Waran-واران

18/08/2023

کلتوری ھەمو ناوچە جیاوازەکان
بە کلتوری خۆم ئەزانم .
#واران
#كلتور

24/06/2023

ڕێکخراوی واران بۆ گەشەپێدانی رۆشنیری و پێکەوە ژیان
لە رۆژی جیھانی منداڵاندا ھەفتەی چالاکی بۆ سمۆرەکانی زاگرۆس لە پارێزگای ھەڵەبجە بە سپۆنسەری بەرێز قائیمقامی ھەڵەبجە بەڕێوە برد.

منداڵ بەردی بناغەی کۆمەڵگەو ھیوای دواڕۆژی گەلانە
بۆیە رێکخراوی واران پێشخستنی ژینگەی منداڵان لەروی ژیان و پەروەردەو فێرکردنەوە بەکاری لە پێشینەی خۆی دەزانێت
ڕێکخراوی واران بۆ یەکەم جارو لەسنوری پارێزگای ھەڵەبجە بەپشتیوانی بەرێز نوخشە ناسیح قائیمقامی ناوەندی ھەڵەبجە، توانی گروپێکی پرۆفیشناڵی پیشەیی لە بواری ھونەرو تێکست و موزیکی منداڵان بانگێشت بکات و چەند چالاکیەکی جیاواز بە بۆنەی ڕۆژی جیھانی مناڵانەوە ئەنجامبدات.
جێگەی داخە کە ھێشتا ژینگەی منداڵ لە ھەرێمی کوردستان و عێراق ژینگەیەکی گونجاو نیە و لەزۆربەی پێویستەکانی دنیای منداڵی بێبەشن جێگەی داخە کە بەشێک لەمنداڵان دەخرێنە بەرکارو لە خوێندن دادەبڕێنرێن بەشێک لە خێزانەکان توندو تیژی بەرامبەر منداڵەکانیان بەکار دەھێنن .

ڕێکخراوی واران
بۆ گەشەپێدانی ڕۆشنیری و پێکەوە ژیان.

منظمة وران لتنمية التنوير والتعايش
في يوم الطفل العالمي ، أقيم أسبوع من الأنشطة منظمة وران لتنمية التنوير والتعايش
في يوم الطفل العالمي ، أقيم أسبوع من الأنشطة لسنجاب زاغروس في محافظة حلبجة برعاية السيد محافظ حلبجة.

الأطفال هم حجر الزاوية في المجتمع وأمل مستقبل الأمم
لذلك ، تعتبر منظمة وران تحسين بيئة الأطفال من حيث الحياة والتعليم من أولوياتها
استطاعت منظمة وران لاول مرة في محافظة حلبجة وبدعم من السيد نقشة نصيح محافظ حلبجة دعوة مجموعة من المهنيين في مجال الفن والنص والموسيقى للاطفال والقيام بعدة نشاطات مختلفة بمناسبة يوم الطفل العالمي.
ومن المؤسف أن بيئة الأطفال في إقليم كوردستان والعراق ما زالت غير مناسبة ، وهم محرومون من معظم احتياجات عالم الأطفال.

Waran Organization for the Development of Enlightenment and Coexistence

On World Children's Day, a week of activities for Zagros Squirrels a was held in Halabja province sponsored by Mr. Halabja Governor.

Children are the cornerstone of society and the hope of the future of nations
It considers the improvement of children's environment in terms of life and education as a priority of its organizations
Waran Organization for the first time in Halabja province with the support of Mr. Nokhshanasih, Governor of Halabja, was able to invite a group of professionals in the field of art and lyrics and several different activities on the occasion of Children's Day.
The environment in the Kurdistan Region and Iraq is still not good and we are deprived of most of the needs of the children's world.

Waran Organization
To develop enlightenment and coexistence.
#بیارە
#واران

23/06/2023

ڕێکخراوی واران بۆ گەشەپێدانی رۆشنیری و پێکەوە ژیان
لە رۆژی جیھانی منداڵاندا ھەفتەی چالاکی بۆ سمۆرەکانی زاگرۆس لە پارێزگای ھەڵەبجە بە سپۆنسەری بەرێز قائیمقامی ھەڵەبجە بەڕێوە برد.

منداڵ بەردی بناغەی کۆمەڵگەو ھیوای دواڕۆژی گەلانە
بۆیە رێکخراوی واران پێشخستنی ژینگەی منداڵان لەروی ژیان و پەروەردەو فێرکردنەوە بەکاری لە پێشینەی خۆی دەزانێت
ڕێکخراوی واران بۆ یەکەم جارو لەسنوری پارێزگای ھەڵەبجە بەپشتیوانی بەرێز نوخشە ناسیح قائیمقامی ناوەندی ھەڵەبجە، توانی گروپێکی پرۆفیشناڵی پیشەیی لە بواری ھونەرو تێکست و موزیکی منداڵان بانگێشت بکات و چەند چالاکیەکی جیاواز بە بۆنەی ڕۆژی جیھانی مناڵانەوە ئەنجامبدات.
جێگەی داخە کە ھێشتا ژینگەی منداڵ لە ھەرێمی کوردستان و عێراق ژینگەیەکی گونجاو نیە و لەزۆربەی پێویستەکانی دنیای منداڵی بێبەشن جێگەی داخە کە بەشێک لەمنداڵان دەخرێنە بەرکارو لە خوێندن دادەبڕێنرێن بەشێک لە خێزانەکان توندو تیژی بەرامبەر منداڵەکانیان بەکار دەھێنن .

ڕێکخراوی واران
بۆ گەشەپێدانی ڕۆشنیری و پێکەوە ژیان.

منظمة وران لتنمية التنوير والتعايش
في يوم الطفل العالمي ، أقيم أسبوع من الأنشطة لقردة زاغروس في محافظة حلبجة برعاية السيد محافظ حلبجة.

الأطفال هم حجر الزاوية في المجتمع وأمل مستقبل الأمم
لذلك ، تعتبر منظمة وران تحسين بيئة الأطفال من حيث الحياة والتعليم من أولوياتها
استطاعت منظمة وران لاول مرة في محافظة حلبجة وبدعم من السيد نقشة نصيح محافظ حلبجة دعوة مجموعة من المهنيين في مجال الفن والنص والموسيقى للاطفال والقيام بعدة نشاطات مختلفة بمناسبة يوم الطفل العالمي.
ومن المؤسف أن بيئة الأطفال في إقليم كوردستان والعراق ما زالت غير مناسبة ، وهم محرومون من معظم احتياجات عالم الأطفال.

منظمة وران
لتنمية الثقافية والتعايش.

Waran Organization for the Development of Enlightenment and Coexistence

On World Children's Day, a week of activities for Zagros Monkeys was held in Halabja province sponsored by Mr. Halabja Governor.

Children are the cornerstone of society and the hope of the future of nations
It considers the improvement of children's environment in terms of life and education as a priority of its organizations
Waran Organization for the first time in Halabja province with the support of Mr. Nokhshanasih, Governor of Halabja, was able to invite a group of professionals in the field of art and lyrics and several different activities on the occasion of Children's Day.
The environment in the Kurdistan Region and Iraq is still not good and we are deprived of most of the needs of the children's world.

Waran Organization
To develop enlightenment and coexistence.
#واران
#تەوێڵە

01/06/2023

ڕۆژی جیھانی منداڵان
چالاکی رێکخراوی واران بە بەشداری گروپی سمۆرەکانی زاگرۆس

29/05/2023

26/04/2023

لا فرق بین احد ابناء شعب العراق

کردستان_منطقە ھورامان سیاحية، ناحية بيارة بمحافظة حلبجة

ھیچ جیاوازیەک نیە لەنێوان تاکەکانی گەلی عێراق

24/04/2023

بدر شاكر سياب

عيناكِ غابتا نخيلٍ ساعةَ السحَرْ،
أو شُرفتان راحَ ينأى عنهما القمرْ.
عيناكِ حين تَبسمانِ تورقُ الكروم.
وترقص الأضواء... كالأقمار في نهَرْ
يرجّه المجذاف وهناً ساعة السَّحَرْ
كأنما تنبض في غوريهما، النّجومْ...
وتغرقان في ضبابٍ من أسىً شفيفْ
كالبحر سرَّح اليدين فوقه المساءٍْ،
دفء الشتاء فيه وارتعاشة الخريفْ،
والموت، والميلاد، والظلام، والضياءْ؛
فتستفيق ملء روحي، رعشة البكاءْ
ونشوةٌ وحشيّةٌ تعانق السماءْ
كنشوة الطفل إذا خاف من القمرْ!
كأن أقواس السحاب تشرب الغيومْ
وقطرة فقطرةً تذوب في المطرْ...
وكركر الأطفالُ في عرائش المكرومْ،
ودغدغت صمت العصافير على الشجرْ
أنشودةُ المطرْ...
مطرْ...
مطرْ...
مطرْ...
تثاءب المساء، والغيومُ ما تزالْ
تسحُّ ما تسحّ من دموعها الثِقالْ.
كأنّ طفلاً بات يهذي قبل أن ينامْ:
بأنّ أمّه ـ التي أفاق منذ عامْ
فلم يجدها، ثمّ حين لجّ في السؤالْ
قالوا له: (بعد غدٍ تعودْ .. )
لابدّ أن تعودْ
وإنْ تهامس الرفاق أنها هناكْ
في جانب التلّ تنام نومة اللّحودْ
تسفّ من ترابها وتشرب المطرْ؛
كأن صياداً حزيناً يجمع الشِّباكْ
ويلعن المياه والقَدَرْ
وينثر الغناء حيث يأفل القمرْ.
أتعلمين أيَّ حُزنٍ يبعث المطرْ؟
وكيف تنشج المزاريب إذا انهمرْ؟
وكيف يشعر الوحيد فيه بالضياعْ؟
بلا انتهاء ـ كالدَّم المراق، كالجياعْ،
كالحب، كالأطفال، كالموتى ـ هو المطرْ!
ومقلتاكِ بي تطيفان مع المطرْ
وعبر أمواج الخليج تمسح البروقْ
سواحلَ العراق بالنجوم والمحارْ،
كأنها تهمّ بالشروقْ
فيسحب الليل عليها من دمٍ دثارْ.
أصيح بالخليج: (يا خليجْ
يا واهب اللؤلؤ، والمحار، والرّدى!)
فيرجعٍُ الصّدى
كأنه النشيجْ:
(يا خليج
يا واهب المحار والردى .. )
أكاد أسمع العراق يذْخُر الرعودْ
ويخزن البروق في السّهول والجبالْ،
حتى إذا ما فضَّ عنها ختمها لرّجالْ
لم تترك الرياح من ثمودْ
في الوادِ من أثرْ
أكاد أسمع النخيل يشربُ المطرْ
وأسمع القرى تئنّ، والمهاجرينْ
يصارعون بالمجاذيف وبالقلوعْ،
عواصف الخليج، والرعود، منشدينْ:
(مطرْ...
مطرْ...
مطرْ...
وفي العراق جوعْ
وينثر الغلالَ فيه موسم الحصادْ
لتشبع الغربان والجَرادْ
وتطحن الشّوان والحجرْ
رحىً تدور في الحقول... حولها بشرْ
مطرْ...
مطرْ...
مطرْ...
وكم ذرفنا ليلة الرحيل، من دموعْ
ثمّ اعتللنا ـ خوفَ أن نُلامَ ـ بالمطرْ...
مطرْ...
مطرْ...
ومنذ أنْ كنّا صغاراً، كانت السماءْ
تغيمُ في الشتاءْ
ويهطل المطرْ،
وكلَّ عام ـ حين يعشب الثرى ـ نجوعْ
ما مرَّ عامٌ والعِراق ليس فيه جوعْ.
مطرْ...
مطرْ...
مطرْ...
في كل قطرةٍ من المطرْ
حمراءُ أو صفراء من أجنَّة الزَّهَرْ.
وكلّ دمعةٍ من الجياع والعراةْ
وكلّ قطرةٍ تُراق من دم العبيدْ
فهي ابتسامٌ في انتظارِ مبسم جديدْ
أو حُلمةٌ تورَّدتْ على فمِ الوليدْ
في عالم الغد الفتيّ، واهب الحياةْ!
مطرْ...
مطرْ...
مطرْ...
سيُعشبُ العراق بالمطرْ... )
أصيح بالخليج: (يا خليج ..
يا واهب اللؤلؤ، والمحار، والردى!)
فيرجع الصدى
كأنّه النشيج:
(يا خليج
يا واهب المحار والردى.)
وينثر الخليج من هِباته الكثارْ،
على الرمال: رغوه الأُجاجَ، والمحارْ
وما تبقّى من عظام بائسٍ غريقْ
من المهاجرين ظلّ يشرب الردى
من لجَّة الخليج والقرارْ،
وفي العراق ألف أفعى تشرب الرَّحيقْ
من زهرة يربُّها الفرات بالنَّدى.
وأسمع الصدى
يرنّ في الخليجْ
(مطرْ...
مطرْ...
مطرْ...
في كلّ قطرةٍ من المطرْ
حمراء أو صفراء من أجنَّةِ الزَّهَرْ.
وكلّ دمعة من الجياع والعراة
وكلّ قطرةٍ تراق من دم العبيدْ
فهي ابتسامٌ في انتظار مبسمٍ جديدْ
أو حُلمةٌ تورَّدت على فمِ الوليدْ
في عالم الغد الفتيّ، واهب الحياة.)
ويهطل المطرْ...

21/04/2023

جەژنی رەمەزان لە موسڵمانان پیرۆزبێت

ئاین پەیوەندیەکی رۆحی نێوان تاک و پەرستراوە بەو پێوەرانەی پەیڕەوی دەکات کە سەر ئەنجام ئارامی و ئاسودەیی بەڕۆحەکان دەبەخشێت
ئاینەکان دەروازەی ئومێدی ژیانی نەبڕاوەن ، ھەڵگری پەیامی ئاشتیو خۆشەویستی نێوان تاکەکانە لە پێناو بەدەستھێنانی ڕەزامەندی خودا

عيد رمضان، مبارك لكل المسلمين

الدين هو علاقة روحية بين الفرد والمصلي ، تتبع المعايير التي تعطي في نهاية المطاف السلام والطمأنينة للأرواح
الأديان بوابة رجاء الحياة الأبدية ، تحمل رسالة السلام والمحبة بين الأفراد لنيل رضا الله.

Happy Eid Mubarak to all Muslims
Religion is a spiritual relationship between the individual and the worshiper, following standards that ultimately give peace and tranquility to souls
Religions are the gateway to the hope of eternal life, carrying the message of peace and love among individuals in order to obtain God's approval

19/04/2023

چوارشمە سوری ئێزدی

جەژنی سەرەتای بەھارو رەنگاو رەنگ بونی سروشت و ئومێدی ژیانێکی نوێ پیرۆز و پربایەخ لەلای ئزدیەکانی جیھان
جێی خۆیەتی جوانترین پیرۆزبایی لە پێک ھاتەی ئێزدی لە عێراق و کوردستان و تەواوی جیھان بکەین
ئێزیدیەکانی عێراق و کوردستان پێکھاتەیەکی گرنگ و خاوەن مێژون بە درێژایی مێژو رۆلیان ھەبوە لە بناتنانی ئەم ولاتەو بە ھەزارەھا کەسی بەتوانایان لەسەرجەم بوارەکاندا خزمەتیانکردوە
جێی داخە بەھۆی جیاوازی ئایینی بە درێژایی مێژو روبەروی جینۆساید بونەتەوە دواجارش لەسەر دەستی گروپی تیرۆرستی داعشبو
بەشێکی زۆری کچان و ژانانی ئێزدی تا ئێستەش بێسەرو شوێنن گوندەکانیان چۆڵکراون ژمارەیەکی زۆریان ھێشتا لە ژیانی ئاوارەیدا ژیان بەسەردەبەن
داوا دەکەین ھەمو لایەک کۆشش بکەن بۆ گەراندنەوەی ئاوارەکان و ئاوەدانکردنەی گوندەکانیان و ئازاد کردنی کچاو ژنانی ئێزدی و شادبونەوەیان بە خێزانەکانیان

ڕێکخراوی واران
بۆگەشەپێدانی رۆشنبیری و پێکەوە ژیان

الأربعاء الأحمر يازيدي

عطلة بداية الربيع ، تلون الطبيعة والأمل بحياة جديدة أمر مقدس ومهم لشيعة العالم
من المناسب تهنئة الجالية اليزيدية في العراق وكردستان والعالم بأسره
يعتبر اليزيديون في العراق وكردستان مجتمعًا تاريخيًا مهمًا لعبوا دورًا في بناء هذا البلد عبر التاريخ وخدموا الآلاف من الموهوبين في جميع المجالات
لسوء الحظ ، فقد واجهوا إبادة جماعية عبر التاريخ بسبب الاختلافات الدينية ، وآخرها على يد تنظيم داعش الإرهابي
لا يزال العديد من الفتيات والنساء الإيزيديات في عداد المفقودين ، وقد تم إخلاء قراهم وما زال العديد منهم يعيشون في حالة نزوح
ندعو جميع الأطراف إلى بذل الجهود لإعادة اللاجئين ، وإعادة بناء قراهم ، والإفراج عن الفتيات والنساء الإيزيديات ، ولم شملهن بأسرهن.

منظمة واران
لتنمية الثافية والتعايش

Red Wednesday Yahzidi

The holiday of the beginning of spring, the colorfulness of nature and the hope of a new life is sacred and important to the Shiites of the world
It is appropriate to congratulate the Yezidi community in Iraq, Kurdistan and the whole world
The Yazidis of Iraq and Kurdistan are an important and historical community who have played a role in building this country throughout history and have served thousands of talented people in all fields
Unfortunately, they have faced genocide throughout history due to religious differences, most recently at the hands of the terrorist group ISIS
Many of the Yazidi girls and women are still missing. Their villages have been evacuated and many of them are still living in displacement
We call on all parties to make efforts to return the refugees, rebuild their villages, release the Yazidi girls and women and reunite them with their families

15/04/2023

بغداد ١٩١٨

14/04/2023

ئەنفال
تاوانێکی وەحشیانەی لە بیرنەکراو ڕژێمەکەی سەدام حسێن بەرامبەر گەلەکەی خۆی کرد لە عێراق
ئەنفال جینۆساید بو بەرامبەر بە پێکھاتەی کورد کرا لە عێراقدا کە زیاتر لە ١٨٢ ھەزار ژن و منداڵ و بەتەمەنی کردە قوربانی
ھەمیشە یادە تراژیدیەکان بە بیر گەلەکەمان دێنینەوە بۆ ئەوەی ھەرگیز دوبارە نەبنەوە

Anfal
Saddam Hussein's regime committed an unforgettable brutal crime against its people in Iraq
Anfal was a genocide against the Kurdish community in Iraq that killed more than 182,000 women, children and the elderly
We will always remind our people of the tragic memories so that they will never happen again

الأنفال
لقد ارتكب نظام صدام حسين جريمة وحشية لا تُنسى بحق شعبه في العراق
الأنفال كانت إبادة جماعية ضد الجالية الكردية في العراق أسفرت عن مقتل أكثر من 182 ألف امرأة وطفل وشيوخ
سنذكّر شعبنا دائمًا بالذكريات المأساوية حتى لا تتكرر أبدًا

05/04/2023

ھاموڵاتیوی مەسیحی بەنامۆ "ئەلەند ئەمیر" میمانداریوۆ وەربانگیش پێ زیاتەر جە ١٠٠٠ ھەزار موسڵمانا ڕێکوست جەناحیۆ ( چەمانکی) جە پارێزگاو دھۆکیەنە.

ھاوڵاتیەیەکی مەسیحی بەناوی " ئەلەند ئەمیر" میوانداریەکی بەرناگی بۆ زیاتر لە ١٠٠٠ ھەزار موسڵمان ئەنجامدا لە ناحیەی ( چەمانکێ ) لەپارێزگای دھۆک

‎مواطن مسيحي باسم "ألند امير" يقيم مأدبة افطار لاكثر من ألف شخص مسلم في منطقة چمانكي بمحافظة دهوك.

01/04/2023

١ نیسانی سەرو ساڵ و بابلیۆن ئاشیوریەکا کەبە جەژنو (ئەکیتۆ )ی ئەشناسیان موبارەکا
عێراق وڵاتو فرۆ ئاینە رەسەنەکا دنیایا و یاگۆ وەشحاڵیا بە ئاشتیو برایەتی چن باقی ئاینەکاتەری بە شێویوی ئاشتیانە مژیوا


‎ܚܕ ܒܢܝܣܢ ܡܢ ܟܠ ܫܢ݇ܬܐ، ܝܠܗ ܪܫܐ ܕܫܢ݇ܬܐ ܒܒܠܝܬܐ ܐܬܘܪܝܬܐ ܚܕܬܐ (ܐܟܝܬܘ)، ܪܡܙܐ ܕܚܘܕܬܐ ܘܚܝܘܬܐ. ܡܩܪܘܒܐܝܘܚ ܠܬܗܢܝܬ̈ܢ ܠܒܢ̈ܝܐ ܠܓܠܘܝܘ̈ܬܐ ܟܠܕܝ̈ܐ ܘܐܬܘܖ̈ܝܐ ܘܐ݇ܣܘܖ̈ܝܝܐ، ܥܡ ܒܥܘ̈ܬܢ ܠܡܢܬܝܬܐ ܒܐܟܝܬܘ ܡܦܨܚܢܐ ܒܟܠ ܢܨܚܢܐ.

‎يصادف اليوم ، الأول من نيسان، رأس السنة البابلية - الآشورية الجديدة (أكيتو) ، والتي ترمز للتجدد وديمومة الحياة. ننتهز الفرصة للتقدم بأحر التهاني لكافة الكلدان والآشوريين والسريان، مع خالص تمنياتنا لهم بقضاء عيد أكيتو سعيد ومزدهر.

21/02/2023

کەمپەینی پارستنی شوێنەوارەکانی هەورامان بە سەرپەرەشتی ڕێکخراوی واران ڕاگەیندرا.
بۆ بەشداری لەم کەمپینە چ وەکوو کەسایەتی، چ وەکوو ڕێکخراو و ناوەند و ئەنجومەنی ئەدەبی و کەلتوری و مێژوویی... لەم لینکەی خوارەوە بەشدار بن،
دەقی یەکەم بانگەواز و ڕاگەیندراوی کەمپەین لە خوارەوە:

کەمپەینەو پارێزناو شوێنەوارەکاو هەورامی بە سەرپەرەستی ڕێکوزیاو وارانی دەسش بەکار کەرد، پێ بەشداری چی کەمپەینینە چێ پسەو کەسایەتی چێ پسەو ڕێکوزیا و ئەنجومەن و یانە و بنکەی چی لینکەو وارینە بەشدارێ بۆدێ و دەقەو یۆوەمین وڵاوەکریاو کەمپەینەکەی بوادندێوە:

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSciSfO_Py2FM9BVKrvZ0n4jrbwiQJ7iBWltJcPbNTGcaffwpw/viewform?usp=sf_link

بانگەوازێک بۆ
-ڕای گشتی
-ئەنجومەنی دادوەری ھەرێم
-سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان
-سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان
-سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران
-وەزارەتی رۆشنبیری
-وەزارەتی ئاوەدانکردنەوە و رێگاوبان
-کەسایەتیە ئەکادیمی و ئایینی و کەلتوریەکان

سەبارەت بە تێکدان و لەناوبردنی بەشێک لە کەلەپوری کورد لە سنووری ھەورامان سەر بە پارێزگای ھەڵەبجە.

ئاشکرایە ھەورامان یەکێکە لە کۆنترین و دێرینترین جوگرافیاکانی سەر ڕوی زەوی کە بە تایبەتمەندی زمان و کەلەپوور و ھونەری دەستی و شێوازی ژیان و بیناسازی، ھەروەھا بنەما عورفیە کۆمەڵایەتیەکان ناسراوەتەوە کە
ھەر ئەم تایبەتمەندیانەش وایانکرد کە بەشێک لە ھەورامان لە سنوری ڕۆژھەڵاتی کوردستان لە لایەن ڕێکخراوی یونسکۆی سەر بە نەتەوەیەکگرتووەکان بخرێتە لیستی شوێنەواری کەلەپوری جیھانیەوە.

شێوازی ھونەری بیناسازی ناوچەکە یەکێک بووە لەو تایبەتمەندیانەی کە ناوچەکەی خستوەتە ناو لیستی شوێنەواری کەلەپوری جیھانیەوە.

بڵام بە داخەوە لە ھەورامانی بەشی باشووری کوردستان لە سنوری پارێزگای ھەڵەبجە ئەم تایبەتمەندییە لە بەرچاو نەگیراوە و ڕۆژانە کار دەکرێت بۆ تێکدان و لەناوبردنی سیما و شێوازی بیناسازی ناوچەکە دور لە ھەموو بەھایەکی شارستانی.

لە نوێترین پێشھاتدا بە بیانوی فراوانکردنی ڕێگاوبان بەشێک لە ماڵە مێژوییەکانی گوندی مێژوویی زەڵم تێکدران و لەناو بران،
لە کاتێکدا سەرچاوەی زەڵم چەند ساڵێک پێش ئێستە لە گوندی ئەحمەدئاواوە جادەی قیری بۆ براوە و گرفتی ھاتوچۆی نیە.

ھەرچەندە وەزارەتی رۆشنبیری حکومەتی ھەرێمی کوردستان بە نوسراوی ٣٦٦١ لە ڕێکەوتی ١٦/٨/ ٢٠٢١ پێشنیاریکردوە:
"لە ئاوەدان کردنەوە و بنیات نانەوەدا براندی بەگشتی و ناوچە جیاجیاکان بەتایبەتی لە بەرچاو بگیرێت، لە تێکدان و شێواندن و گۆڕین بپارێزرێت و تایبەتمەندیەکەی لە بەرچاو بگیرێت"،

بڵام جێگەی داخە کە ھیچ کام لەو داواکاریانە و تایبەتمەندی کەلەپووری و مێژوویی ناوچەکە لەبەرچاو نەگیراون و گوندەکە بە یەکجاری تێکدراوە و لە لەناوبردنی ئەم شوێنەوارە نەتەوەییانە بەردەوامن.
ئەمەش پێچەوانەی یاسا بەرکارەکانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان و عێراق و جیھانن، ھاوکات پێچەوانەی بنەماکانی ڕێکخراوی کەلەپوری جیھانی و ڕێکخراوی یونسکۆی سەربە نەتەوەیەکگرتووەکانە.

بۆیە داوا لەسەرجەم ڕای گشتی و چالاکان و خەمخۆری کەلەپوور و مێژووی نەتەوەی کورد، ڕێکخراو و ناوەندە مەدەنیەکان و لایەنە پەیوەندیدارەکان و پەرلەمانی ھەرێمی کوردستان دەکەین بە زووترین کات بێنە سەرخەت بۆ ڕاگرتنی ئەو ھەڵمەتە مەترسیدارە کە ڕوبەڕوی ناوچەکە بونەتەوە و ھەموو کارێکی لەم جۆرە بە تاوان بناسن.

بوونی شوێنێکی کەلەپوری وەک ھەورامان تەنھا موڵکی ھەورامیەکان و خاوەنەکانیان نیە، بەڵکوو سەرمایەی نشتیمانی ھەموو گەلی کورد و تەنانەت مرۆڤایەتیشن.

تکایە دەنگتان بخەنە پاڵ ئەو کەسانەی لە خەمی پاراستنی سەرمایەی کەلەپوری نەتەوی کوردن.

ڕێکخراوی واران
بۆ گەشەپێدانی رۆشنبیری و پێکەوە ژیان.

21/02/2023

زوانو من ھۆرامیا
پاریزنای زوانی ھۆرامی یانی پاریزنای ڕەگو ڕیشۆ میلەتو کوردی

زمانی من ھەورامیە
پارێزگاری لە زمانی ھەورامی واتە پارستنی ڕەگو ڕیشەی گەلی کورد

Zmanî mn hewramiya
Parastena zemani hewrami parastna koku bngehi kurdena

21/02/2023

ئەحمەد قادر بەڵخەیی

وەزیری ڕۆشنبیری لە نوسراوێکی ساڵی ٢٠٢١ دا بۆ ئەنجومەنی
وەزیران پێشنیار دەکات کە لە ئاوەدانکردنەوەی ناوچە جیاجیاکانی کوردستاندا ڕەچاوی تایبەتمەندی ئەو ناوچانە بکرێت و لە تێکدان و شێواندن و گۆڕین بپارێزرێن.

لە نوسراوێکیتردا، سەرۆکی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران داوای ڕاو و بۆچوونی وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار دەکات. بەڵام دیار نیە بە چی گەشتووە؟

کار کردن لەسەر ئەم بابەتە گرنگە بۆ پاراستنی کەلەپوری کوردستان.

تێبینی: پاش ڕوخاندنی خانووە کەلەپوریەکانی زەڵم بۆ فراوانکردن و قیرتاو کردنی شەقامەکە، پێویستە ڕای پسپۆڕان وەربگیرێت بۆ دۆزینەوەی ڕێگەچارەیەک بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەو هەڵەیە. پێش هەموو شتێک ڕاگرتنی قیرتاو و کۆنکرێتکردنی شەقامە.

21/02/2023

کاتێک کەلەپور لەلایەن دەسەڵاتە ناوخۆییەکانەوە پێشێل دەکرێت و دەڕوخێنرێت!

ڕوخاندنی خانووە باوەکان (تەقلیدییەکان) لە گوندی (زەڵم) - سلێمانی، وەک نموونە

سەرلەبەیانی ئەمڕۆ لەکاتی سەیرکردنی ڤیدیۆیەکدا سەرم سوڕمابوو کە تیایدا بە بولدۆزەر ژمارەیەکی زۆر خانووی کەلەپوری لە گوندی (زەڵم)، ڕۆژهەڵاتی شاری (خورماڵ)ی سەر بە پارێزگای سلێمانی لە دەڤەری کوردستانی عێراق... باوەڕ پێنەکراوە! ئەم گوندە بچووکە یەکێکە لەو گوندە کەمانەی کە خانووە کەلەپوریەکانی لە هەرێمی کوردستان پاراستووە چونکە زۆرینەی ڕەهای شار و گوندە مێژووییەکانی ئەم ناوچەیە و عێراق بە گشتی، تووشی ڕووخاندن بوون و بەشە گرنگە کەلەپوریەکانیان بە ناڕەوایی کاولکران و لە جێگەیان نەسیجێکی شاری مۆدێرن دروستکرا کە لاواز و پڕ نەهامەتیە و دژیەکی تەواوە لەگەڵ ژینگە و تایبەتمەندی ناوچەکەدا. ئەم گوندە جوانە دەکەوێتە نزیک تاڤگەیەکی جوان (بە ناوی زەڵم)، کە هەزاران گەشتیار لە ڕێگەی ڕێگایەکەوە سەردانیان کردووە کە ماوەیەکە بەکارهاتووە و ئامانجەکەی خۆی بە تەواوی پێکاوە. بەڵام دەسەڵاتی خۆجێی بە هەماهەنگی لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی گشتی گەشتوگوزاری ناوچەکە، پێیان وابوو پێویستی بە دروستکردنی ڕێگای نوێ و دووەمە بۆ ئۆتۆمبێلی گەشتیاری، بەڵام خانووە باوەکانی زەڵم کە هەندێکیان تەمەنیان سەدان ساڵە، ڕێگرییان لە ئەم کارە کرد... و چارەسەرەکەش تەنها ئەوە بوو کە بیانڕوخێنین و لە بوون دووریان بخەنەوە!

لەدەستدانی گەورەی میراتی تەلارسازی و ئەو شێواندنە ژینگەییەی کە لە کوردستانی عێراق و عێراق بەگشتی ڕوویدا، یان بەهۆی نەزانیی دەسەڵاتی بەرپرسیار بوو لە گرنگی پاراستنی ئەو میراتە تەلارسازییە و بینا مێژووییەکان و دیمەنە جیاوازەکان کە ماونەتەوە، یان ئەوان گرنگی بەو بابەتە نادەن چونکە پەیوەندی بەوانەوە نییە، یان بەهۆی پاڵنەرەکانی تەماحی وەبەرهێنان و بەهای بەرزی زەویەکان، یان تەنانەت بەهۆی نەبوونی ڕێنمایی دروستی شارەکان بۆ کۆنترۆڵکردنی چۆنیەتی شارنشینی مۆدێرن. نموونەی ئەو شێواندنە زۆرە کە لە سەرانسەری هەرێمی کوردستاندا بڵاوبووەتەوە، لەوانە سلێمانی، هەڵەبجە، پێنجوین، ڕانیە، بیارە، تەویلە، ئاکرێ، دهۆک، ئامێدی، ئارادن، زاخۆ، کۆیە، ڕەواندوز، شەقڵاوە، تەنانەت قەڵای ناوازەی هەولێر، کە یەکێکە لە گرنگترین شارە مێژووییەکانی عێراق، لە مێژە لە دانیشتووانەکەی بەتاڵ بووەتەوە و بووەتە شارۆچکەیەکی پڕ جنۆکە کە بەشێک لە گەشتیاران لە ڕۆژدا سەردانیان دەکەن...

کە ئێستا سەیری ئاکرێ دەکەم، و لە ساڵی ١٩٧٠ بۆ یەکەمجار سەردانیم کردبوو و بەهۆی ناوازەیی و پاراستنی سیما تایبەتەکەی زۆرم خۆش ویستبوو، هەست بە ئازار و دڵتەنگی دەکەم بۆ ئەم لەدەستدانە ناپێویست و ناڕەوایە.... بە هەمان شێوە، کەی بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٩٨٠ سەردانی ئامیدیم کرد، سەرسام بووم بە جوانی شوێنەکەی و نەسیجە مێژووییەکەی ..سەیری ئێستای بکە...بەتەواوی شێواوە و کۆنترۆڵی شارستانی نییە...بەرزییەکان...ڕەنگە ئاشکراکان ...هەمان شت بۆ شاری کۆیە دەگونجێت...بۆ من گەوهەرێکی کەلەپوری تەلارسازی بوو نەک لە عێراق بەڵکو لە هەموو ناوچەکەدا... ئێستا سەیری بکەن... بەتەواوی شێواوە.. تەنانەت مزگەوتە مێژووییەکانی هەموو شارەکانی ناوچەکەش ڕووخێنران و لە جێگەیان بینای مۆدێرن دانرا کە دوورن لە کەلەپوری ناوخۆیی...
بەکورتی... کۆنترۆڵی کەلەپوری تەلارسازی لە ناوچەکەدا نییە... کۆنترۆڵی کاریگەر بەسەر ناوچە سروشتییە جوانەکاندا نییە... لەدەستچوون و ڕووخاندنی کەلەپور بەردەوامە... ئایا پاراستنی ڕاستەقینە هەیە؟ ئایا بەڕاستی ناوچەی مێژوویی پارێزراو هەیە؟ کوا ڕۆڵی دێرین و کەلەپور و ئەوقاف و دامەزراوە گەشتیارییەکان؟

ئێستا پێویستی زۆر بەپەلەیە بۆ ڕاستکردنەوەی ئەم بابەتە مەترسیدارە و بەپەلە بچێتە پێشەوە بۆ ئامادەکردنی پلانێکی ستراتیژی بۆ پاراستنی میراتی تەلارسازی و شارستانی و شوێنەواری و سروشتی هەرێمی کوردستان لەسەر بنەمای زانستی تۆکمە، پێش ئەوەی درەنگ بێت، و هەرگیز ڕێگە نەدرێت وەها وێرانکارییەک بەردەوام بێت یان بەو ئاسانییە ڕووبدات و دووبارە بە کەم سەیر بکرێتەوە.

احسان فتحی
پسپۆڕی پاراستنی کەلەپور

21/02/2023

عندما يستباح التراث ويهدم من قبل السلطات المحلية!
تجريف البيوت التراثية في قرية (احمدأوا) - السليمانية، مثالا

صعقت صباح هذا اليوم وانا اشاهد فلما يبين تجريف عدد كبيرمن البيوت التراثية القديمة في قرية (احمداوا)، شرق مدينة (خورمال) في محافظة السليمانية من أقليم كردستان العراق....شىء لايصدق! هذه القرية الصغيرة هي احدى القرى القليلة التي حافظت على بيوتها التراثية في اقليم كردستان لان الاغلبية الساحقة من المدن والقرى التاريخية في هذه المنطقة، والعراق بشكل عام، قد تعرضت الى هدم وازاحة وتجريف ظالم لاجزاء تراثية كبيرة منها وتم استبدالها بنسيج عمراني حديث يتصف بالرداءة والتعاسة والتناقض الصارخ مع البيئة والخصوصية المحلية. هذه القرية الجميلة تقع بالقرب من شلال جميل (يسمى زلم) يزوره الالاف من السواح بواسطة طريق منفذ منذ فترة ويؤدي غرضه تماما. الا ان السلطة المحلية وبالتنسيق مع مديرية السياحة في المنطقة ارتأت ضرورة شق طريق جديد ثان لسيارات السواح لكن البيوت التراثية في احمداوا، والتي يرجع عمر بعضها الى مئات السنين، كانت تعترض هذا الطريق ...والحل بكل بساطة كان يكمن في هدمها وازالتها من الوجود!
ان الخسارة الكبيرة في التراث المعماري، والتشويه البيئي الذي حصل في كردستان العراق، والعراق عامة، كانت اما بسبب جهل السلطات المسؤولة باهمية الحفاظ على ما تبقى من التراث المعماري والابنية التاريخية والمناظر الطبيعية المتميزة، أوعدم اهتمامها بالامر لانه لايعنيها اصلا، أو بسبب دوافع الجشع الاستثماري وارتفاع قيمة الاراضي، او حتى بسبب غياب الضوابط العمرانية الصحيحة للتحكم في نوعية العمران الحديث. هناك امثلة عديدة على هذا التشويه تنتشر في جميع انحاء اقليم كردستان ومنها السليمانية، حلبجة، بنجوين، رانية، بيارة، طويلة، عقرة، دهوك، العمادية، ارادن، زاخو، دهوك، كويسنجق، راوندوز، شقلاوة، وحتى قلعة اربيل الفريدة واحد اهم المدن التاريخية في العراق، أفرغت من ساكنيها منذ فترة طويلة واصبحت مدينة اشباح يزورها بعض السواح اثناء النهار...
عندما انظر الى عقرة الان، وكنت قد زرتها لاول مرة في عام 1970 واحببتها جدا لكونها فريدة وحافظت على طابعها الخاص، اشعر بالالم والحزن لهذه الخسارة غير الضرورية وغير المبررة....وكذلك عندما زرت العمادية لاول مرة في 1980 أذهلني جمال موقعها ونسيجها التاريخي...انظروا اليها الان...مشوهة تماما ولاتوجد اي سيطرة عمرانية...الارتفاعات...الالوان الصارخة... نفس الامر بالنسبة الى مدينة كويا (كويسنجق)...فكانت بالنسبة لي هي درة من درر التراث المعماري ليس في العراق بل في المنطقة باكملها...انظروا اليها الان....مشوهة تماما...حتى الجوامع التاريخية في جميع مدن الاقليم تم هدمها واستبدالها بمبان حديثة بعيدة كل البعد عن التراث المحلي...
باختصار...لا وجود لاي سيطرة على التراث المعماري في المنطقة...لا وجود لاي سيطرة فاعلة على المناطق الطبيعية الخلابة بجمالها...خسارة التراث وهدمه مستمران ...هل توجد محميات حقيقية؟ هل توجد مناطق تاريخية محمية فعلا؟ اين هو دور مؤسسات الاثار والتراث والاوقاف والسياحة؟
الحاجة هي ملحة جدا الان لتدارك هذا الامر الخطير والشروع فورا في اعداد خطة استراتيجية لحماية التراث المعماري والحضري والاثاري والطبيعي في اقليم كردستان على اسس علمية محكمة، قبل فوات الاوان، وعدم السماح ابدا لمثل هذا التدمير ان يستمرأو يحدث بهذه السهولة والاستخفاف مرة اخرى.

احسان فتحي
متخصص في الحفاظ على التراث
19-2-2023

21/01/2023

13/01/2023

"کوردەکان بەلامەوە گرنگ بون بەتایبەت کە دەوترێت لە کۆمەڵگەی ئارین، بەھۆی بەرژەوەندی خۆم چوومە ئێران و لەگەڵ کوردەکان کۆبوومەوە
کورد خەڵکێکی زۆر میهرەبانن ئەوەندەھاتوچۆی ئەوانم کرد فێری کوردی بووم و عاشقی کوردی بووم "

زانکۆی سەینت پیتەرزبێرگ، 1867، پیتەر ئیڤانۆڤیچ

12/01/2023

مالە و ئەحە لە دانشتنێکدا
ھەردو ئەکتەری گەورە ماھیرحەسەن و ئەحمەدجۆڵا لەسەرفیلمی ژان و چەند بابەتێکیتر قسەو باس ئەکەن

فیلمی ژان، ١٩ی ١ی ٢٠٢٣ و ڕۆژانی دواتر لە سینەما سالمی سلێمانی نمایش دەکرێت.

وەک ڕێکخراوی واران بۆ گەشەپێدانی رۆشنبیری و پێکەوەژیان وێڕای دەستخۆشی بۆ ئەم شاکارە ھیوادارین زۆر ترین بینەر ئامادەبن
ئێمەش ڕۆژی١٩ی ١ی ٢٠٢٣ لەسینەما سالم دەبین
ئێوەش بفەرمون 👍....
مالەو ئەحە ئەرەنیشیوەنە
ھەرودی ئەکتەری گۆری ماھیرحەسەن و ئەحمەدجۆڵا
سەرو فیلم و ژانیو چن بابەتێویتەری قسەو باس کەرا
فیلم و ژان، ١٩ی ١ی ٢٠٢٣ ڕوا دماتەری جە سینەما سالمو شارو سلێمانی نمایشکریۆ

پیسە ڕێکوزیاو وارانی پێ گەشەپنەدای رۆشنویری و پێوە ژیوای سەرەڕا دەسوەشی پێ ئی شاکارەیە ھیوا وازینمی فرەترین وینەری بەیاو ئامادی با
ئێمەچ رۆ ١٩/١/٢٠٢٣ ملمی پێ سینەما سالمی پێ تەماشۆ فیلمو ژانی

شمێچ فەرماودی 👍

11/01/2023

کوردی/سۆرانی

خەونی عێراقی نوێ

پێکەوە ژیان واتە ژیان و قبوڵکردنی یەکتر بەبێ گوێدانە بابەتی ئاین زمان و نەتەوەو رەنگ
دیمەنێکی یەکجار جوانە کاتێک سەیری ئاھەنگی سەرکەوتنی ھەڵبژاردەی عێراق دەکەین

ئاھەنگی ھاندەرانی ھەڵبژاردەی عێراق بە بۆنە بردنەوەیان لە ھەڵبژاردە شانشینی سعودیە لەشاری بەسڕە بە موزیکی کوردی

بەھەزاران ساڵە لە ڕۆژ ھەڵاتی ناوەراست میزۆپۆتامیا ھەمو نەتەوەو ئاین و ئاینزاکان ژیان دەکەن کلتورو فەرھەنگی ھاوبەش ھەیە لەنێوانیاندا
بۆ ھیچ کات سیاسیە چەوتەکان راسترەو نەژاد پەرست شۆفینیەکان ناتوانن ئەم پێکەوە ژیانە تێک بدەن
مرۆڤ و مرۆڤ بون پیرۆزترە لەھەر شتێکیتر

ڕێکخراوی واران کاردەکات لە پێناو پێکەوەژیانی ئاشتیانە

ڕێکخراوی واران
بۆ گەشەپێدانی ڕۆشنبیری و پێکەوە ژیان.......

حلم عراق جديد …
التعايش مع البعض، تعني التعايش والانسجام مع البعض بدون موضوع الدين واللغه والامه جميل جدا اليوم نحن ننظر الي جماهير المنتخب

جماهير المنتخب العراقي يحتفلون بفوزهم على السعودية في البصرة بالموسيقى الكردية

الشرق الأوسط الشرق الأوسط بلاد ما بين النهرين تعيش جميع الأمم والأديان والجماعات العرقية معًا.
السياسيون الفاسدون واليمينيون والشوفينيون العنصريون لن يكونوا قادرين على تدمير هذا التعايش
البشر والإنسان أقدس من أي شيء آخر

تعمل المنظمة وران في التعايش السلمي بين الشعوب

المنظمة واران
لتنمية الثقافة و التعايش السلمي

03/01/2023

ئازیز وەچەرخو چەمی
وستت دڵ ئێرو دەرونی
رابەویش مەگیرو سینەنە
مەراق و خەما بەزەبونی
ئیش و بارت چن گرانبی دیەم کۆربو
نەکەردێم شەڵای پانۆعە نیگات
تو بلیو ھەر خەیاڵم جەلات بۆ

ڕۆبیۆ

24/12/2022

ڕێکخراوی واران بەدواداچون دەکات بۆ بردنی زەوی قوتابخانەی تەوێڵەی بنەڕەتی بۆ سەر شەقامی گشتی ناو بازاڕی تەوێڵە

قوتابخانەی بنەڕتی تەوێڵە لەساڵی ١٩٢٧ بنیات نراوە
سەدان نەوەی فێرخوازو ئەکادیمی و کەسانی لێھاتوی لە بوارە جیا جیاکاندا پەروەردە کردوە
سێھەم قوتابخانەبوە کە لەئاستی ناوچەکەدا بنیاتنراوە
یەکەم بەڕێوەبەری مامۆستا عەبدوڵڵا گۆرانی شاعیر بوە

قوتابخانەکە یەکێکە لەسیما کەلەپوری و مێژویەکانی ھەورامان و ناوچەکە
بۆیە پاراستن و داکۆکیکردن لە مانەوەی ئەرکێکی نشتیمانی و ئەخلاقی و ئاینیە پاراستنی ناسنامەی تەوێڵەیەکانە

ڕێکخراوی واران
بۆگەشەپێدانی ڕۆشنبیری و پێکەو ژیان

ڕیکوزیاو وارانی شونەرە لوای پێ دەسکاریکەردەی زەمین و مەکتەبو تەوێڵی و وستێش سەرو جادەکەی کەرو

مەکتەبو تەوێڵی یون جە کۆنترین مەکتەبەکا جە ناوچەکەنە ساڵ و ١٩٢٧ دروسکریان و یەرەم مەکتەب بیەن ئاستو ناوچەکەیەنە
سەدان جیلیش جەکەسانی ئەکادیمی و فێرخوازی و چنە ئامێش یاونێنی پنە گردو بواروکانە
یەکەم ڕاوەبەرو مەکتەبەکەی مامۆسا عەبدوڵا گۆرانی شاعیر بیەن

مەکتەب و تەویڵی یون جە سیما کەلەپوری و مێژوییەکا ھۆرامانی ناوچەکێن
پۆکەی پارێزنایش ئەرکیوی ئاینی ئەخلاقی نشتیمانیا

پارێزنای ناسنامۆ تەوێڵەیەکان

24/12/2022

ڕێکخراوی واران ئیدانەی ھێرشە تیرۆرستیەکەی پاریس دەکات

لە کاتێکدا کۆماری فەڕەنسا یەکێکە لەوڵاتە دیموکراسیە پێشکەوتوەکانی جیھان و ئەوروپا، بەڵام بەداخەوە کە سەرەڕای توندوتۆڵی داودەزگا ئەمنیەکانی ئەو وڵاتە چەکدارێک ھێرش دەکاتە سەر ناوەندێکی کلتوری لەناو جەرگەی پاریس و کۆمەڵکوژی ئەنجامدەدات
ناوەندی کلتوری ئەحمەد کایا لەپاریس کوردەکان بەڕێوەی دەبەن شوێنی چالاکیو کۆبونەوەکانیانە بەھۆی ھێرشە چەکداریەکەوە سێ کەس دەکوژرێن و ژمارەیەکیتریش بریندار دەبن
ڕێکخراوی واران بۆ گەشەپێدانی ڕۆشنبیری و پێکەو ژیان وێڕای ئیدانەکردنی ئەو کارە دڕندانەیە ھاوکات داوا لە حکومەتی فەڕەنسا دەکات بەزوترین کات لێکۆلینەوەکان لەسەر ڕوداوەکە بۆ ڕای گشتی ئاشکرابکات و ڕێو شوێنی پێویست بگرێتەبەر ھاوکات داواش لە ڕەوەندی کوردی لە فەڕەنسا دەکات دان بەخۆیاندا بگرن و دور بکەونەوە لەگرژی و توندو تیژی.
واران ڕایشی دەگەیەنێت بۆشەرمەزار کردنی کردەوە تیرۆستیەکە پێویستە ھەر مرۆڤێکی ئازاد خاوەن ھەڵوێست دەرکەوێت
فەڕەنسا حکومەت و گەلەکەی دۆست و پشتیوانی کوردن پێویستە گەلی کوردیش بەگرنگیەوە لەو پەیوەندیانە بڕوانێت و کار بۆ پێکەوە ژیانی ئاشتیانە بکەن لە تەواوی جیھاندا

ڕێکخراوی واران
بۆ گەشە پێدانی ڕۆشنبیری و پێکەوە ژیان
٢٤ دیسێمبەری ٢٠٢٢

فۆتۆ : گاردیان

20/12/2022

ئەمڕۆ ڕێکخراوی واران سەردانی کرد لە سلێمانی

بەمەبەستی ئالوگۆڕی بیروڕاو لە نزیکەوە ئاگادار بون لەکارو چالاکیەکانیان
ڕێکخراوی واران سەردانی نەوەی شیخ مەحمودی نەمریکرد لەسلێمانی

لە کۆبونەوەکەدا تیشک خرایە سەر ئامانجەکانی رێکخراوەکە ھۆکاری دامەزراندنی رێکخراوێکی لەم چەشنە
بۆ زیاتر ئاشنابون و زیندو کردنەوەی فەرھەنگ و کەلەپوری کورد نزیک کردنەوەی ناوچە جیاوازەکانی کوردستان و بڵاوکردنەوەو ناساندنی فەرھەنگی دەوڵەمەندی کورد لەناوچەکەدا
ھەر لە دیدارەکەدا تیشک خرایە سەر پەیوەندیە بەردەوام و مێژویەکانی ناوچەی ھەورامانو سەرجەم ناوچەکانیتری کوردستان
لای خۆیەوە #حەفیدزادە خۆشحاڵی خۆی بۆ کارو چالاکیەکانی رێکخراوی واران دەربری ھیوای بەردەوامبونی بۆ خواستن و پشتیوانی خۆیی لە خزمەتکردنی فەرھەنگ و کەلەپوری دەوڵەمەندی کورد دەربڕی

12/12/2022

تێبینی لە سەر زاراوەی گۆران یان هەورامی

موحەمەد ڕەشیدی ئەمینی

لە میژی وشەی گۆران بۆتە داڵغەی ژیان و مەشغەڵەی بیر و هۆشم، لە هەر شوینی چاوم دەكەوت بەو وشەیە بۆ خۆم دەمگوت ئەگەر هەورامیەكان گۆرانن ئەی عەشیرەتی گۆرانەكانی سەر بە قەزای كرماشان كین؟ ، ئەگەر ئەو دوانەش یەك تیرەن بۆچ لە باری زاراوەوە یان دیالیكتەكانی زمانی كوردیەوە بە دوو شیوەی جیاواز ئەدوین، كە هەتا هندیكیان لە یەكتر تی ناگەن .
لە هیچ نووسراوە و سەرچاوەیەكیش‌دا بە جوانی روون نەكراوەتەوە كە گۆرانەكان كین و سەر بە كام تیرەی سەرەكی میللەتی كوردن، ئایا هەورامیەكان بەشی لە گۆرانن یان نا؟ .
لە لایەتریشەوە زۆربەی ئەو نووسەرانە كە ئاماژەیان بە وشەی گۆران كردوە، بی سی ودوو دەستیان ناوەتە سەر میژووی شەرەف‌خانی بدلیسی كە میللەتی كوردی بەم شیوەیە كردوە بە چوار بەشەوە (كرمانج، لوڕ، كەڵهوڕ و گۆران).
كاتی باسی دابەش‌كردنی زاراوەكان دیتە ئاراوە، دەبی دابەشكەر بە جوانی شارەزایی لە سەر تەواوی زاراوەكان و جیاوازیەكانیان هەبی .
بەرواڵەتیكی زانستیانە بۆم روون نەبوەتەوە، ئایا لە كاتی نووسینی شەرەف‌نامەدا گۆرانەكانی ئەمڕۆی ناوچەی كرماشان، هەورامی بون و بە زاراوەی هەورامی دواون یان نا؟، جیگای شەك و گومانیشە كە وا بووبی، لە بەر ئەوەی هەورامیەكان بۆ هەر شوینی چووبون یان راگویز كراونەتەوە هیچ كاتی زاراوەكەی خۆیانیان لە بیر نەبردوەتەوە، وینەیشی هۆزەكانی كەنوڵەیی، شەبەكەكانی موسڵ، عەبدول‌مەلەكیەكانی باكووری ئیران، زازاكانی توركیا، چەند گوند لە ناوچەی بیجار، زەنگەنەیەكانی سەر بە قەزای كەركوك و...ئەگەر هەموی ئەوانەیش بەهەورامی نەزانین ئەوا شیوەی دیالۆكیان لەیەكەوە زۆر نزیكە .
پیش ئەوەی كەسی تاوانبار بكەین، یان دەستی رەد بەو بۆچوونانەوە بنیین با بزانین ئەوەی ئەمڕۆ بە ناوی عەشیرەت یان هۆزی گۆران دەناسرین، كین و سەر بە كام تیرەی سەرەكی میللەتی كوردن ؟
مامۆستا مەردوخ لە میژووی كورد و كوردستانا دەڵیت: (عەشیرەتی گۆران نزیك بە شەش‌هەزار خانەوار یان بنەماڵەیە و لە خۆرئاوای كرماشان‌دا ئەژین، كە دەبنە شەش‌هۆز: قەڵخانی، بی‌بیانی، نیریژی، گەهوارەیی، كانی‌زەنجیری و ریزەهۆیی .)
شوینی ژینگەی ئەم هۆزانەش لە نیوان كرماشان، كرند، شاباد ، و سەلاسوباواجانی‌دایە ، ئەم عەشیرەتە هەر لە كۆنەوە بە دیالۆكی (ئەڕائەڕا) كە سەر بە زاراوەی كەڵهوڕ و لەكییە ئەدوین، و لە كاتی دابەش‌كردنیش‌دا دەچنە ئەو خانەیەوە .
هەتا هەندی لە لیكۆڵەران و نووسەرانی ناوخۆ و دەرەوەش، لە پاڵ ئەوەیدا گۆران و هەورامیەكان بە یەك دەزانن، نەیان‌توانیوە لەو ڕاستیەی خۆیان لادەن، كە ژینگەی عەشیرەتی گۆران لە كویدایە و سەر بە كام تیرەی سەرەكین لە رووی دابەش كردنی زاراوەكانی كوردیدان .
رولنیسون دەڵیت: (لە نزیكی مایەشت‌دا كوردانی دەژین كە سەر بە عەشیرەتی گۆرانن). (كتیبی كوردانی گۆران لاپەڕەی 89) هەر ئەو سەرچاوەیە لە زمانی رویووە دەڵیت: (زۆربەی هۆزەكانی‌تری باشووری كوردستان بە شیوەی گشتی پییان دەوتری لەك) .
مامۆستا موحەممەدعەلی سوڵتانی لە كتیبی ئەیلات و هۆزەكانی كرماشان‌دا دەڵیت: (كاكلەی بناغەی گۆران لایەنگری ئایینی (ئەهلی هەق)ن كە بە زاراوەی كەڵهوڕی كە تایبەتی ناوچەی گۆرانە ئەدوین).
مینورسكی لە وتاری لیك‌دانەوەی خۆرهەلاَتی دووردا دەڵیت: (هۆز یان تیرەی زەنگەنە بی سی و دوو هۆزیكی كورد و زۆربەیان پەیرەوی مەزهەبی عەلیۆلاَهین).
مامۆستا تەوفیق وەهبی دەڵیت: (دانیشتوانی باریكەی رەبات تا خانەقین تیكەلاویكن لە گۆران و كەڵهوڕ). «كتیبی كوردانی گۆران .
ئا. ئارلۆف لە جەستارها، یان بە شوینا گەڕان و لیك‌دانەوەی سەرزەوینی خۆرهەلاَت‌دا دەڵیت: (هۆزی گۆرانەكان بریتین لە كەڵخانی، تفنگی، بی‌بیانی، نرجەكانی و قادرمیروەیسی).
عەلی رەزم‌ئارا : لە كتیبی جوگرافیای ئیران بەرگی پینجەم‌دا دەڵیت: (گۆران یەكی لە بەشەكانی سەر بە شارستانی شابادە كە شوینی جوگرافیایی بەم شیوەیە، لە باكوورەوە تا گەورەدیی سەنجاوی و ناوچەی وەڵەدبەگی و باواجانی، لە خۆرهەلاَتەوە دووبارە بەشی لە سنجاوی و باوەندپووری و شاباد، لە باشوور و خۆئاواوە، بە ناوەندی كرند و پشت تەنگی ئەژدەها)دیاری كردوە.
لەم بۆچوونانەدا زۆر شتمان بۆ دەرئەكەوی، یەكەم ئەوەیە كە جوگرافیای ژینگەی عەشیرەتی گۆران لەكویدایە، دووهەم بە یەك زانینی عەشیرەتی گۆران و هەورامی، سیهەم بە یەك زانینی زاراوەی كەڵهوڕ و گۆران، كە وادەزانم تەواوی ئەو تیكەڵ‌كردنانە بەو شیوەیە ئەبی لە رووی بەستی ئاگاداریەوە سەیران بكریت.
ئەوەی ئەمڕۆ ئیمە بە ناوی هەورامی و گۆران دەیان‌ناسین لە دابەش‌كردنی زاراوەكاندا ئەبی بچنە دوو خانەی جیاوازەوە، لە بەر ئەوەی ئەو عەشیرەتەی ئەمڕۆ ئیمە بە ناوی گۆران دەناسرین، ژینگەی جوگرافیائیان دیاری كراو، چەند هۆزیكن و لە ناوچەكانی گەهوارە و كۆزەراند ئەژین و شیوەی دیالۆگ و قسەكردنیشیان (ئەڕائەڕا)یە كە دەچیتەوە سەر بەشی كەڵهوڕی نە هەورامی .
ئەگەرچی ئەكری‌لە روانگایە‌تریشەوە سەیری ئەو رووداوە بكەین و ئەوانیش سەر بە زاراوەی هەورامی بزانین، بەلاَم ئەوەی دەچیتەوە بۆ دەورانیكی زۆر كۆن و بناغەی جیابوونەوەی زمانی كوردی و فارسی، كە پاشان بە هەندی لەو بەڵگە و بۆچوونانەش ئاماژە دەكەین.
ئەو زاراوەش یانی (ئەڕا ئەڕا) لە رابردوودا نووسراوە، یان تیكستی وای نەبووە كە بتوانی‌بەشی باشووری كوردستان لە ژیر دەسەلاَتی خۆی بگریت، تەواوی ئەو نووسەرانەی كە باسی دەسەلاَتی زاراوەی گۆرانەكانیان لە باشووری كوردستان كردووە، ئەو تیكست و نووسراوانەیان خستونەتە بەر دەست كە بە زاراوەی هەورامی نووسراون، ئەڵبەتە هیچ تاوانی نادریتە پاڵ ئەو نووسەرانە، بەو بۆنەیەوە ئەوان هەموویان بە گۆران داناون، بۆ وینە:
ئوسكارمان: لە بەرهەمی گۆران‌دا دەڵیت: (شیوەزاری گۆران زمانیكی سەربەخۆیە و پیك‌هاتووە لە شیوەزارەكانی هەورامی، كەنووڵەیی، باجەلاَنی، ریژاوی، بیوەنجی و گاوارەیی) ئەگەرچی ئوسكارمانیش لیرەدا وەك هەندی نووسەر كە زاراوەی گۆران یان هەورامیان بە زبان داناوە كە ئەوەش لە خۆیدا جیی باس و لیكۆڵینەوەیە كە پاشان ئاماژەیەكی كورتیش بەو دەكەین، لە پاڵ ئەوەش‌دا زۆری لە هۆزەكانی باشووری كوردستانی سەر بە زاراوەی گۆران داناوە.
لە كتیبی كوردانی گۆران لە زمانی رۆژهەلاَت‌ناسی فەرانسەییەوە دەیگیرَیتەوە: (لە كاتی خۆیدا « هیووئار، نووسخەیەكی خەتی بە زمانی گۆرانی لە گەنجینەی ئەیاسوفی دەست ئەكەوی بە ناوی مەنزوومە یان داستانی مەنیژە و بیژەن» كە ئەڵی: (بە زاراوەی گۆرانی نووسراوە) هەتا مامۆستا موكریش كە ئەو مەنزوومەیە بە چاپ گەیاندووە لە پیشەكیەكەیدا ئاماژە بە زاراوەی گۆران دەكات، دیارە ئەو مەنزوومەیەش بەزاراوەی هەورامی نووسراوە و من بەش بەحاڵی خۆم نوسخەیشم لایە .
هەمان سەرچاوە لە زمانی (ابن‌الفلاح) كوڕی فەلاحەوە دەیگیڕیتەوە كە: (لە ناوچەی شارەزوور تا هەمەدان كە سەراسەری بەشەكانی باشووری كوردستانی ئەمڕۆی ئیرانە بە تایبەت ناوەندی كرماشان و ئەردەلاَن، ژینگەی عەشیرەتی گۆرانە).
مینورسكی لە وتاری سنەدا دەڵیت: (زاراوەی هەورامانی بە زاراوەكانی ناوەندی ئیران نزیكە) پاشان پیی لە سەر ئەوەی دائەگری و دەڵیت: (لە زاراوەی هاوسیكانیدا بە تایبەت گۆرانەوە زۆر نزیكە).
لە كتیبی كوردانی گۆران لاپەڕەی 72 لە زمانی (ئاكۆیۆف)ەوە دەیگیڕیتەوە و دەڵیت: (پەیوەندی گۆران و ئەردەلاَنیەكان و بەشەكانی‌تری باشووری كوردستان وەك: جوانڕۆ، مەریوان، هەورامان، كەڵهوڕ، ئەیوان، كەنووڵە و سنجاوی بە شیوەی گشتی دەچنەوە سەر كۆنترین تیرە كە ئەویش گۆرانە).
مامۆستا موحەممەدعەلی سوڵتانی لە كتیبی ئەیلات و هۆزەكانی كرماشان‌دا دەڵیت: (زاراوەی گۆران (هەورامی) كە دەفتەری یارسانەكانی پی‌نووسراوە بە زاراوەی عەشیرەتی گۆران دەناسریت).
ئەوانەی كە ئاگاداری و شارەزاییان لە سەر ئایینی یارسانی و دەفتەر و نووسراوەكانیان هەیە بەوەی دەزانن كە زۆربەی ئەو دەفتەرانە بە زاراوەی هەورامی نووسراون كە لیرەدا مامۆستا سوڵتانیش گۆرانی (هەورامی) داناوە .
من لەوەی هەورامیەكان گۆران بن یان نا پی‌ داناگرم، بەوەش دەزانم كە هەمووی ئەو تیرە و هۆزانە سەر بە میللەتی كوردن و هیچ‌كەسی ناتوانی لیكیان جیا كاتەوە .
بەلاَم لیرەدا باسی دابەش‌كردنی زاراوەكانی زمانی كوردییە هەتا ئەگەر ئەو دابەش‌كردنەی شەرەف‌خانیش دروست بی، چۆن جافەكان و دانیشتوانی مەریوان كە سەر بە كرماجی ناوەڕاست یان سۆرانن و گۆرانەكان كە سەر بە زاراوەی كەڵهوڕن و هەورامیەكان كە سەر بە زاراوەی ماچۆن هەموویان كردوون بە چوار بەش یانی ، كرمانج ، لوڕ ، كەڵهوڕ، وە گۆران ، كەبەم شیوەیە بەشیكی هەرە زۆری كورد كە بریتی لە رۆژهەلآت، رۆژئاوا وە باكوور، كردونی بە یەك زمان كە چی بەشی باشوەری كردوە بە سی زمان ؟ ئەگەرچی من بەش بەحاڵی خۆم باوەڕم بەزمان بونی ئەوانە بە شیوەی جییاواز نین ، كەچی ئەویش خۆی بۆچونیكەو ئیمەش هەر وەك خۆی دەینوسینەوە .
بۆ ئەوەی جوانتر روونی كەینەوە ئەو هۆزانەی كە بە زاراوەی كەڵهوڕی و هەورامی ئەدوین بە شیوەی جیاواز دەیان‌نووسین تا روون بیتەوە كە ئەو هۆزانە لە كاتی دابەش‌كردنی زاراوەكان‌دا بە كام تیرەی سەرەكی كورد نزیك و دەچنە كام خانەوە .
زاراوەی كەڵهوڕی: كە بە زاراوەی (ئەڕا ئەڕا) دەناسریت بریتین لە: كەڵهوڕ، لەك، گۆران، سنجاوی و فەیلی .
زاراوەی هەورامی: كە بە زاراوەی (ماچۆ) دەناسریت بریتین لە هەورامی تەخت، لەهۆن، ژاوەرۆ، كەنووڵەیی و باجەلآنی و كاكەیی، هەتا ئەكری شەبەك و زازاكانیش بەشی لە زاراوەی هەورامی بزانین.
لیرەدا ئەبی بگەڕیین بە شوینی هۆكاری تیكەلاَوی ئەو دووعەشیرەتە، لە بەر چی زۆربەی نووسەران و لیكۆڵەران بە یەكیان زانیون.
یەكەم : ئەوانەی لە سەر رەوتی زاراوەو زمانە كۆنەكانی پیش هاتنی ئیسلام لە باشووری كوردستان كاریان كردوە باوەڕیان لە سەر ئەوەیە كە زۆربەی ئەو ناوانە سەر بە زاراوەی گۆرانە، كە ئەویش پاش ماوەی زمانی ئاویستایی و پاشان پەهلەوی بووە ، كەهەرلەم وتارەدا ئاماژە بەچەند بابەتی لەم بوارەش ئەكەین .
دووهەم : ئەو بەڕیزانەی كە شارەزای ئەم بوارەن باوەڕیان بەوە هەیە كە زۆربەی هۆزەكانی عەشیرەتی ئەمڕۆی گۆران سەر بە ئایینی یارسانین كە مامۆستا سوڵتانیش بە جوانی ئاماژەی بەوە كردووە. ئەو ئایینە، جیا لە ئایینی ئیسلامە و بەشیكە لە ئایینی كۆنی كوردانە.
ئەو نووسەرانەیش بەتایبەت نووسەران و لیكۆڵەرانی دەرەوە كاتی ریگایان كەوتوەتە ئەم ناوچەیە، لەوەیدا ڕاماون كە چۆن ئەم عەشیرەتە لە نیو قوڕنەی موسڵمانان هەر وا لە سەر بیر و باوەڕی كۆنی خۆیان ماونەتەوە و موسڵمان نەبوون .
لەم ڕوانگایەوە دەستیان داوەتە لیكۆڵینەوەی ئەم بابەتە، بەوەی دەزانین كە زۆربەیان لە سەر ئەم باوەڕە یەك دەگرنەوە، كە ئەمانە سەر بە عەشیرەتی گۆرانن .
پاش ئەوەی گەڕاون بە شوین نووسراوە، یان تیكستی لەسەر ئەو بیر و باوەڕە، هەروا لە پیشدا ئاماژەمان بەوەش كرد، زۆربەی تیكست و نووسراوەكان لە نیو دەفتەری یارسانیەكاندا بە ناوانی دەفتەرە گەورە، دەفتەری پەردیوەر، دەفتەری سەرەنجام، دەفتەری شندروی، دەفتەری باباناوس، دەفتەری شاخۆشین و..... بە زاراوەی هەورامی نووسراون، پاشان لە بەر بەستی ئاگاداری لەو دوو زاراوەیە و بوونی سوڵتان سەهاك لە ناوچەی هەورامان‌دا كە زیندووكەرەوەی ئایینی یاری بوو لە دەس‌كەوتی لیكۆڵینەوەی مەیدانی‌دا، كاتی دابەش‌كردنی ناوچەكانی كوردستان بە گویرەی زاراوەكان، ناوی گۆرانیان بۆ ئەم بەشە داناوە. ئەڵبەت ئەمە تەنها بۆچوونیكە ئەوەش وەك ئەوەیە بڵین، زمانی قورئان كە عەرەبییە و بۆ ماوەیەكی دریژخایەن زۆربەی میللەتی كورد بەو زمانە یانی (عەرەبی) خویندنەوەیان دەس‌پی‌كردووە و شیعر و نووسراوەی زۆریشی لە شوین بە جی‌ماوە بڵین زمانی كوردیە، ئەگەرچی ئەو زاراوەیە و ئەم زمانە كەچی لە رووی ئایینیەوە ئەو بۆچوونە لە یەك نزیكە ، كەئەوەش لە خۆیدا هەرمانیكی نەشود و دوور لە باوەڕە .
بەس لیرەدا ئەوەمان بۆ دەرئەكەوی و ئەكری كە وا بڵیین ، كە یەكی لەوهۆكارانەی تیكەلاَوی ئەو دوو عەشیرەتە كە زۆربەی نووسەران و لیكۆڵەرانی ناوخۆ و دەرەوە بە یەكیان زانیون، نووسراوەی دەفتەرەكانی یارسانی بووە، كە بە زاراوەی هەورامی نووسراون و بە گۆرانیان لە قەڵەم دراون . ئەمەش هەڵەیەكی گەورە بووە لە دریژایی میژوودا بە تایبەت لە سەدەی 18 بەم‌لاوە هەر دەم لە لایەن زۆربەی نووسەرانی ناوخۆ و دەرەوە بی لیكۆڵینەوە و لیك‌دانەوە پات كراوەتەوە .
هەروا كە وتمان لە چۆنیەتی دابەش‌كردنی زاراوەكانی زمانی كوردی زاراوەی هەورامی بە (ماچۆ ماچۆ) و زاراوەی عەشیرەتی ئەمڕۆی گۆران بە (ئەڕا ئەڕا) دەناسرین كە لە باری فونوتیك و دیالۆگەوە جیاوازی زاراوەیان تیدا بەدی ئەكری و دەچنە دوو خانەی جیاوازەوە .
جیگای خۆیەتی ئەوەش بڵیین زۆری لەوانەی بە زاراوەی كەڵهوڕی و كرماجی ناوەڕاست یان سۆرانی دواون توانیویانە هاسان بە زاراوەی هەورامی بخوینن و بنوسن، ئەمەش لە خۆیدا بۆ ئەو دوو هۆكارەی هەڵ ئەگەڕیتەوە. یەكەم زاراوەی هەورامی زمانی ئایینی بەشیكی زۆر لە هۆزەكانی گۆران و لەك بووە. دووهەم بۆ ماوەیەكی دریژخایەن زمانی ئەدەبی بەشیكی گەورەی كوردستانی ئەم‌دیو و ئەو دیو یانی ئەردەلاَنی و بابانیەكان بووە .
لیرەدا دووبارە ئەو پرسیارە خۆی دەنوینی كە ئایا هەورامیەكان لەو عەشیرەتەی كە ئەمڕۆ بە ناوی گۆران دەژمیردرین بوون یان گۆرانەكان لە بناغەدا هەورامی بوون، هەموویان بە گۆران لە قەڵەم داون، بە پیوەری هەندی بەڵـگە و بۆچوونی بەراوردكاری هەورامیەكان لە دریژایی میژوودا خاوەنی شارستانیەت و یەك‌جی‌نشین بوون، زاراوەكەشیان یەكی لە نزیك‌ترین پاش‌ماوەی زمانی ئاریاییەكان یان ئایرین واچەكان بوو كە پاشان ئاماژە بەو بەڵـگە و سەرچاوانەش دەكەین .
واسیلی نیكتین : بەرپرسی سەفارەتی رووس لە ئیران، لە كتیبی كورد و كوردستان لاپەڕەی 475دا دەڵیت: (زەنجیرە نووسراوەیەكی ئەدەبی لە ئایینی عەلیولاَهی‌ دا بە كوردی گۆرانی هەیە بە ناوی «سەرئەنجام») هەروا لە لاپەڕەی 476دا دەڵیت: (عەشایری كورد وابەستە بە ئایینی عەلیولاَهی «ئەهلی هەق» عەشیرەتی جیابووی كەڵهوڕەكانن كە بریتین لە سەنجاوی و ناوەرۆكی هۆزی گۆران. بیژگای ئەوانەی لە دەوروبەری پەردیوەردا ئەژین).
یەكی لەو شتانەی كە ئاغەی نیكتین لیرەدا بۆ ئیمەی دەرئەخات ئەوەیە، راستە لە‌باری ئایینیەوە لە گەڵ هۆزەكانی پەردیوەری هەوراماندا یەكیكن كەچی لە باری دابەش‌كردنی عەشیرەتیەوە لە یەك جیان. یەكیتر لەو خالاَنەی لە بەرچاوی نەگرتووە هەندی لە هۆزەكانی عەشیرەتی لەكن لە نزیكی سەحنەدا كە ئەوانیش سەر بە ئایینی یارسانین، یان بە واتەی ئەوان عەلیولاَهی، دەفتەری سەرئەنجامیش بۆ هەموان روونە بە زاراوەی هەورامی نووسراوە نە كەڵهوڕی و گۆرانی ئەمڕۆ .
مامۆستا خەزنەدار لە میژووی ئەدەبی كوردی لاپەڕەی 87دا لەم بارەیەوە دەڵیت: (زاراوەی گۆران بۆ كۆمەڵیك هۆز و عەشیرەت بەكار دەهینریت، لە شاخەكانی لای باكووری ریگای بەغداد كرماشانەوە لە سەر رووباری سیروان و ناوچەی هەورامانی لەهۆن و هەورامانی تەخت دەژین.
دیارە مامۆستا خەزنەداریش هەر ئەوەمان بۆ پات ئەكاتەوە، كە هەورامی و كەڵهوڕ و گۆران و سەنجاوی و وەڵەدبەگی و جاف و لەك هەموویان گۆرانن، بەو بۆنەیەوە ئەو ناوەندەی ئەو باسی كردوە تەواوی ئەو هۆز و عەشیرەتانەی تیدایە.
ئەگەر ئاوا بی، ئەبی زمانی كوردی بە گشتی بكری بە دسی زاراوەی كرمانجی و گۆران و لوڕ، هەتا ئەگەر واش بیت ئەبی جافەكان و وەڵەدبەگیەكان لەوانە جیا بكەینەوە. ئەگەرچی هەندی لە نووسەران كرماشانیان وەرگرتوو لە كرماجان دادەنین، كە ئەوە لە خۆیدا باسیكی جیاوازە و لیرەدا شوین ئەوەمان نییە، بەس بە بڕوای من هیچ بیرمەندیكی عیلمانی ناتوانی لە كاتی دابەش‌كردنی زاراوەكانی زمانی كوردی تەواوی ئەوانەی لەو ناوچانەدا ئەژین بە یەك زاراوەیان بزانیت.
هەروا لە پیش‌دا وتمان ئیمە دەستی رەد بەو بۆچوونانەوە نانیین كە هەورامی گۆران نییە ، بەلاَم كام گۆران ئەگەر مەبەست ئەو چەند هۆزەی بیت كە لە ناوچەكانی گەهوارە و كرند و كۆزەراندا ئەژین ئەوا بی‌شك دەڵیین كە هەورامی سەر بەو عەشیرەتە نییە، بەلاَم ئەگەر مەبەست لە زاراوەی گۆران بە واتەی موسڵمانەكان پاش‌ماوەی ئەو زمانە كۆنەی ئیرانیەكان بە ناوی گاوران یان گەبران، ئەوا ئەتوانین بڵیین راستە، بۆ ئەویە باش روونی كەینەوە با لە روانگایە‌ترەوە سەیری ئەم رووداوە بكەین.
یانی هەورامیەكانیش بە گۆران بزانین، ئەوەش تەنها لەم روانگاوە دەكریت كە باوەڕمان بەوەش بیت.
پاش هاتنی ئایینی پیرۆزی ئسلام بۆ ناوچەكانی كوردستان بەتایبەت هەورامان، هەندی لە سەر ئەو باوەڕەی خۆیان ماونەتەوە تا ماوەیە پاش ئیسلامیش پاریزگاریان لیوە كرد كە ئەو باوەڕەش بریتی بووە لە ئایینی زوردەشتی و زروانی و یارسانی .
لە بەر نزیكایەتی زاراوەی هەورامی لە زمانی ئەویستایی و پەهلەوی موسڵمانەكان بە هەورامیەكانیان وتووە، زمانی ئەمانە سەر بە زمانی گاوریان گەور یان كافرەكانن كە هەموویان مانای نائیسلام دەگەیەنی بە مرووری زەمان گاور بووە بە گەور و گەوریش بووە بە گۆران، كە مامۆستا هەورامانی لە وتاری گۆرانەكاندا بۆچوونیكی وای لە روانگای زمان‌ناسییەوە هەیە كە دەڵیت: (وشەی گەور بەرەو گۆر رۆیشت و كویەكەیشی بوو بە گۆران). دیارە هەورامیەكان تا سەردەمی سوڵتان سەهاك یان سوڵتان ئیسحاق زۆر پابەندی ئایینی ئیسلام نەبوون بۆیە لە سەردەمی سوڵتان‌دا پەردیوەر یەكی لە گەورەترین شارەكانی ئەو سەردەمەی هەورامان دەبیتە مەكۆی زیندوو كردنەوەی ئایینی یاری، پاشان كە هەورامیەكان بە بیر و باوەڕیكی راستەقینە ئایینی ئیسلام پەسەند ئەكەن دەبنە پاڵ‌پشتی بۆ ئەو ئایینە، پاشان ئایینی یاری وردەوردە لە ناوچەی هەورامانا بەرەو ناوچەكانی گەهوارە و كرند راگویز دەكریتەوە كە جیا لە گوندەكانی هاوار و دەرەتووی هیچ لایەنگریەكیان لە هەوراماندا نامینیت .
جا ئەگەر هاتو لەم روانگایەوە وشەی گۆران هاتبیتە ئاراوە دەكریت بڵیین لە پیش‌دا گۆران بە هەورامیەكان وتراوە و پاشان ئەو عەشیرەتەی كە ئەمڕۆ پی دەوتری گۆران ئەو ناوەیان پی‌بڕاوە .
ئەڵبەتە بۆچوونیك كە لە سەر ناوی گۆران هەیە، لەبەر ئەوەی سەرچاوەكەی بە زمانی ئەڵمانیە و وەرنەگەڕاوەتەوە سەر زمانی كوردی یان فارسی كەمتر كەڵكی لی وەرگیراوە و كەوتوەتە بەر لیكۆڵینەو. ئەویش بۆچون و نووسراوەی نووسەریكی پیش زایینە بە ناوی ئسترابۆن لە كتیبی زاراوەكانی گۆران‌دا بە نووسینی (كارل هدنگ) نووسەری ئەڵمانی دەڵیت: (زاراوەكانی بەشی گۆران بریتین لە كەنووڵەیی، هەورامان و باجەلاَنی) پاشان لە سەر وشەی گۆران دەڕوات و بە لیك‌دانەوە و لیكۆڵینەوەیەكی زانستیانە بەو قەناعەتەی ئەگات كە گۆرانەكان یەكی لە كۆنترین عەشیرەتەكانی ناوچەی كوردستان بوون، بۆ ئەوەی بۆچوونەكەشی جیی باوەڕ بیت دوو وینەمان بۆ دەخاتە بەرچاو، یەكەم دەڵیت: (لە سەرەتای پیك‌هاتنی دەسەلاَتی ئەردەلاَنیەكان هیزیكی گەورەی گۆرانیان پیك‌هیناو بە ناوی كلاَوسپیەكان، ئەوەش بەوبۆنەیەوە بوو كە ئەو هیزە لە جۆری كلاَوی ئاسنی سپی كەڵكیان وەر ئەگرت، هەر ئەو تایبەت‌مەندییە لە هیزی كوردەكان و فارسەكان كە ئەوانەیش لە جۆرە كلاَویكی سوور و ڕەش كەڵكیان وەر ئەگرت جیا دەكرانەوە. وینەی كلاَوەكانیش هەر لەو سەرچاوەیەدا هەیە.
ئسترابۆن لە كتیبی زاراوەكانی گۆران‌دا بە نووسینی (كارل هدنگ) نووسەری ئەڵمانی دەڵیت: (زاراوەكانی بەشی گۆران بریتین لە كەنووڵەیی، هەورامان و باجەلاَنی) پاشان لە سەر وشەی گۆران دەڕوات و بە لیك‌دانەوە و لیكۆڵینەوەیەكی زانستیانە بەو قەناعەتەی ئەگات كە گۆرانەكان یەكی لە كۆنترین عەشیرەتەكانی ناوچەی كوردستان بوون، بۆ ئەوەی بۆچوونەكەشی جیی باوەڕ بیت دوو وینەمان بۆ دەخاتە بەرچاو، یەكەم دەڵیت: (لە سەرەتای پیك‌هاتنی دەسەلاَتی ئەردەلاَنیەكان هیزیكی گەورەی گۆرانیان پیك‌هیناو بە ناوی كلاَوسپیەكان، ئەوەش بەوبۆنەیەوە بوو كە ئەو هیزە لە جۆری كلاَوی ئاسنی سپی كەڵكیان وەر ئەگرت، هەر ئەو تایبەت‌مەندییە لە هیزی كوردەكان و فارسەكان كە ئەوانەیش لە جۆرە كلاَویكی سوور و ڕەش كەڵكیان وەر ئەگرت جیا دەكرانەوپیشدا وتمان زاراوەی هەورامی پاش‌ماوەی زمانی ئەویستایی و پەهلەوییە، بۆ ئەوەی باوەڕمان بەم بۆچوونەش هەبی ئاماژە بە هەندی‌بەڵـگەی میژووییی و ئەو تیكست و نووسراوانەی لەم بابەتە دەكەین.
یەكەمین بەڵـگە بۆ ئەم بۆچوونە یەكی لە قەواڵە كۆنەكانی هەورامان، كە مامۆستا موعین لە پیشەكی فەرهەنگی موعین لاپەڕەی 31دا دەڵیت: (كتیبەكانی پەهلەوی كە زیاتریان لە سەری ئاساری زوردەشتی نووسراون شیوەی نووسینیان هەر ئەوەیە وەك دینكرت، بندهش، داتستان، دینیك، ماتیكان، كارنامەی ئەرتەخشیر بابەكان، درخت ئاسوریك و...) كە كۆنترین وینەی ئەم نووسراوانە بەڵـگە یان قەواڵەیەكە لە هەورامانی كوردستان دۆزراوەتەوە كە ئیستا بۆمان دەركەوتووە بە زمانی(پارتی) پەهلەویە).
لیرەدا ئەوەمان بۆ د ەرئەكەوی كە زمانی پەهلەوی پیش زایین لە ناوچەی هەورامانا خاوەنی دەسەلاَت بووە، مامۆستا جەماڵ نەبەز لە وتاری لیكۆڵینەوەی زمانی كوردی‌دا دەڵیت: (بە بیر و باوەڕی من ئەویستا یەك سەرچاوەی كوردییە). كە ئەوەش پاش لیكۆڵینەوە و لیك‌دانەوەیەكی زانستی زمان‌ناسی د ەگا بەو قەناعەتە.
یان مامۆستا حەمدولاَی مستۆفی لە میژووی گوزیدەدا، كاتی هاتنی موسڵمانەكان بۆ ناوچەی قەزوین دیڕە شیعریكی ئەو سەردەمەمان بۆ دەنوسیت كە بی‌شك بە زمانی پەهلەوی یان فەهلەویاتە كە هیچ بیرمەندی لە هەورامی كۆن جیای ناكاتەوە. ئەوەش شیعرەكەیە:
نە موسڵمان بیم نە گزیەت مەدەیم بشی ئەو مەكە شی كاما برەیم
ئەو كاتە موسڵمانەكان پیشنیار ئەكەن بە دانیشتوانی قەزوین یان موسڵمان بن یان جزیە بد ەن، ئەوانیش بەو دیڕە شیعرە جوابیان ئەدەنەوە كە ئیمە نە موسڵمان ئەبین نە جزیەش ئەدەی، ئیوە بڕۆنەوە بۆ مەكە و ئیمەش لە جیی خۆمان دەبین .
لە كتیبی كورد و كوردستانی مامۆستا بۆرەكەیی لاپەڕەی 177 لەم بارەیەوە ئاوا دەڵیت: (ابن خوردادبە، یان كوڕی خوردادبە و چەند جوگرافیازانیكی كۆن سەرزەوینی پەهلەوی زوانەكانیان بە «بیلادوالبهلوبین» ناو بردووە، یانی ئەو شارانەی كە پەهلەوی زمانن، كە ئەم ناوە تا چەند سەدە پاش هاتنی ئیسلام وردە وردە لە سەرچاوە عەرەبیەكانا بووە بە «الجیبال» پاشان بە ناوی هەورامان ناوبانگی دەركردووە) ئەگەرچی ئەم بۆچوونە جیی سرنج و لیكۆڵینەوەی زیاترە لە بەر ئەوەی هەورامان پیش ئەوەش بە ناوی ئورمەن یان ئورامین ناوی لی‌براوە .
مامۆستا حیرەتی سەجادی لە كتیبی «پارسی‌گویان كرد» لە زمانی ئەحمەدی كەسرەویەوە دەیگیڕیتەوە و دەڵیت: (تەواوی هۆزەكان لە خۆرئاوای ئیران هەر لە سنووری ئاسیای بچووك تا خاكی فارس و كرمان كە تییدا ژیاون، لە سەرەتای هاتنی ئیسلام، جگە لە ناوی كورد هیچی‌تریان نەبووە، هەروەها بە پیوەری ناوچەكان زوانەكەشیان پەهلەوی ئەشكانی یان ساسانی بووە).
مامۆستا ئەردەشیری كەشاوەرز لە وتاری (زاراوەی گۆران یان هەورامی) لە زمانی موحەممەدی مورتەزایی لە رەسالەی زمانی كورد و زاراوەكانی ، دەیگیڕیتەوە و دەڵیت: (باستانی‌ترین یان كۆنترین زاراوەی كوردی زاراوەی هەورامییە كە لە ناوچەكانی هەورامانی لەهۆن و تەخت‌دا رەواجی هەیە).
ئەوەش بڵیم مامۆستا كەشاوەرز لە سەرتاسەری ئەو وتارەیدا زاراوەی هەورامی وە گۆرانی بە كار بردووە. ئیدی نازانم لەبەرچی، ئایا ئەوانەی بە دوو زاراوەی جیاواز داناون كە «واو»ی (رەبتی)یان پەیوەندی بۆ بەكار هیناوە؟ یان ویستوویەتی ئەوانە بكا بە یەكی، ئەگەر یەك بن ئیدی «واو»ی رەبتی ناوی، دەبوایا (هەورامی، گۆران)ی بنوسی بایا.
وینەیەتر بۆ ئەم بۆچوونە، شیعری ئاتران یان هورمزگانە، كە ئەویش لە سەرەتای هاتنی ئیسلام بۆ‌ كوردستان بەتایبەت ناوچەی هەورامان كە بە شیوەی هەورامی كۆن نووسراوە و لە بەر ئەوەی هەمووكەس ئاگاداری لەو شیعرە هەیە و زۆریش پات بوەتەوە ئیدی من لیرەدا بە پیویسیتی نازانم دووبارە بینووسمەوە، ئەگەرچی هەندی كەس دوودڵن لە سەر هەبونیكی میژویی ئەوشیعرە ئەوەی ئیدی بە میژو نوسانو لیكوڵەران دەسپیرین .
ئەو بەڵگە و بۆچوونانە بە راشكاوی ئەوەمان بۆ روون ئەكەنەوە كە زاراوەی هەورامی ئەمڕۆ پاش ماوەی ئەویستایی و پەهلەوییە كە وینەی‌تری زیندووی ئەتوانین لە نیو ئەویستادا، واژە و دیڕی هەورامی زۆری تیدا بدۆزینەوە كە ئەمڕۆش ئیمەی هەورامانی هەروەك خۆیان بە هاسانی بیانخوینینەوە .
دیارە پاش هاتنی ئایینی پیرۆزی ئیسلام ئەو زمانە بەرتەسك بوەتەوە و لە بەر هەندی هۆكاری جوگرافیایی و تایبەتمەندی هەورامان لەو ناوچەیەدا زیاتر لە شوینانی‌كە پاریزگاری لیوە كراوە، ئەڵبەت هەرئەم زمانە یانی پەهلەوی لە ناوچانی وەك شەبەكەكانی موسڵ زازاكانی كوردستانی باكوور و هەروەها چەند گوندیك لە نزیكی ساوە و روودباری ئیرانا بە شیوەیەكی زۆر كەم پاریزگاری لیوە كراوە .
هۆكاری ئەوەش لە هەورامان زیاتر لە شوینەكانی‌تری كوردستان و ئیران پاریزگاری لیوە كراوە، ئەمانە بوون: یەكەم بافتی سرووشتی و جوگرافیایی هەورامان كە لە زۆربەی هیرشی داگیركەران پاریزراوە، لە بەر ئەوەی شوینیكی ئابووری و بەدەسەلاَت نەبووە، كەمتر كەوتوەتە بەر هیرشی داگیركەران.
دووهەم: هەورامیەكان لە دریژایی میژوودا یەك‌جی‌نشین یان باشتر بڵیم خاوەنی شارستانیەت و نیشتە‌جی بوون، وەك تیرەكانی‌تری میللەتی كورد نەبوون لە بەر كۆچەری و هاتوچۆ و تیكەلاَوی لە گەڵ هۆزەكانی‌تردا زیاتر خۆیان لە دەس بدەن .
سیهەم: هەورامان بە بۆنەی یەك‌جی‌نشینی و جوگرافیایی مەڵبەندی بووە بۆ پەنابەران و هەركەس لە هەرشوینیكەوە دەكەوتە بەر گوشار،‌ بە تایبەت لایەنگرانی ئایینیكۆنی ئیرانی، ‌بەرەو هەورامان هەڵ هاتوەو و لەویدا مانەتەوە كە بنەماڵەكانی هەورامانی تەخت وینەیەكن بۆ ئەم بۆچوونە.
بەم بۆنەیەوە هەورامان لە هەموو شوینیكی‌كە زیاتر توانیویەتی پاریزگاری بەشی لەو زمانە كۆنەی ئایرین واچەكان بكات. بۆ ئەوەیە ئەگەر ئەمڕۆ باوەڕمان بەوەی هەبی كە زاراوەی هەورامی یەكی لە كۆنترین زاراوەكانی زمانی ئاریائییەكان یان ئایرین واچەكان بووە بی‌جی نییە .
بۆ نزیكایەتی زاراوەی هەورامی كە بە زاراوەی (ماچۆ ماچۆ) دەناسریت لە گەڵ ئایرین واچەكاندا، مامۆستا هەورامانی لە كتیبی فەرهەنگی ئایرین واچەكان‌دا، باسی ئەوەی ئەكا و بە شیوەیەكی زمانەوانی لیكی داوەتەوە، لە بەشیكی ئەو لیك دانەوەیەدا ئاوا دەڵیت: (ئەم فەریزە یە (واچە واچ)ە، بە واتایەكی دی، كە مەبەست بە دستەوەدانی ناوی شیوازیكە كە (رەگی)، یا خود قەدی (واچە)ی زۆری تیدایە ئەویش شیوە زاری (ماچۆ)یە). هەر ئەم شیوەزارە لە دریژایی میژوودا هەروا كە وتمان بە پیوەری ئەو بەڵـگە و بۆچوونانە، نزیكایەتی زۆری لە گەڵ زمانی ئەویستایی و پەهلەویدا هەیە. لە زۆر شوینا بە پەهلەوی و فەهلەویات و ئورامین و ئەهورایی و هەورامی و هەورامانی ناوی لی‌براوە، جا ئەگەر هاتو ئەم زاراوەیەمان لە گەڵ زاراوەی ئەو عەشیرەتەی كە ئەمڕۆ بە ناوی گۆران دەناسرین بە یەكی بزانین، وادەزانم شتیكی درووست نەبی و دوور لە باوەڕە، ئەمە لە لایەكەوە، لە لایەتریشەوە هەر ئەم نزیكایەتیەی زاراوەی هەورامی لە گەڵ زمانی كۆنی ئاریاییەكان بۆتە هۆی سەرلی‌شیواوی زۆربەی نووسەران و لیكۆڵەران ئەوەی پات بكەنەوە كە زاراوەی هەورامی یان گۆران كوردی نییە و سەر بە زمانی فارسییە، یان زمانیكی سەربەخۆیە، ئیدی ئەوەی لیك نادەنەوە كە زمانی فارسی ئەمڕۆ سەر بە كام زمانی كۆن بووە،وەیان هەتا ئەوەی كەئەمڕۆ ئیمە بە ناوی زمانی كوردی پیی دەنوسین سەرەتا سەربەكام زمانی كۆنی ئەم ولآتە بووە، ئایا ئەوانیش ناچنەوە سەر زمانی ئاریاییەكان؟
یان راستە زاراوەی ئەمڕۆی هەورامی كەرەسەی پیویستی زمانیكی لەباری فونوتیك و دەستووریەوە تیدا بەدی ئەكریت، ئەوەش ئەوەمان پی‌ناگەیەنی كە ئەمە لە زمانی كوردی جیایە و زمانیكی سەربەخۆیە، ئەوەلە خۆیدا دەوڵەمەندی زمانی كوردی رائەگەیەنی كە هەتا زاراوەكانیشی تا رادەی زمانی توانایان تیدا بەدی دەكریت، نە ئەوەی هەر وترا زمانی هەورامی چ ویژەر و چ خوینەر وابزانن كە ئەمە زمانیكی جیا لە كوردیە ، دە باشە ئەگەر هەورامیەكان كورد نین ئیدی كی كوردە؟
لە كۆتایی‌ دا ئەو بۆچوونەی كە لیرەدا دەرم‌بڕیوە بۆ ئەوەی نەبووە كە هۆزی یان عەشیرەتی بە كەم‌ دەس و یەكیتر بە بالاَدەس بزانین، هەروا لە پیش‌دا وتم مەبەست روون كردنەوەیەكی میژووییە و دەبی بەوەش بزانین كە هەموان كوردین و خاوەنی یەك زمان و یەك نەتەوەین.
لە روانگایەتریشەوە ناتوانین بەلای ئەوەش‌دا بی‌لایەن بین كە یەكی لەو عەشیرەتانەی وا توانیویەتی بە شیوەیەكی زۆر جوان پاریزگاری بەشیكی زۆر لە زمان و فەرهەنگی نەتەوەیی و كوردی بكات عەشیرەتی گۆران و هۆزەكانی‌تری سەر بە ئایینی یارسانی بوون، كە هەر لە كۆنەوە بەشیوەی شیعر و هونراوە و پەخشانی، ئاینی و كۆمەلاَیەتی، ئەدەبی، هەنگاویكی وایان بۆ مانەوە و پاریزگاری بەشیكی زمانی كوردی هەڵگرتووە، كە جیگای دەس و پەنجەیان هەتا دونیا دونیایە دیارە و جیگای ریزو سپاسیشن .

سەرچاوەكان:

كورد و كوردستان مامۆستا مەردوخ (جەلدی 1و2 ناوەندی بلآوكەرەوەی غەریقی سنە ساڵی 1351 هەتاوی)
كورد و كوردستان مامۆستا بۆرەكەیی،ناوەندی بلآوكەرەوی ئاتیەساڵ 1378 هەتاوی
كورد و كوردستان واسیلی نیكتین (وەرگیرانی موحەمەدی قازیناوەند بلآو كەرەوەی كانون
فەرهەنگی ناوەنىی ئاساری موحەمەدی قازی ساڵی 1375 هەتاوی)
كوردانی گۆران ك.ب. ئاكۆیۆف، وەرگیڕانی سیروس ئیــزەدی (ناوەندی بلآو كەرەوەی
هیرمەند چاپی یەكەم 1376 هەتاوی)
وتارەی سنە و گۆران مینورسكی گۆظاری چیستان وكوردانی گۆران وەرگیڕانی سیروسی ئیزەدی
میژووی هەورامان مامۆستا هەورامانی(ناوەندی بلآو كەرەوەی بەڵخ چاپی یەكەم 1380 )
بەرهەمی گۆران ئوسكارمان( وەرگرتو لە كتیبی كوردانی گۆران د- ب- ئاكۆیوف ، وەرگیڕانی
سیروسی ئیزەدی چاپی یەكەم ساڵی 1376 هەتاوی)
فەرهەنگی ئیرین واچ مامۆستا هەورامانی( ئەمینداریەتی رۆشنبیری لاوانی كوردستان سالی1986)
فەرهەنگی موعین د- موحەمەد موعین جەلدی یەكەم ، ناوەندی بلآو كەرەوەی نامن چاپی یەكەم
ساڵی 1385 هەتاوی)
میژووی گوزیدە حەمدولاَی مستۆفی ، ناوەندی بلآو كەرەوەی ئەمیر كەبیری تاران ساڵی 1339 هەتاەی)
میژووی ئەدەبی كوردی مامۆستا خەزنەدار، جەلدی 4 چاپخانەی(الموستەالعراقیە للدعایە ...ساڵی 1984 )
میژووی شەرەف‌نامە شەرەف‌خان بدلیسی ، ناوەندی بلآوكەرەوەی ئەساتیرتاران چاپی یەكەم
ساڵی 1377 هەتاوی)
ئەیلات و تەوایف كرماشاهان مامۆستا حەمەعەلی سوڵتانی، (بەرگی 1و2 ناوەندی بلآو كەرەوەی
موە فەق چاپی یەكەم ساڵی 1372 تاران)
لیك‌دانەوەی سەرزەوینی خۆرهەلاَت ئا. ئارلف ، (ورگیراو لە كتیبی كوردانی گۆران وەرگیرانی سیروسی ئیزەدی )
فەرهەنگ جوگرافیای ئیران جەلدی 5 رەزم ‌ئارا (چاپخانەی ئەرتەش ساڵی 1331 هەتاوی)
وتاری زاراوەی هەورامی یا گۆران مامۆستا كەشاوەرز(گۆظاری ژمارەی 3 اورامان)ی ئیران
وتاری زمانی كوردی جەماڵ نەبەز( وەرگرتو لە وتاری كەشاوەرز گۆظاری اورامان
پارسی‌گویانی كورد مامۆستا حەیرەتی سەجادی ناوەندی بلآوكەرەوی ئیحسان چاپی
یەكەم چاپخانەی پەیام ساڵی1375 هەتاوی )
زاراوەكانی زمانی گۆران (كارل هدنگ )بە زمانی ئاڵمانی كە خوشكە پەروین ئەوچەنى لاپەڕیە بۆ وەرگیڕامەوە ، جیگای خۆیەتی سپاس و پی‌زانین خۆم ئاراستەی خوشكی بەڕیزم پەروین خانمی مەحەممەدوەیسی بكەم بۆ ئەویارمەتیە بەكەڵكەی لە وەرگیڕانی ئەوچەند دیڕەی لە كتیبی كارل هدنگی لە ئەڵمانیاوە بۆ سەر زمانی كورى ، كە ئیمەیش لە هەندی بابەتی لەم وتارەدا كەڵكمان وەرگرت .

موحەممەد ڕەشیدی ئەمینی
پاوە 4/7/80