۇ. ئۇلار ھەر قايسى يۇرتلارنىڭ مەيدانلىرىنى تولدۇرۇپ ئۇيغۇرچە كىيىنىپ ناخشا مۇقام توۋلاۋاتىدۇ. خىتاي ئۇيغۇر سەنئىتىنى تەرەققىي قىلدۇرۇۋاتقان، قوللاۋاتقان ئىشمۇ يوق! پەقەتلا تۇتىدىغاننى تۇتۇپ يەنە بىر قىسمىدىن تەشۋىقات ئۈچۈن پايدىلىنىۋاتىدۇ.
نۆۋەتتە خىتاي ھۆكۈمىتى مۇقام ئانسامبىلىنى ئەمەلدىن قالدۇردى، سەنئەت ئىنىستوتىنىڭ مۇقام كەسپىنى ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىشتىن توختاتتى. ئابلاجان ئاۋۇت، رەشىدە داۋۇت، مەمەتجان ئابدۇقادىر قاتارلىق سەنئەتكارلىرىمىزنى ئېغىر قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلدى. خىتاي ئۇيغۇرلارنى بىز تەسەۋۋۇر قىلغاندەك ئالداپ ئۇسۇلغا سېلىشنىڭ ئەكسىچە ئۇلارنى چاكار ئىشىچىلارغا، بىكارلىق ئەمگەكچىلەرگە ئايلاندۇرۇپ بولدى. ۋەتەندىن چىقىۋاتقان فىلىملەرنى خىتاي ئاتايىن چىقىرىپ بىزنى كۈلدۈرىۋاتقان يوق. خىتاي مۇھاجىرەتتىكى بىزلەرنىڭ كۈلۈشىمىزنى ئەمەس ئازاپتىن تۈگۈشۈپ كېتىشىمىزنى ئازرۇ قىلىدۇ. خىتاي ئۆزى سالغان دەرتلەرنىڭ بىزنى دەرتمەن قىلىپ خاراپ قىلىشىنى ئۈمىت قىلىدۇ.
ئۇيغۇردا «ئۆلۈمدىن باشقىسى تاماششا» دېگەن ماقال بار. بۇ ماقالغا ئون يىلدا بىر كىچىك تەۋرىنىش، ئوتتۇز يىلدا بىر چوڭ قوزغىلىش قوزغاپ، قىرىلىپ تۇرسىمۇ باش ئەگمىگەن، ئۆلتۈرۈلسىمۇ تىز پۈكمىگەن بىر مىللەتنىڭ ھاياتقا بولغان قىزغىنلىقى، ياشاشقا بولغان تەشنالىقى، ھاياتنى ياشنىتىدىغان سەنئەتكە، مەشرەپكە، كۈلگە چاخچاققا بولغان ھېرىسمەنلىكى مۇجەسسەملەنگەن. شۇڭا بۇ مىللەت 1944-يىلدىكى ئىلى ئىنقىلاۋىدا كۈندۈزدە دۈشمەن بىلەن ئۇرۇشسا كېچىسى مەشرەپ قىلىشنى قولدىن بەرمىگەن. جەڭچىلەرنىڭ مۈرىسىدە راۋاپ بىلەن مىلتىق تەڭلا ئېسىقلىق ئىدى. شۇ چاغدىكى ئۇيغۇر ھازىرمۇ ھايات، ۋەتەندىكى ۋە مۇھاجىرەتتىكى ۋەتەنگە تەشنا ئۇيغۇرلار ئاشۇ ئېزىلمەس روھنىڭ ۋارىسلىرى بولغاچقا، بولۇۋاتقان شۇ قەدەر زۇلۇمدا ساراڭ بولۇپ ئىشتاننى باشقا كىيىپ چىقىپ كەتمەي ياشاۋاتىمىز. بىز ۋەتەندىن مۇسىبەتنامىلەرنىڭلا چىقىشىنى، تۇتۇلغان، كېسىلگەن شۇم خەۋەرلەرنىڭلا چىقىشىنى كۈتمەيمىز. ۋەتەندىن كۈلكىمۇ چىقسۇن، كۈلدۈرىدىغانلار ئۈزۈلمىسۇن، ناخشىلار ئۈزۈلمىسۇن، خەلقىمىز بىر پەس بولسىمۇ ئازاپنى ئۇنۇتسۇن! بىز بىر كۈن بولسىمۇ كۈلگەن ئۇيغۇرنى كۆرۈپ ياشايلى، قېرىنداشلارنىڭ تەبەسسۇملۇق چىرايىغا قېنىپ ياشايلى. شۇ سەنئەتلىك نومۇرلاردىن بىلەيلى كىملەر ھايات، كىملەر كەتتى، كىملەر ئۈرۈمچىدە كىملەر سۈرگۈندە.
يىغلاۋاتىمىز، ئازاپتا ئۆرتىنىۋاتىمىز. بۇنداق چاغلاردا كۆزىمىزگە كۈلگەنلەر، ئويۇن چاخچاقچىلار چىرايلىق كۆرۈنمەيدۇ. ئەمما دۇنيانىڭ بىز يىغلىغاندا تەڭ يىغلاش مەجبۇرىيىتى يوق، بىزنىڭ يىغا بىلەن نېرۋىزمىزنى كاردىن چىقىرىپ خىتاينىڭ ئارۇسى بويىچە تۈگىشىپ كتىش خىيالىمىزمۇ يوق. نەچچە يىللىق يىغىمىز بىزنى يىغلاشقا، يىغىلارنىلا كۆرۈشكە، ئازابىمىزنى يىغا بىلەنلا تۆكۈشكە خۇمار قىلىپ قويمىسۇن. ھېچ كىمنىڭ يىغا باسقان مىسكىن يۈزلەرنى كۆرگۈسى يوق، ھىچ كىمنىڭ ھازا ئاچقانلاردىن ھەقىقەت ئىزدىگۈسى يوق. ھەقىقەت بىزنىڭ مىشىلدىغان يىغىمىزدا ئەمەس ئازابىمىزنى ئىسپاتلايدىغان ئەقلى بايانلىرىمىزدا، ئەقەللى پاكىتلىرىمىزدا ۋە مەردانە ھەرىكىتىمىزدە. يىغىمىزنى سەنئەتكە، پاكىتقا، ھۆججەتكە ئايلاندۇرۇپ كىتاب يازايلى، كۈندىلىك خاتىرە يازايلى، ناخشا ئېيتايلى، درامما ئورونلايلى، ھەسرەتلەرنى كىنوغا، فىلىمگە، ئۇسۇلغا ئايلاندۇرۇپ نامايەن قىلايلى. خاتىرجەم بولايلى، تۆت ئۇيغۇر مۇھاجىرەتتە ناخشا ئېيتقانغا دۇنيا بىزنى ئارتىس بولۇپ كېتىپتۇ، قوللىمايلى! دېمەيدۇ. بەش ئۇيغۇر ۋەتەندە كۈلدۈرگە ئورۇنلىغانغا ئىنسانىيەت خىتايغا قارشى مەيدانىدىن يېنىۋالمايدۇ. خىتاي مىيۇنلىغان ئۇيغۇرنى قاماپ، ئۇلارنى چاكار ئىشچىلارغا ئايلاندۇرۇپ، تۈرمىلەرنى تولدۇرۇپ بولۇپ سەھنىدە يىغىپ كەلسە يۈز چىقمايدىغان ئارتىسنى ھەر كۈنى ئويۇن قويغۇزسىمۇ ئادالەتنىڭ كۆزىگە ياغاچ تىقىپ كور قىلالمايدۇ.
2021-يىلى 17-يانۋار
