02/11/2024
Buna Dhuguu
Finfinnee, Onkololeessa 23, 2017 (FBC) – Buna Dhuguun fayyaa namaaf faayidaa hedduu akka qabu ogeeyyiin yaala fayyaa ni ibsu.
Bu'aan qorannolee waggoota hedduuf namoota buna dhugan irratti gaggeeffaman akka muldhisanitti:
Bunni keemikaala 'Kaafiin' jedhamu of keessaa qaba.
Keemikaalli kun ammoo sammuu si'eessuun kaka'umsaa fi humna namaa uumuun miira dadhabbii hir’isuun beekama.
Hammi 'Kaafiniin' nama si'eessuu fi jijjirraa haala-amala namaa irratti fidu garuu namaa namatti garaagarummaa qaba.
● Kaafiiniin Dhukkuba Tiruu Yeroo Dheera fi Kaansarii Tiruu ittisu irratti gahee qaba.
Tiruun dhukkubsatte akka gadaanisa uumtee hin dadhabne tursiisuu irratti faayida qaba
● Baattuun hadhooftuu akka dhangala'aa hadhooftuu bullaayinsa nyaataaf barbaachisu akka gadi lakkiftu waan si'eessuuf uumamuu cirracha hadhooftuu ni hir’isa.
● Kaafiniin amala "Theophylline" qoricha yeroo tokko tokko dhukkuba Asmii yaaluuf kennamuun walfakkaatu waan qabuuf ujummooleen qilleensaa akka babal’atan taasisuun hafuurri nama hanqachuu yeroo Asmi mudatu ni hir’isa.
Kaafiniin kana gochuuf garuu Buna hanga Shiinii 4 dhuguun barbaachisadha.
● Carraa dhukkuba sirna narvii kan qaamni ajaja malee akka sosocho'uu fi hollatu godhu "Parkinson's Disease" ni hir’isa.
Dhukkuba Sukkaara Gosa Lammeessoo, Dhukkuba Onnee akka Tasaa, Kaansiriilee qaama garagara hir’isu irratti gahee muraasa qabaachuu akka danda'u qorannoolen dhihoo bahan ni mul’isu.
● Kaafiniin qorichoota dhukkubbi wayyeessan (antipain) heddutti makamuun dhukkubbi wayyeessuu irratti gahee qaba. Akkasumas dhugaatilee humna kennan (energy drink) adda adda keessatti dabalamuun humna akka kennu ni godhama.
Qorichoota ulfatinna qaamaa hir’isuuf tajaajilan irratti dabalamuun namonni humna argatanii sochii qaamaa akka godhan si'eessuuf jecha itti dabalamee ni tolchama.
● Onnee si'eessuun yeroo gababduuf dhahannaan onnee fi sosocho'iinsi dhiigaa akka dabalu gochuu danda'a.
● Namoota Yaaddoo garmalee (dhiphuu Sammuu) qaban irratti, kaafiiniin hedumminaan (shiinii afurii ol yeroo tokko) yoo fudhatame sodaa, tasgabbii dhabuu, naasuufi cinqaa san itti hammeessuu danda'a. Garuu namoota Muukuu qaban irraa muukuu wayyeessuu irratti gahe qaba.
Bunni Kaafiniin alas Vaayitaminoota (B2, B3, B5) fi albuudota akka magnesium, manganese, potassium of keessaa waan qabuuf walnyaaticha garagara qaama keessatti godhanis garagaaru danda'a.
Daa'immaniif ijoollee umriin isaanii waggaa 12 gadi ta'an buna akka hin dhugne gorfama.
Dhahanna onnee fi dhibbaa dhiigaa dabaluun, sodaaf cinqaan,hirriba dhabuun, jijjiramni haala-amalaa isaan mudachuu waan danda'a jedhu Ogeessi Yaalaa Fayyaa Dooktar Nuureddiin Lukeen.
xiyyeeffannoo:-
● Kaafiniin hamma dhiigaa hobbaatiif daa'imni argatan waan hir’isuuf yoo baay'ate ulfi akka nama irraa dhangala'u gochuu danda'a. Kanaaf haati ulfaa takkaa fi ulfaayuu barbaaddu guyyatti buna sinii 2 ol otoo fayyadamuu baattee ni gorfama.
● Hormoonota hirriba akka rafnu taasisanirratti dhiibbaa gochuun hirriba sirritti akka hin rafne ykn nu hin qabne gochuu danda'a. Haalli kun garuu adda addummaa namni buna dhugu Kaafiiniin walbaratuun hir’ataa deema. Haala kanaaf buna gara galgala yeroo hirribaaf deemanitti dhuguu dhiisuun ni danda'ama.
● Namoota tokko tokko irratti gubaa-laphee asidiin garaachaa gara kallatti kokkee oldeemuun uumamu (GERD) - 'Si giggoo' hammeessuu danda'a. Akkasuma haadholii garmalee buna baay'isan irratti carraa lafeen haphachuu akka dabalu Dooktar Nuureddiin barreeffama fuula miidiyaa hawaasummaa isaanirratti barreessaniin ibsaniiru.
