Baba Jeevan Singh National Club

06/09/2024

27/06/2024

#ਇੱਕ_ਸਰਕਾਰ_ਬਾਝੋਂ
ਲੱਖਾਂ ਦੇ ਕੀਮਤੀ ਸਾਜੋ ਸਮਾਨ ਨਾਲ ਸੱਜਿਆ ਸ਼ੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਘੋੜਾ, ਉਸ ਦੇ ਸਾਈਸ ਵੱਲੋਂ ਅੱਠੇ ਪਹਿਰ ਤਿਆਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ… ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੇ ਵੇਲੇ ਕਿਸ ਮੁਹਿੰਮ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਨ ਲਈ ਸੂਰਮਾਂ ਹੱਥੀਂ ਵਾਗਾਂ ਫੜ ਰਕਾਬੀਂ ਪੈਰ ਧਰ ਤੁਰੇ… ਪਰ ਸ਼ਾਜਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਗੱਦਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਦਿਲੋਂ ਜਖਮੀ ਤੇ ਸਰੀਰਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਏ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਪਾਲਕੀ ਵਿੱਚ ਪਾਕੇ ਚਾਰ ਜਣੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਲਿਆਏ… ਕੰਬਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸੀ ਏਕਤਾ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭੋਰ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਗਿਆ।
Copy
ਸੁਖਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਉਦੋਕੇ

28/05/2024

ਜਦ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਕੇ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇਨਕਲਾਬਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਵਿਧਾਨ ਘੜੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਪਰ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਜੀਨ ਮੇਰੀ ਲੇਫੋਂਟ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ “ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਉਹ ਮਹਾਨ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਕੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਵਧੀਕ ਆਧੁਨਿਕ ਬਣਾਇਆ।”

ਮਹਾਰਾਜਾ ਇਸ ਰਾਜ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਮੰਨਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਯੂਰਪੀਅਨ ਅਫ਼ਸਰ ਅਤੇ ਯਾਤਰੀ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਸਨ ਕਿ ਸਿੱਖ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਮਰਜ਼ੀ ਮਿਲ ਲੈਣ।

ਪੰਜਾਬ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਤੇ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਹੋਰ ਦੇਸਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਅੱਗੇ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਹੋਰ ਹਕੂਮਤਾਂ ਵਾਗੂ ਦਰਬਾਰ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ, ਰੀਤਾਂ ਅਤੇ ਬੰਦਸ਼ਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਸ ਵਾਰੇ ਲੇਫ਼ੌਂਟ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ “ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਸੀ, ਪਰ ਲੱਗਦਾ ਇੰਝ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਗਣਤੰਤਰ ਹੋਵੇ।”

ਮਹਾਰਾਜੇ ਵੱਲੋੰ ਲਏ ਗਏ ਫੈਸਲਿਆਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਖ਼ੁਦ ਆਪ ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਤੇ “ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ” ਦੋਵੇਂ “ਮਹਾਨ” ਅਖਵਾਏ। ਸਕਾਲਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅੱਜ ਪਤਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਸੀ ਜਾਂ ਗਣਤੰਤਰ। ਇਹ “ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ” ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਜਾਂ ਗਣਤੰਤਰ (ਚਾਹੇ ਪੂਰਬ ਜਾਂ ਪੱਛਮ ) ਦੀਆਂ ਐਨਕਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਸਮੇਂ ਅੱਖ’ਚ ਟੀਰ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

- ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ

(ਗੱਲਾਂ ਦੇਸ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ - ੧ ੪ )

17/11/2023

ਸਰਕਾਰ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ, ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼

ਮਹਾਬਲੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੋਇਆ ਪੈਦਾ,
ਨਾਲ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਮੁਲਕ ਹਿਲਾਇ ਗਿਆ।

ਮੁਲਤਾਨ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਪਸ਼ੌਰ, ਚੰਬਾ,
ਜੰਮੂ, ਕਾਂਗੜਾ ਕੋਟ ਨਿਵਾਇ ਗਿਆ।

ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਲੱਦਾਖ ਤੇ ਚੀਨ ਤੋੜੀ,
ਸਿੱਕਾ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਚਲਾਇ ਗਿਆ।

ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦਾ ਜਾਣ ਪਚਾਸ ਬਰਸਾਂ
ਅੱਛਾ ਰੱਜ ਕੇ ਰਾਜ ਕਮਾਇ ਗਿਆ।

ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀਆਂ ਇਹ ਲਾਈਨਾਂ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਢੁਕਵੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

13 ਨਵੰਬਰ 1780 ਨੂੰ ਗੁਜ਼ਰਾਂਵਾਲਾ ਵਿਖੇ ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮੁਕਾਮ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਥੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਸੀਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਚਾਹੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਨਾਲ ਤਾਲੁਕ ਰੱਖਦੇ ਹੋਣ ਉਹ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਉੱਪਰ ਫ਼ਖ਼ਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹਲੀਮੀ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਾਸ਼ਕ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਏਨਾਂ ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰਾ ਕਿਉਂ ਸੀ ਉਹ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਹੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 5 ਮਈ 1830 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਰਾਹੀਂ ਮੇਜਰ ਲਾਰੰਸ (ਜਿਸਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰੈਜਮੈਂਟ ਦਾ ਚਾਰਜ ਲਿਆ ਸੀ) ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਫਲਤਾਵਾਂ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦੇ ਚਰਿਤਰ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਹੈ।

ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ “ਮੇਰੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਸੀ, ਹੁਣ ਇਹ ਵੱਡੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਛਿੰਨ-ਭਿੰਨ, ਟੁੱਟੀ-ਭੱਜੀ ਤੇ ਵੰਡੀ ਵਿਹਾਜੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਹੁਣ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸੰਗਠਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਉੱਨਤ ਤੇ ਪ੍ਰਫੂੱਲਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਰਸੇ ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਪੂਰਨ ਤੇ ਸੰਗਠਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਤੈਮੂਰ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੇ ਨੇਮਾਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਐਲਾਨ ਕਰਦਾ ਸੀ ਤੇ ਹੁਕਮ ਦਿੰਦਾ ਸੀ, ਮੈਂ ਵੀ ਉਵੇਂ ਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਹ ਰਾਜ-ਭਾਗ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਤੇ ਉਸਦੇ ਬਖਸ਼ੇ ਹੋਏ ਬਲ ਤੇ ਬੁੱਧੀ ਰਾਹੀਂ ਫ਼ਤਹਿ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਉਦਾਰਤਾ, ਜ਼ਬਤ ਤੇ ਨੀਤੀ ਨਾਲ ਬਕਾਇਦਾ ਤੇ ਸੰਗਠਿਤ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਦਲੇਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਜਿਥੇ ਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਹੈ, ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਣਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਨੂੰ ਵਡਿਆਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਸਭ ਖਤਰਿਆਂ ਤੇ ਥਕੇਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਪੱਖਪਾਤੀ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਨਾ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਦੇ ਰਣਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਸੁੱਖ-ਸੁਵਿਧਾ ਵਲੋਂ ਸਦਾ ਬੇਧਿਆਨਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਤੇ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹੀ ਖਿੱਲਅਤ ਪਹਿਨਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਤੇ ਖਬਰਦਾਰੀ ਦਾ ਵੇਸ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਨਾਲ ਪਹਿਨਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਫਕੀਰਾਂ ਤੇ ਧਰਮੀ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸੀਸਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਰਦੋਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਬਖਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਜ਼ਾਤ ਵਿਰੁੱਧ ਵੀ ਹੱਥ ਉਠਾਇਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਵੀ ਮੈਂ ਦਇਆ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਜੀ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕ ਉਤੇ ਇਸੇ ਲਈ ਦਿਆਲੂ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸਦੀ ਰਾਜ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਹੁਣ ਚੀਨ ਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੱਕ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਤਲੁਜੋਂ ਪਾਰ ਦੀਆਂ ਉਪਜਾਊ ਬਸਤੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ”।

ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੇ ਪੱਤਰ ਦਾ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਜਰ ਲਾਰੰਸ ਨੇ ਖੁਦ ਇਸ ਪੱਤਰ ਬਾਬਤ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ “ਇਹ ਕੇਵਲ ਪੱਤਰ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਆਪਣੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬਾਬਤ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਇਹ ਬਿਆਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਿਰਣਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪੱਤਰ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ”।

ਸਮੂਹ ਪੰਜਾਬ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੇ ਮਹਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਹਲੀਮੀ ਰਾਮ ਉੱਪਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਮਾਣ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ।ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਦੀਆਂ ਸਮੂਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਲੱਖ-ਲੱਖ ਵਧਾਈਆਂ।
Copy
- ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਰਪੁਰਾ,
ਬਟਾਲਾ।
98155-77574

17/01/2023

17-18 ਜਨਵਰੀ 1872 ਕੂਕਿਆਂ ਦੀਆਂ 66 ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ
(ਸਾਕਾ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ)

ਮਿਸਟਰ ਕਾਵਨ ਤੇ ਮਿਸਟਰ ਫੋਰਸਾਈਥ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤੇ ਹੋਏ 68 ਕੂਕਿਆਂ ਵਿਚੋਂ 2 ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਕਰਕੇ 66 ਨੂੰ ਤੋਪਾਂ ਦੇ ਗੋਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ 17 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ 50 ਕੂਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤੇ ਗਏ।ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜੱਥੇ ਦੇ ਆਗੂ ਭਾਈ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸਨ। 49 ਨੂੰ ਤੇ ਤੋਪਾਂ ਦੇ ਗੋਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਬੱਚੇ ਨੇ ਮਿਸਟਰ ਕਾਵਨ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਫੜ ਲਈ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਸ਼ਾਮ ਸੱਤ ਵਜੇ ਤੱਕ ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਚੱਲੀ।ਅਗਲੇ ਦਿਨ 18 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਫਿਰ 16 ਕੂਕਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਉਡਾ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਸਿੰਘ ਪੂਰੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਸਨ।ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਇਥੋਂ ਵੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਇੱਕ ਕੂਕਾ ਤੋਪ ਦੀ ਮਾਰ ਵਿੱਚ ਕੱਦ ਛੋਟਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਝੱਟ ਉਸ ਮਾਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪੱਥਰ ਦਾ ਉਥੇ ਜੁਗਾੜ ਕਰ ਲਿਆ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਜੁੜ ਸਕੇ।

18 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਫੋਰਸਾਈਥ ਨੇ ਕੋਟਲੇ ਵਿਚ ਦਰਬਾਰ ਕੀਤਾ।ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਕੂਕਿਆਂ ਨੂੰ ਫੜ੍ਹਨ ਬਦਲੇ ਕੋਟਲੇ ਦੇ ਖ਼ਜਾਨੇ ਵਿਚੋਂ ਇਨਾਮ ਵੰਡੇ ਗਏ।
ਨਿਆਜ ਅਲੀ ਨਾਇਬ ਨਾਜ਼ਮ ਅਮਰਗੜ੍ਹ 1000 ਰੁਪਏ
ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਦਰਬਾਰੀ 300 "
ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ(ਕੂਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸੂਹ ਦੇਣ ਵਾਲਾ) 200
ਮਸਤਾਨ ਅਲੀ 100
ਉਤਮ ਸਿੰਘ, ਰਤਨ ਸਿੰਘ, ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ, ਪਰਤਾਬ ਸਿੰਘ ਹੁਣਾਂ ਨੂੰ 50 - 50 ਰੁਪਏ।

ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਟਿਆਲਾ, ਨਾਭਾ , ਜੀਂਦ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਸ ਕਾਰੇ ਵਿੱਚ ਖਿਦਮਤ ਬਦਲੇ ਧੰਨਵਾਦ ਪੱਤ੍ਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਕੀਲਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।

੧੭ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ

ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ,ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ , ਮਿਤ ਸਿੰਘ ਰਵਿਦਾਸੀਆ (ਤਿੰਨੇ ਸਕਰੋਦੀ ਦੇ)ਭੂਪ ਸਿੰਘ , ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ,ਵਸਾਵਾ ਸਿੰਘ (ਤਿੰਨੇ ਦਿਆਲਗੜ੍ਹ ਦੇ),ਨਰਾਇਣ ਸਿੰਘ , ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਬਿਸਨ ਸਿੰਘ ( ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ) , ਸੱਦਾ ਸਿੰਘ ,ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ,ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ (ਪੰਜੇ ਰੜ੍ਹ ਪਿੰਡ ਤੋਂ),ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨੰਬਰਦਾਰ, ਭੂਪ ਸਿੰਘ (ਦੋਨੇ ਫਰਵਾਹੀ ਦੇ)ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਘਨੌਰੀ ਤੋਂ , ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਗੱਗੜਪੁਰ ਤੋਂ,ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ ,ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ (ਦੋਨੋਂ ਬਾਲੀਆ ਤੋਂ)ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਲਹਿਰੇ ਤੋਂ, ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਫੁਲਦੁ ਤੋਂ,ਕਟਾਰ ਸਿੰਘ ਧਨੌਲੇ ਤੋਂ, ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਨੱਥਾ ਸਿੰਘ( ਦੋਂਨੇਂ ਬਰਨਾਲੇ ਤੋਂ),ਚਤਰ ਸਿੰਘ ,ਰਤਨ ਸਿੰਘ (ਦੋਨੋਂ ਗੁਮਟੀ ਤੋਂ), ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ , ਬੀਰ ਸਿੰਘ (ਦੋਨੋਂ ਪਿੰਡ ਮੂੰਮ ਤੋਂ)
ਮਾਘਾ ਸਿੰਘ , ਅਤਰ ਸਿੰਘ (ਦੋਨੇਂ ਪਿੰਡ ਮਰਾਝ ਤੋ) ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਮੰਡੀਕਲਾਂ,ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਚਾਉਕੇ ਤੋਂ ,ਬਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਲਬਰਾਹ
,ਖਜਾਨ ਸਿੰਘ ਪੀਰਕੋਟ,ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਸੰਗੋਵਾਲ, ਵਜ਼ੀਰ ਸਿੰਘ ਰੱਬੋਂ, ਰੂੜ ਸਿੰਘ ਬਿਸ਼ਨਪੁਰਾ, ਭੂਪ ਸਿੰਘ ਮੰਡੇਰ, ਦੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਹਗੜ੍ਹ, ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਲਤਾਲਾ,ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ , ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ(ਦੋਨੋਂ ਲਹਿਰਾ ਤੋਂ) ਉੱਤਮ ਸਿੰਘ , ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ (ਰੁੜਕੇ ਤੋਂ)ਜੈ ਸਿੰਘ ਭੱਦਲਥੂਹਾ,ਅਤਰ ਸਿੰਘ , ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ ,ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਬਿਲਾਸਪੁਰ, ਸੱਦਾ ਸਿੰਘ ਜੋਗਾ,ਖਜਾਨ ਸਿੰਘ ,ਬਖਸ਼ਾ ਸਿੰਘ ।

੧੮ ਜਨਵਰੀ ੧੮੭੨ ਈਸਵੀ ਦਿਨ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਉਡਾਏ ੧੬ ਕੂਕਿਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਇਹ ਹਨ ,

ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ ਸਕਰੋਦੀ, ਅਲਬੇਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ (ਬਾਲੀਆਂ ਤੋਂ), ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਕਾਂਝਲਾ, ਰੂੜ ਸਿੰਘ ਮਲੂ ਮਾਜਰਾ, ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਜੋਗਾ,ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਪਿੱਥੋ, ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲਾਂ ਤੋਂ, ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ ਭੱਦਲਥੂਹਾ,ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਝਬਾਲ, ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਮਰਾਝ, ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ, ਬੇਲਾ ਸਿੰਘ, ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ, ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ (ਚਾਰੋਂ ਰੱਬੋ ਤੋਂ), ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਛੰਨਾ ਤੋਂ।

ਕੂਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀਆਂ ਇਹ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਬਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਰਾਮੂੰਵਾਲੀਆ

22/12/2022

21-22 ਦਸੰਬਰ 1845 (ਫੇਰੂ ਸ਼ਹਰ ਦੀ ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ)

ਫੇਰੂ ਸ਼ਹਰ ਵੀ ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਜਰਨੈਲ ਵਜ਼ੀਰ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਹੀ ਸੀ ਤੇ ਇਸਦਾ ਸਹਾਇਕ ਤੇਜ ਸਿੰਘ ਸੀ । ਸਰ ਹੀਊ ਗਫ ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਜਰਨੈਲ ਸੀ , ਉਹ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ; ਫੇਰੂ ਸ਼ਹਰ ਵੀ ਸਾਡੇ ਬੰਦੇ ਵੀ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ , ਉਥੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣਾ ਕੋਈ ਔਖਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ । ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸੂਰਜ ਡੁਬਣ ਤੋਂ ਇਕ ਘੰਟਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਉਧਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ 21 ਦੇ 51 ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿਆਂ , ਆਪਣੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਅੱਗ ਵਰ੍ਹਾਈ ਕੇ ਸਰ ਜੌਨ ਲਿਟਨਰ ਦੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਪਿੱਛਲ ਖੁਰੀ ਹੋ ਤੁਰੀ।ਰਾਤ ਉਤਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰ ਹੈਰੀ ਸਮਿੱਥ ਦਾ ਸੱਜਾ ਪਾਸਾ ਭੀ ਪਿੱਛੇ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ;ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਗੋਰਾਸ਼ਾਹੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਾਜੜ ਪੈ ਗਈ।ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਸ ਡਾਅਢੇ ਟਾਕਰੇ ਨੇ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਕੜੇ ਖੂਹ ਖਾਤੇ ਪਾਤੇ , ਉਸਦੇ ਬੁਲਾਂ ਤੇ ਸਿਕਰੀ ਜਮਾ ਦਿੱਤੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ ਭਾਰੂ ਹੋ ਚੁਕੀ ਸੀ , ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤੇ ਪੂਰਬੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਂਬਾ ਛੇੜ ਦਿੱਤਾ।ਕੈਪਟਨ ਲਮਲੀ ਨੇ ਤਾਂ ਸਰ ਹੈਰੀ ਸਮਿੱਥ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਹੀ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਫ਼ੌਜੀ 'ਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਫੀਰੋਜ਼ਪੁਰ ਨੂੰ ਕੂਚ ਕਰ ਜਾਏ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ , ਕਿ ਇਹ ਜੰਗ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹੁਣ ਜਿੱਤ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ।

ਇਸ ਰਾਤ ਦੇ ਮੰਜ਼ਰ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਲਿਖਤੀ ਹਵਾਲੇ
ਰੌਬਰਟ ਕਸਟ ਲਿਖਦਾ :- " ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਵਲੋਂ ਖ਼ਬਰ ਪੁਜੀ ਕਿ ਸਾਡਾ ਕਲ ਦਾ ਹੱਲਾ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ 'ਤੇ ਹਾਲਾਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਭਰੇ ਹਨ, ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਗਜ਼ ਸਭ ਫੂਕ ਦੇਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇ ਸਵੇਰ ਦਾ ਹੱਲਾ ਭੀ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਮੁਕ ਜਾਏਗਾ ।ਇਹ ਗੱਲ ਮਿਸਟਰ ਕਰੀ ਨੇ ਖ਼ੁਫ਼ੀਆ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਭੈੜੀ ਖ਼ਬਰ ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਅਫ਼ਸੋਸ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ; ਉਹ ਇਹ ਸੀ ਕਿ 'ਅਸੀਂ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ(ਖਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਸਨਮੁੱਖ) ਹਥਿਆਰ ਸੁਟ ਦੇਣ' ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸਾਂ"

ਬਰੌਡਫੁਟ ਲਿਖਦਾ :-" ਹਾਰ ਹੋ ਜਾਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਜੋ ਦਿੱਖ ਹੀ ਰਹੀ ਸੀ; ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਨੇ ਮਿਸਟਰ ਕਰੀ ਨੂੰ ਜਿਸ ਪਾਸ ਸਰਕਾਰ ਹਿੰਦ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ ਸਨ ਅਤੇ ਮਿਸਟਰ ਕਸਟ ਨੂੰ ਜਿਸ ਪਾਸ ਏਜੰਸੀ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ ਸਨ , ਮੁੱਦਕੀ ਹੁਕਮ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਹਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੂਕ ਦੇਣ ।"

ਹੋਪ ਗ੍ਰਾਂਟ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :- " ਸਰ ਹੈਨਰੀ ਹਾਰਡਿੰਗ ਨੇ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਕੰਮ ਵਿਗੜ ਗਿਆ ਹੈ , ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁਤਰ ਚਾਰਲਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨੈਪੋਲੀਅਨ ਵਾਲੀ ਉਹ ਤਲਵਾਰ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਡੀਊਕ ਆਫ ਵੈਲਿੰਗਟਨ ਨੇ ਤੋਹਫਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣਾ ਸਟਾਰ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਚੱਲੇ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਹਾ ਕੇ ਜੇ ਹਾਰ ਹੋਈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇਥੇ ਹੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਮਰਾਂਗਾ।"

ਵਿਲੀਅਮ ਐਡਵਰਡਸ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :-" ਜੇ ਉਹ (ਸਿੱਖ) ਰਾਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਨਤੀਜਾ ਸਾਡੇ (ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ) ਲਈ ਬੜਾ ਹੀ ਭੈੜਾ ਹੋਣਾ ਸੀ । ਸਾਡੀਆਂ ਗੋਰਾ ਪਲਟਣਾਂ ਦੀ ਨਫ਼ਰੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਈ ਸੀ ।ਸਾਡਾ ਤੋਪਾਂ ਤੇ ਛੋਟੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਗੋਲੀ ਸਿੱਕਾ ਵੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਸੀ ।"

ਕਨਿੰਘਮ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :-" ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਮਾਰ ਕਾਰਨ , ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਘਬਰਾਹਟ ਫੈਲ ਗਈ , ਸਾਰੀਆਂ ਰੈਜ਼ਮੈਂਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ੌਜੀ ਆਪਸ ਵਿਚ ਰਲ ਮਿਲ ਗਏ।ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਉਪਰ ਸ਼ੱਕ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਕਰਨਲਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨੀ ਸਮਝ ਲਗ ਰਹੀ ਸੀ ਉਸਦੀ ਪਲਟਣ ਕਿੱਧਰ ਹੈ ..............ਸ਼ਾਇਦ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਤੇਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਲਾਇਕੀ ਅਤੇ ਗ਼ਦਾਰੀ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਥਹੁ ਅਤੇ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਸੀ , ਇਸੇ ਲਈ ਓਹ , ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੀ , ਘਾਬਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ"

ਕੈਪਟਨ ਜੌਹਨ ਕਮਿੰਗ ਲਿਖਦਾ :-" ਅਸੀਂ ਤੋਪਾਂ ਤੇ ਬੰਦੂਕਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ , ਗੜ੍ਹਿਆਂ ਵਾਂਗ ਪੈ ਰਹੇ ਭਿਆਨਕ ਗੋਲਿਆਂ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਵਧ ਰਹੇ ਸਾਂ । ਇਸ ਤਬਾਹੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਬਰੂਦੀ ਸੁਰੰਗਾਂ ਜੋ ਖੰਦਕਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠ ਦੱਬੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ , ਸਾਡੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਫੱਟਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜਾਨਾਂ ਮਾਲ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।"

ਜੀ.ਬੀ ਮਿਲਸਨ ਲਿਖਦਾ ਹੈ:-" ਇਸ ਸਮੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਅੰਦਰ ਇਹ ਗੱਲ ਫੈਲ ਚੁਕੀ ਸੀ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਚੁਕਾ ਹੈ , ਜਨਰਲ ਹੈਰੀ ਸਮਿੱਥ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਵਾਪਸ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਸੀ , ਜਨਰਲ ਗਿਲਬਰਟ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਹੱਟ ਚੁਕਾ ਸੀ । ਜੇਕਰ ਇਸ ਵਕਤ ਕਿਸੇ ਤਜ਼ਰਬੇਕਾਰ ਜਾਂ ਇਮਾਨਦਾਰ ਜਰਨੈਲ ਕੋਲ ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਥੱਕੇ ਹਾਰੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਚਾ ਸਕਦਾ । ਫ਼ੀਰੋਜ਼ਸ਼ਾਹ ਵਿਖੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੱਥ ਉਪਰ ਸੀ ।"

ਐਡਵਰਡਜ਼ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :- " ਫ਼ੀਰੋਜ਼ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਤੋਪਖਾਨੇ ਦੀ ਮਾਰ ਯੂਰਪ ਦੀ ਜਗਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ 'ਜੰਗ ਐਲਬੂਅਰਾ' ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਭਿਆਨਕ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਦੇ ਮੁਹਾਨੇ ਸਾਡੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲੋਂ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਨ, ਜੋ ਅਜਿਹੀਆਂ ਭਾਰੀਆਂ ਤੇ ਮਾਰੂ ਤੋਪਾਂ ਯੂਰਪੀਅਨ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿਚ ਅਜੇ ਤਕ ਵਰਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਗਈਆਂ।"

ਜਾਰਜ ਬਰੂਸ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :- " ਜਦ ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਨਾਲ ਘੋੜੇ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਮਰ ਰਹੇ ਸਨ ਜਾਂ ਜਖ਼ਮੀ ਹੋ ਚੁਕੇ ਸਨ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਜਾਂ ਸਾਰ ਲੈਣ।ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਚੁਪ ਚਾਪ ਬਿਨਾਂ ਕੁਰਲਾਏ ਦੁਖ ਸਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ।80ਵੀਂ ਰੈਜ਼ਮੈਂਟ ਦੇ ਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਦਾ ਮੋਢਾ ਗੋਲਾ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਕਿ ਮਦਦ ਲਈ ਕਿੱਥੇ ਜਾਵੇ ।ਉਹ ਸਭ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਦੁਖ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ , ਪਰ ਸਾਰੇ ਉਸਨੂੰ ਚੁਪ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦੇ ਕਿ ਕਿਤੇ ਉਸ ਮੂਰਖ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਇਕ ਹੋਰ ਤੋਪ ਦਾ ਗੋਲਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਪਰ ਨ ਆ ਡਿੱਗੇ ।ਪਰ ਉਹ ਹਟ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦ ਕੰਪਨੀ ਸਰਜੈਂਟ ਨੇ ਉਸਦੀ ਗੱਲ ਨ ਸੁਣੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸੂਬੇਦਾਰ ਕੋਲ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਸੁਕੇਅਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜ਼ਾਜਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ।ਸੂਬੇਦਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੱਬੀ ਲੱਤ ਜੋ ਪੈਰ ਸਮੇਤ ਉੱਡ ਚੁਕੀ ਸੀ , ਵਿਖਾਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੁਪ ਚਾਪ ਬੈਠਾ ਰਹੁ। ਉਹ ਲੈਫ਼ਟੀਨੈਂਟ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਲੈਫ਼ਟੀਨੈਂਟ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੱਬੀ ਬਾਂਹ ਜੋ ਕੂਹਣੀ ਕੋਲੋਂ ਉੱਡ ਚੁਕੀ ਸੀ ਦਿਖਾਂਦਿਆਂ ਚੁਪ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।........ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਸਾਰਜੈਂਟ ਮੇਜਰ ਜੋ ਹੁਣ ਤਕ ਚੁਪ ਚਾਪ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ , ਉਸ ਮੂਰਖ ਉੱਤੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਭੜਕ ਪਿਆ 'ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਜਾ ਫੜਿਆ ਤਾਂ ਕਿ ਚੁਪ ਕਰਵਾ ਸਕੇ ; ਪਰ ਇਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਕੁਝ ਹੋਰ ਬੋਲਦਾ , ਇਕ ਤੋਪ ਦਾ ਗੋਲਾ ਛੂਕਦਾ ਆਇਆ ਤੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਉਡਾਂਦਾ ਹੋਇਆ ਦੂਰ ਜਾ ਫਟਿਆ ।"

ਮੈਕਗ੍ਰੇਗਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :- " ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਤੋਪਖਾਨੇ ਦੀ ਇਕ ਬੈਟਰੀ ਬਹੁਤ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਰਹੀ ਸੀ ।ਜਿਸ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਨੂੰ ਬਾਰੂਦ ਦੇ ਗੱਡਿਆਂ ਸਮੇਤ ਉਡਾ ਦਿੱਤਾ । ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਤੋਪਚੀਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਵਰਗੀ ਅਜਿਹੀ ਭਿਆਨਕ ਮਾਰ ਉਹਨਾਂ ਅਜੇ ਤਕ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵੇਖੀ ਸੀ , ਜਦ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਸਚਮੁੱਚ ਹਵਾ ਵਿਚ ਉੱਡ ਗਈਆਂ।"

ਜਾਰਜ ਬਰੂਸ ਲਿਖਦਾ :- " ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵੇਖ ਰਹੇ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਘੜੀ ਆ ਪਹੁੰਚੀ ਹੈ ....ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਤੋਪਖਾਨਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਬਰੂਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਫ਼ੌਜ ਆਪਣੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਤੇ ਪੈਦਲ ਫ਼ੌਜ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਫ਼ੀਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵੱਲ ਨੱਠ ਤੁਰੀ ।ਲਾਰਡ ਹਾਰਡਿੰਗ , ਜਨਰਲ ਗਫ਼ ਤੇ ਪੈਦਲ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਹਲਕਾਰੇ ਭੇਜੇ ਗਏ , ਪਰ ਸਭ ਵਿਆਰਥ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ , ਭੱਜਦੀ ਹੋਈ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਫ਼ੌਜ ਦੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਦੂਰ ਤਕ ਹਟ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਤੋਪਖ਼ਾਨਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਘੱਟੇ ਦੇ ਗੁਬਾਰ 'ਚ ਦਿਸਣੋ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਰਹਿ ਗਈ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਸਬਰ ਨਾਲ ਇਹ ਦਿਲ ਵਿਚ ਧਾਰ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਬਚਾ ਸਕਦਾ।"

ਇਹ ਜੰਗ ਸੀ , ਜਿਸ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਚਿੱਤ ਵਿਚ ਰਾਤ ਨੂੰ ਹਾਰ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਈ ਸੀ , ਸਭ ਕੁਝ ਖ਼ਤਮ ਸੀ , ਪਰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ 22 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਲਾਲ ਸਿੰਘ , ਤੇਜ ਸਿੰਘ , ਜਨਰਲ ਵੈਂਤੁਰਾ , ਜਨਰਵ ਅਵਿਤਾਬਾਏਲ ਵਰਗਿਆਂ ਦੀ ਬੁਜ਼ਦਿਲੀ ਤੇ ਗ਼ਦਾਰੀ ਕਰਕੇ ਇਹ ਜੰਗ ਹਾਰ ਗਏ ।😥😥

ਬਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਰਾਮੂੰਵਾਲੀਆ
22 ਦਸੰਬਰ 2021

06/09/2022

https://fb.watch/fmJKWbGkKr/

31/03/2022

ਉਹ ਖਾਲਸਾ ਹੈ....

ਜਦ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਮੁਖੀ ਕਰੋੜਸਿੰਘੀਆ ਮਿਸਲ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਥਾਵਾਂ ਤਾਮੀਰ ਕਰਵਾਈਆਂ ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਡੇਰੇ ਵੱਲ ਆਉਣਾ ਸੀ ਤਾਂ ਰੁਖਸਤੀ ਵਕਤ ਬਾਦਸਾਹ ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ ਬਾਬੇ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ । ਬਾਦਸਾਹ ਨੇ ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਹਾਥੀ , ਸੋਨੇ ਦੀ ਇਕ ਜ਼ੰਜੀਰ , ਪੰਜ ਘੋੜੇ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਤੋਹਫੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਵਕਤ ਬਾਦਸਾਹ ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ ਨੇ ਇਕ ਸਵਾਲ ਵੀ ਬਾਬੇ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ; ਜਿਸਦਾ ਬਾਕਮਾਲ ਉਤਰ ਬਾਬੇ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ।

ਸਵਾਲ ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ :- " ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਇਤਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਜੱਥੇ ਹਨ ,ਸੁਣਿਆ ਆਪਸ ਵਿਚ ਝਗੜੇ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਇਕ ਗੱਲ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ ਕਿ ਫਿਰ ਇਕੱਠੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?"

ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਬਾਬੇ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ " ਰਾਵਾਂ ਦਾ ਅੱਡਰਾਪਣ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਕ ਗੱਲ ਹੈ ।ਸਿੱਖ ਭਾਂਵੇ ਕਿਤਨੇ ਵੀ ਜੱਥੇ ਬਣਾ ਕੇ ਰਹਿਣ ; ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਖਾਲਸਾ ਹੈ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਲਈ ਇਕ ਹੈ।ਅਸੀਂ ਘਰ ਵਿਚ ਅੱਡ ਅੱਡ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ; ਪਰ ਜਦ ਕੌਮ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਅੱਡਰੇਪਣ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ; ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਪਿੱਠ ਤੇ ਖਲੋਕੇ , ਕੌਮੀ ਕਾਜ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਤੱਕ ਲੇਖੇ ਲਾਵਾਂਗੇ।ਕੌਮੀ ਕਾਰਜ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਕਰਦੇ ਹਨ।"

ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਤੇ ਸਮਝ ਗਿਆ ਸੀ ; ਜੱਥਿਆਂ ਨਾਲੋ ਖਾਲਸਾ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੈ ; ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਕਾਸ਼ ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝ ਜਾਣ ਕੇ !ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਧੜੇ ਨਾਲੋ , ਗੁਰੂ ਦੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪੂਰਨ ਵਫਾਦਾਰ ਹੋਈਏ।

ਬਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਰਾਮੂੰਵਾਲੀਆ

16/02/2022

ਇਕ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ ਬੂਹਾ ਆਸ ਦਾ, ਫਿਰ ਜਿੰਦਰਾ ਵੱਜਾ।
ਅੱਜ ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ 'ਤੇ, ਫਿਰ ਡਿੱਗਿਆ ਛੱਜਾ।
ਰਟੌਲ
😭😭😭

09/01/2022

ਹੱਕ ਹੱਕ ਆਗਾਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ॥
ਸ਼ਾਹਿ ਸ਼ਹਨਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ॥
ਆਪ ਜੀ ਅਤੇ ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਦੀ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਵਧਾਈ ਹੋਵੇ ਜੀ ||

08/12/2021

ਤਿਲਕ ਜੰਝੂ ਰਾਖਾ ਪ੍ਰਭ ਤਾਕਾ।।
ਕੀਨੋ ਬਡੋ ਕਲੂ ਮਹਿ ਸਾਕਾ।।

🙏🏻ਹਿੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ 🙏🏻
🙏🏻 ਧੰਨ ਧੰਨ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਕੋਟਾਨ-ਕੋਟਿ ਪ੍ਰਣਾਮ🙏🏻

🙏🏻ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਿਹ ਜੀ
🙏🙏