https://www.facebook.com/103743268243238/

Ignoramus, Baku (2024)

24/07/2023

Daima gündəmimizi məşğul edən öz işlərimiz olduğundan dünyada baş verən bir çox maraqlı hadisələrdən çox danışmaq imkanı olmur. Müzakirəsini qaçırdığımız belə hadisələrdən biri İsraildə baş verməkdədir. Özü də aylardır proses davam edir. Məhz bu gün İsrail parlamenti "ağlabatanlıq" qanun layihəsini qəbul etdi. Geniş etirazlara və beynəlxalq narahatlıqlara baxmayaraq, qəbul edilən akt hökumətin məhkəmə sistemini yenidən nəzərdən keçirmək planında ilk böyük qanunvericilik aktıdır. Qanun layihəsi Ali Məhkəmənin hökumət qərarlarını əsassız elan etmək səlahiyyətindən məhrum edir və bu, sağçı hökumətə hakim təyinatlarına daha çox nəzarət etmək imkanı verəcək və bu, müstəqil hüquq məsləhətçilərini nazirliklərdən kənarlaşdırmaq məqsədi daşıyan daha geniş məhkəmə islahatlarının bir hissəsidir.

Layihənin tənqidçiləri bunun İsrail demokratiyası və məhkəmə sisteminin müstəqilliyi üçün əhəmiyyətli təhlükə yaratdığını iddia edirlər. Onlar hesab edirlər ki, dəyişikliklər ölkənin idarəçiliyində balansı təmin etmək üçün mövcud yeganə yolu aradan qaldıracaq və azlıqların hüquqları və ifadə azadlığı kimi İsrailin əsas qanunlarında təsbit olunmayan hüquqların müdafiəsinə zərər verə bilər. Bundan əlavə, onlar iddia edirlər ki, Baş nazir Benyamin Netanyahu özünü dələduzluq, rüşvətxorluq və etibardan sui-istifadə ittihamları ilə üzləşdiyi və hazırda davam edən korrupsiya məhkəməsindən qorumaq üçün bu dəyişiklikləri tələb edir.

Netanyahu başda olmaqla qanun layihəsini dəstəkləyənlər iddia edirlər ki, Ali Məhkəmə qərar verməməli olduğu məsələlərə qarışaraq öz rolunu aşan təcrid və elitist bir quruma çevrilib. Onlar iddia edirlər ki, dəyişikliklər hökumət qolları arasında səlahiyyətləri yenidən balanslaşdırmaq üçün lazımdır və ölkədəki sistemi siyasətçilərin federal hakimlərin təyin edilməsi və təsdiqlənməsi üzərində daha çox nəzarətə malik olduğu ABŞ kimi digər ölkələrdəki sistemlərə yaxınlaşdıracaq.

Ölkənin çətir həmkarlar ittifaqı Histadrut, hökumətin birtərəfli qaydada qanun qəbul etməyə davam edəcəyi təqdirdə ciddi nəticələrlə bağlı xəbərdarlıq edib və qanun layihəsinin qəbuluna cavab olaraq tətil elan etməyə hazırlaşır. İsrail QHT-si olan Keyfiyyətli Hökumət Hərəkatı artıq Ali Məhkəməyə müraciət edərək, ağlabatanlıq qanununu qanunsuz hesab etmək və məhkəmə qərar verənə qədər onun icrasına mane olmaq tələbi ilə müraciət edib.

Qanun layihəsi İsrail cəmiyyətinin müxtəlif sektorlarında, o cümlədən biznes liderləri və hərbçilər arasında gərgin müxalifətə səbəb olub və 1000-dən çox Hərbi Hava Qüvvələrinin ehtiyatda olan əsgəri könüllülük fəaliyyətini dayandırmaqla hədələyib. Maraqlısı budur ki, qanun layihəsinin qəbulundan sonra da Ali Məhkəmənin qanunun özünü əsassız hesab edib "ağlabatan" olmadığını elan etsə, hökumətlə məhkəmə qarşı-qarşıya gəlmiş olacaq və nəticədə bu, konstitusiya böhranına gətirib çıxara bilər.

19/05/2022

Associated Press-ə çatdırılan və Çin dövlətinə aid olan yeni sızdırılmış yüzlərlə sənəd ortaya çıxıb. Bu dəfə sənədlərin şokedici xəbəri odur ki, Uyğur bölgəsinin rayonlarından olan Konaşəhərdə hər 25 adamdan birinin həbsdə olduğu aydın olub.

Konaşəhər Şərqi Türküstanın tipik ucqar rayonlarından biridir və burada 260 minə yaxın adam yaşayır. Sənədlərdə göstərilib ki, 10 mindən artıq konaşəhərli müxtəlif bəhanələrlə 2 ildən 25 ilə qədər həbs edilib. Bu rəqəmə gerçək cinayətkərlar, oğrular, qatillər daxil deyil.

1/25 həbs dərəcəsi dünyanın ən yüksək dərəcəsidir və ən yaxınındakılar dəfələrlə qabaqlayır. Məsələn dünyanın ən çox məhbus olan ölkələrindən olan ABŞ-dan 10 dəfə daha artıqdır bu göstərici. Çinin bütün digər hissəsindən isə 30 dəfə yüksəkdir.

06/04/2022

1990-cı il idi. Artıq bir müddət idi ki, Çin hökuməti uyğurların yaşadığı Şərqi Türkistanda məcburi ailə planlama siyasəti həyata keçirirdi. Bu siyasət nəticəsində minlərlə qadın məcburi olaraq abort edilmiş, uşaqları əllərindən alınmışdı. Üstəlik çinlilərin bölgəyə kütləvi köçü təşkil edilirdi. Məqsəd uyğurların assimilyasiyası idi. Artıq bu hadisələrdən bezmiş xalq Barın rayonunda etiraz aksiyası həyata keçirməyə qərar verir.

Aprelin 5-də Ramazan ayında küçələrə çıxan insanlar hökumət sarayına doğru irəliləməyə başlayır. İnsanların sayının artmasından təşvişə düşən rejim polisə atəş əmri verir və dinc aksiyaya silahlı cavab verilir. Bundan qəzəblənən xalq zorakılığa əl atır və polisə müqavimət göstərir. Bundan sonra hökumət daha da sərtləşir və 20 mindən çox qoşun Barına yeridilir. Bölgə artilleriya və hava hücumlarına məruz qalır. Xalq müqavimət nəticəsində ordudan ələ keçirdikləri silahlarla təxminən 10 gün mübarizə aparır, lakin 10 günün yekununda müqavimət qırılır.

Çin ordusunun etdiyi dəhşətlərin bir nümunəsi olaraq həlak olmuş bir körpənin bədənindən 70-ə yaxın mərminin çıxarıldığı deyilir.

Mənbələrdə Barının yerlə-yeksan edildiyi deyilir. Rəsmi rəqəmlərə görə, 170, qeyri-rəsmi rəqəmlərə görə isə 1000-dən çox insan qətlə yetirilib. 10 mindən çox uyğur gənci həbs edilib uzunmüddətli və ya ömürlük həbsə və ölüm hökmünə məhkum edildi.

22/05/2021

Yazıda səhvlər gördüyünüz halda bizə bildirməyinizi xahiş edirik.

Şəkildə soldakı qadın etnik uyğur türkü olan ev sahibi Zümrət Davut, digər dörd nəfər isə Çinin “qohumlar siyasəti” çərçivəsində hər ayın 10 günü qadının evində yaşayan hökumətin qonaqlarıdır. Ailədəki insanların sayına bərabər şəkildə gələn bu 4 nəfər iki il ərzində (Zümrətin ailəsi ABŞ-a qaçana qədər) hər ayın 10 günü bu ailənin qonağı olub, onlarla yeməklərini, otaqlarını, hətta yataqlarını paylaşıblar.

Çin “etnik birlik kampaniyası”nın bir parçası kimi 2016-cı ildə “qohumlar siyasəti”ni başladıb. Həmin vaxtdan hökumətin müəyyən etdiyi 1,1 milyon adam Sintzyanda yaşayan 1,6 milyon ailəyə qonaq olublar. Bu, Çində milli birliyin möhkəmləndirilməsi kimi qələmə verilsə də, Çindən qaçmağı bacarmış uyğurlar bunun onlar arasında kəşfiyyat aparmağın başqa bir metodu olduğunu bildirirlər.

Bu proqram çərçivəsində baş tutmuş ziyarətlərdən paylaşılan şəkillərdə ev sahibləri və qonaqlar arasında isti münasibətin, mehribanlığın olduğu, hər kəsin şənləndiyi görülür. Uyğurlar isə bu qonaqların qəbul edildiyi vaxtlarda öz evlərində faktiki olaraq əsir olduqlarını, heç bir şəkildə buna etiraz etmə imkanlarının olmadığını deyirlər. Zümrət Davutun sözlərinə görə, hətta şəkil çəkilərkən mümkün qədər şən, xoşbəxt görünməyə çalışırdılar. Çünki belə görünməsələr, hökumət onların bundan məmnun olmadığını düşünər və nəticəsi ailə üçün yaxşı qurtarmaz.

Zümrət bildirir ki, onun “qohumu” evdə qonaq olduğu müddətcə anbaan onunla dolaşır, suallar soruşur və qeydlər götürürdü. Zümrətin bu məsələdə ən çox qorxduğu isə uşaqlarının onlara təhkim olunmuş “qohumları” ilə münasibətləridir. Çünki bu adamlar eyni şəkildə uşaqlarla da birlikdə vaxt keçirir, suallar soruşurlar. Suallar isə əsasən bu tipli olur: Sənin valideynlərin ibadət edirmi? İslama inanırsınızmı? Evinizdə Quran varmı? Və s. Zümrət hər dəfə “qohumlar” gəlməzdən əvvəl uşaqları belə sualların hamısına “yox” cavabı vermələrinə dair möhkəm tənbehləyirmiş.

Ardı var...

20/05/2021

Yazıda səhvlər gördüyünüz halda bizə bildirməyinizi xahiş edirik.

İkinci hissə (Birinci hissəni rəydəki keçiddən oxuya bilərsiniz)

Öcalan 26-31 dekabr 1990-cı ildə Haftanində baş tutan IV konqresdə təşkilatın Müvəqqəti Kənd Mühafizəsini bağlatdıra bilmədiyinə görə 31 dekabr 1991-ci ilə qədər təşkilatdan əfv diləyən və təşkilata qatılmağa razılıq verən Müvəqqəti Kənd Mühafizəçiləri barəsində əfv elan etmiş, digər tərəfdən dini və mənsəbi təşkilatlanmalara üstünlük vermişdir. Ancaq Öcalanın təyin etdiyi tarixə qədər MKM-dən quruma müraciət olmadığı üçün əfv 21 Mart 1992-ci ilə qədər uzadıldı.

Təşkilat, 1992-ci il Novruz bayramında Şərq və Cənub-Şərqi Anadolu Bölgəsindəki bir çox dövlət müəssisəsi və təşkilatının binalarına və orada çalışan məmurlara hücumlar təşkil etdi.
21 Mart 1992-ci il tarixində PKK terror təşkilatı tərəfindən planlaşdırılan ümumi qiyamın təhlükəsizlik qüvvələrinin səyləri və bölgə xalqının tədbirli yanaşması ilə iflas etməsi PKK üçün sonun başlanğıcı idi.

Təşkilat Novruzda istədiyi müvəffəqiyyəti əldə edə bilmədikdə, böyük qruplar yay aylarında polis bölmələrinə hücum etdi. Bu vəziyyət qarşısında Türk Silahlı Qüvvələri 1992-ci ilin oktyabrında Şimali İraqda bir əməliyyata başladı və təşkilat ağır zərbələr aldı.

TSQ-nın əməliyyatı ilə ağır zərbə alan təşkilat 1992 - 1993 qışlarında özünü bərpa edə bilmədi. Bu vəziyyət qarşısında Öcalan Cəlal Talabaninin 20 Mart 1993-cü ildə təklif etdiyi birtərəfli sülhü qəbul etdi. Atəşkəsin elan edilməsi ilə təşkilat siyasi sahədəki fəaliyyətlərinə və işçi heyətinin cəlb edilməsinə yönəlmiş fəaliyyətlərə diqqət yetirdi.

TSQ 21 mart 1995-ci ildə terror təşkilatı PKK-nın ötən illərdəki Novruz qeydlərində gərginlik və hücumlarını nəzərə alaraq 35 min əsgərin iştirakıyla İraqın şimalında "Çelik Əməliyyatı"na başladı. Bu əməliyyatda, 555-i ölü olmaq üzrə 568 terrorçu ələ keçirilmişdir.

15/05/2021

Qəzzadan atılan raketlərlə onları zərərsizləşdirmək üçün "Dəmir Qübbə"nin buraxdığı raketlər qarşı-qarşıya.

14/05/2021

Yazıda səhvlər gördüyünüz halda bizə bildirməyinizi xahiş edirik.

25-30 oktyabr 1986-cı il tarixlərində Helvi düşərgəsində keçirilən 3-cü konqresində PKK, HRK-nı ləğv etmək və bunun yerinə ARGK (Kürdüstan Xalq Qurtuluş Ordusu) qurmağa qərar verdi.

Terror təşkilat 3-cü qurultayda alınan qərarlar nəticəsində kənd qırğınlarına və kütlələrə qarşı hücumlara yönəldi. Təşkilat dövlətin və təhlükəsizlik qüvvələrinin hədəf alınacağı hücumları həyata keçirəcəyindən dolayı yaranacaq terrorçu ehtiyacını qarşılamaq məqsədilə “Hərbi Xidmət” Qanunu qəbul edilməsinə qərar verdi. Alınan bu qərara uyğun olaraq, təşkilat Şərqi və Cənub-Şərqi Anadolu bölgələrindəki kənd və qəsəbələrdə gənclərin ona üzv olmasına məcbur edir və bu qərara qarşı çıxan gəncləri vəhşicəsinə öldürürdülər.

"...Öcalan bölgədəki kəndlərdə hər ailədən bir oğlan və bir qız götürüb, dağda qısa bir təlim keçib cəbhəyə göndərilməsini əmr elədi. Üstəlik, bu gənclər təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən öldürüldükdə onların ailələrində dövlət əleyhinə qəzəb və nifrətdən də qazanc əldə etməyi planlaşdırılırdı..."

Hökumət tərəfindən kənd və qəsəbələrdə PKK-ya qarşı mülki əhalidən qurulan Müvəqqəti Kənd Mühafizəçiləri (MKM) terror təşkilatı problem yaratdığından, PKK 1987-ci ildə Mardin, Şırnak və Siirt kimi bölgələrdəki MKM üzvlərinin və onların yaxınlarının öldürülməsi, evlərin yandırılması, mülklərinin yağmalanması kimi hücumlar həyata keçirməklə qorxu atmosferi yaratmağa çalışdı. Bu dövrdə bir çox Müvəqqəti Kənd Mühafizəçisi və ailələri vəhşicəsinə qətl edilərək şəhid oldu.

Təşkilat 1988-ci ildə Səddam Hüseynin Şimali İraq bölgəsindəki peşmərgələrə kimyəvi bomba yağdırması nəticəsində Türkiyə, İran və Suriya sərhədlərinə qaçan təxminən səksən min yaraqlıdan öz kadr ehtiyacını ödəmək planları qurdu və seçilmiş adamları düşərgələrdə təlimlərə cəlb etdi.

PKK 1988-ci ildə bölünməyə məruz qaldı. Aralarında PKK-nın Avropa sözcüsü vəkil Hüseyin Yıldırım və PKK liderinin yoldaşı Kəsirə Öcalanın da olduğu bir qrupun yaydığı bəyanatda bunlar bildirilib: Öcalan ətrafına topladığı bir qrup ilə terror təşkilatının içində terror törədir, heç kimə danışmaq hüququ vermir, qətllərin əmrini özü verməsinə baxmayaraq bunu inkar edir və təşkilat öz mübarizə amalından uzaqlaşır. Bu iddialardan sonra Öcəlan Hüseyin Yıldırımın və dostlarının ölüm əmrini verdi. 1989-cu ildə Yıldırım PKK tərəfindən yaralanandan sonra PKK - Vejin hərəkatını qurdu.

Ardı var...

11/05/2021

Yazıda səhvlər gördüyünüz halda bizə bildirməyinizi xahiş edirik.

Çinin raketinin Yerə qayıdışı zərərsiz bitsə də, üzərində söz-söhbət hələki davam edir. Çünki məsələ bununla bitəcək qədər sadə deyil. Müxtəlif qurum və şəxslər Çini hər işdə olduğu kimi kosmos sahəsində də tələb olunan standartlara riayət etməməkdə ittiham edirlər.

Harvard universitetinin astrofiziki bildirib ki, belə hadisənin raketin okeana düşməsi ilə bitməsi hər zaman statistik olaraq daha böyük ehtimaldır. Bu bir növ qumar oynamaqdır və Çin bu dəfə oynadığı qumarda qalib gəldi. Ancaq istənilən halda bu böyük məsuliyyətsizlikdir.

Məsələ burasındadır ki, belə əməliyyatlarda süni peyki orbitə çıxaran raket, modulu buraxdıqdan dərhal sonra nəzarət altında Yerə qaytarılır. Lakin Çin aprelin 29-da təşkil etdiyi göndəriş zamanı raketin Yerə geri qayıtmasına icazə verməyib və raket nəzarətsiz şəkildə kosmosda qalıb. Lakin Çin niyə belə etdiyinə dair sualları hələ də cavabsız qoyur.

Keçən il eyni formada nəzarətsiz şəkildə Yerə geri dönən Çin raketi Fil Dişi Sahillərində bir yaşayış məntəqəsinə düşərək böyük ziyana səbəb olmuşdu.

Bundan əvvəl isə Çin 2007-ci ildə funksiyasını itirmiş hava peykini hərbi raketlə vurub partlatmış və bu zaman meydana gələn dağıntı qalıqları orbitdəki digər peyklərə və kosmik gəmilərə böyük təhlükə yaratmışdı. Bu hadisəyə görə də ciddi tənqidlərə məruz qalan Çin üstündən 14 il keçsə də, hələ də məsuliyyətsiz fəaliyyətinə görə tənqid edilir.

10/05/2021

Fransada prezident seçkilərinə bir ildən az müddət qalıb. Makronun rəqibləri olan radikal sağ qanadı təmsil edən Le-Pen əvvəlki seçkilərlə müqayisədə səslərini artırıb. Seçkilərdə Makrona çox ciddi problemlər yaradacaq.

Makronun 4 illik prezidentliyi dövründə onun reytinqinə təsir edəcək çox ciddi hadisələr baş verdi: Sarı jiletlilər, pandemiya və s.

İndi isə ordu onu sıxışdırmağa başlayıb. İstefada olan generallar və digər rütbəli hərbçilər (artıq hazırda xidmətdə olan hərbçilər də qoşulub) ölkədəki vəziyyətlə bağlı bəyanat yayıb. Bəyanatda Fransa hökuməti tənqid edilir, Fransa dəyərlərinə qayıtmağa çağırılır. Müsəlmanlar (islamçılar) millətin birliyini pozmaqda günahlandırılır. (Bəyanatda belə bir cümlə var: On il əvvəl məktəb müəlliminin başının kəsiləcəyini kim təxmin edə bilərdi?)

Bəyanatı hərbi çevrilişə çağırış və ya türklərin "muhtıra" adlandırdığı sənəd kimi də görmək mümkündür: "Gözəl ölkəmizin taleyinə biganə qala bilmərik. Milləti xilas etməklə məşğul olacaq siyasətçiləri dəstəkləməyə hazırıq". Le-Pen artıq hərbçiləri öz partiyasına qoşulmağa çağırıb.

©Ulfan İsmayılov

07/05/2021

- Necə tanış olmuşdunuz?

- Bu sualı bizə verəndə, həmişə gülümsəyib deyirdik, Polad Murov dağının başında, mənsə Universitet kitabxanasında... Necə tanış ola bilərdik?! Ailələrindən məni görüb bəyənmişdilər. Poladın 28 yaşı vardı, mənsə magistraturanın ikinci kursunda oxuyurdum. Hər ikimiz qərar verdik ki, öncə görüşüb danışmaq mütləqdir. Universitetin həyətinə gəldi. Gördüm ki, üzü nurlu, çox ədəbli isandır. Bir saata yaxın danışdıq, gözünü qaldırıb, üzümə baxmadı. Amma hərbçilərə məxsus məxfilik, sirr vardı cümlələrində. Açıq şəkildə dedim, yəqin, bizim münasibətimiz alınmayacaq. Çünki anlaşa bilməyəcəyik. Siz çox sirli danışırsınız. Gəlin, elə hərəmiz öz yolumuza qayıdaq. Poladdan ayrılıb, geri qayıdanda, gördüm arxamca gəlir.

Hərbçi xanımlarının beynində bir yaddaş yeri olur. Anlayırsan ki, həyat yoldaşının əsas amalı vətən uğrunda canından keçməkdir. Xüsusən də Poladın ailəsi üçün bu məqam gözlənilirdi. Çünki hər zaman ön cərgədə idi. Səngərdə vəziyyət gərginləşən kimi ilk sırada o gedirdi. Hamı geri dönsə də, o, gəlmirdi. Qəribədir ki, son vaxtlar bunu durmadan mənə xatırladırdı. Onsuz da gözəl siması vardı. Amma sanki üzünə nur çökmüşdü. Tez-tez deyirdi, bir gün mən olmayacam. Özünü həmin günə hazırla. Lakin dediyiniz kimi düşünmək başqa, yaşamaq tam başqa... Və bir gün qapı açılır, hamı içəri girib bir ağızdan deyir: "Poladı gətiririk".

- Ofelya xanım, Polad Həşimovun şəhidlik xəbəri hamımız üçün faciə oldu. Gözlənilməz idi.

- Sizə bir məqamı deyəcəm. Aprel savaşında evə daha tez-tez gəlirdi. Sanki ürəyinə nə isə dammışdı. Mən də hiss edirdim ki, narahatdır. Amma heç nə demirdi. Sırf bu hadisə qəflətən baş verdi. 29 iyunda bizi Şəmkirdən Qəbələyə yola salırdı. Əşyaları maşına yüklədi. Bizimlə sağollaşdı, maşının yola çxmağını gözləmədən korpusa geri qayıtdı. Bu mənim üçün çox qəribə oldu. Həyəcanla pəncərədən arxasınca baxdım. Çünki Polad heç vaxt belə etməzdi. Maşın gözdən itənədək arxamızca baxardı.

Mən bu çətinliklərə alışmışdım. Bəzən 10 günlərlə əlaqə saxlaya bilmirdik. İş başında olurdu. Amma bu dəfə çox narahat oldum. 9 iyulda son dəfə danışdıq. 13 iyulda əlini telefona atır ki, bizimlə əlaqə saxlasın. Görür, telefon cibində deyil. İş yoldaşı deyir, o qədər məyus oldu ki, axı mən ailəmlə danışacaqdım. Yoldaşı telefonun təklif etsə də razılaşmır ki, öz telefonumdan zəng vuracam. Amma simasındakı dəhşəti mənə təsvir edəndə çox üzüldüm. Bəlkə də telefonu sönməsəydi, ölümündən öncə son dəfə danışa bilərdik.

©publika.az

07/05/2021

Yazıda səhvlər gördüyünüz halda bizə bildirməyinizi xahiş edirik.

ABŞ-ın Dövlət Katibi Antoni Blinken dünən Qərb ölkələrinə Çinin investisiyaları ilə bağlı çağırış edib. O, dövlətləri Çinin bu ölkələrə etdiyi investisiyaların əsl məqsədini diqqətlə nəzərdən keçirməyə səsləyib.

Blinken BBC-yə verdiyi müsahibədə "sözügedən ölkələrin Çin yatırımlarından imtina etməlidirmi?" sualına belə cavab verib. "Biz Çini ram etməyə çalışmırıq. Bizim məqsədimiz onu geri otuzdurmaq deyil. Başa düşürük ki, ölkələrin Çinlə əlaqələri və maraqları var. Biz demirik ki, siz Çin və ABŞ arasında seçim etməlisiniz".

O, hal-hazırda dünyada mövcud olan və müəyyən qaydalara əsaslanan beynəlxalq sistemi dünyadakı sülhün, inkişafın və stabilliyin qarantı adlandırıb və bildirib ki: "ABŞ kiminsə oyunu qaydalarına görə oymamayaraq sistemi sarsıtmasına göz yummayacaq".

Blinken çıxışının ardını belə tamamlayır: Məncə, biz bu yatırımların əsl təbiətini diqqətlə nəzərdən keçirməliyik. Əgər Çin strateji sənaye sahələrinə, strateji obyektlərə investisiya yatırım edirsə, onda ölkələr bunda diqqətli olmalıdır ".

Çinin Afrika qitəsindəki investisiya layihələri barədə növbəti yazılarda ətraflı yazacağıq.

30/04/2021

Yazıda səhvlər gördüyünüz halda bizə bildirməyinizi xahiş edirik.

Bir müddət öncə psixoloqlar tərəfindən aparılmış bir transatlantik tədqiqat belə nəticəyə gəlib ki, mühafizəkarlar nitqlərində daha çox isimlərdən istifadə etməyə üstünlük verirlər. Araşdırmada göstərilib ki, ABŞ-ın mühafizəkar prezidentləri öz çıxışlarının böyük bir qismində isimlərdən istifadə edirlər.

Tədqiqatçılar düşünür ki, liberallardan fərqli olaraq mühafizəkarlar əsasən şeyləri onların xüsusiyyətlərini təsvir edərək deyil, adları ilə istinad edirlər.

Tədqiqatın gəldiyi nəticələri analiz edən komanda sifətlər əvəzinə isimlərdən istifadənin stabillik, yaxınlıq və ənənəni qorumaq kimi qavranıldığını vurğulayıb. Bu xüsusiyyətlərin hər üçü konservativlər tərəfindən sevilir. Araşdırma müəllifləri bildirir ki, digər nitq hissələrinə nəzərən isimlər reallığın daha aydın və daha konkret qavramlarını üzə çıxardığı üçün sosial mühafizəkarların strukturallıq və müəyyənlik arzusunu daha çox qane edir.

Tədqiqat zamanı Polşa, Livan və ABŞ-da aparılmış araşdırmalar öyrənilib. ABŞ-dakı araşdırma iki böyük siyasi partiyanın nümayəndələri tərəfindən söylənilən prezident nitqlərinin müqayisəsini çıxarıb. Bu zaman ümumilikdə respublikaçıların 45, demokratların isə 56 nitqi müqayisə edilib.

Nəticə belə olub ki, liberallara nəzərən respublikaçılar müəyyənliyi və təxmin olunabilənliyi önə çıxaran nitq hissələrindən daha çox istifadə edirlər.

27/04/2021

Yazıda səhvlər gördüyünüz halda bizə bildirməyinizi xahiş edirik.

Mərkəzi Amerikada yerləşən, 4,5 milyon əhalisi olan Kosta-Rikanın ordusu yoxdur.

1847-ci ildə suverenliyini rəsmi şəkildə elan etmiş Kosta Rika ölkədə baş verən qısamüddətli qanlı vətəndaş müharibəsindən sonra 1949-cu ildə ordunu ləğv etdi. O, bu mənada dünyada ilk nümunə idi.

Kosta Rikanın İnsan İnkişaf İndeksi davamlı olaraq artmaqdadır. O, bu göstəricidə Latın Amerikasında birinci yerdədir. BMT-nin İnkişaf Proqramına görə, Kosta Rikanın İİİ onunla eyni gəlir səviyyəsində olan bütün ölkələrdən çox daha yüksəkdir.

Bir zamanlar tamamilə kənd təsərrüfatından asılı olan ölkənin iqtisadiyyatı bu gün maliyyə sektorundan tutmuş ekoturizmə qədər fərqli sahələrə şaxələnmişdir.

Kosta Rika eyni zamanda proqressiv ətraf mühit siyasəti ilə də tanınır. O, ekoloji dayanıqlılığı ölçmək üçün müəyyən edilən beş kriteriyanın hər birini ödəyən yeganə ölkədir. 2009-cu ildə New Economics Foundation tərəfindən dünyanın ən yaşıl ölkəsi seçilmişdi.

Ölkədə rekreativ ovçuluq 2012-ci ildə qadağan edilib. Dövlət proqramına əsasən bu ilin sonuna qədər karbon emissiyasının sıfıra endirilməsi planlaşdırılır.

22/04/2021

Yəmən böhranı - ikinci yazı

Yazıda səhvlər gördüyünüz halda bizə bildirməyinizi xahiş edirik.

2019-cu ilin sentyabrında Səudiyyə Ərəbistanın şərqindəki Abqaiq və Khurais neft sahələri hava hücumuna məruz qaldı ki, bu da krallığın neft istehsalının yarısına vurulmuş zərbə idi - söhbət qlobal neft hasilatının təxminən 5% -dən gedir.

Hücuma görə məsuliyyəti husilər öz üzərinə götürsə də, Səudiyyə Ərəbistanı və ABŞ hücumları həyata keçirməkdə İranı günahlandırırdı.

Əl-Qaidənin Ərəbistan yarımadasındakı qolu (AQAP) və rəqib İŞİD terror təşkilatının Yəməndəki qruplaşmaları buradakı xaosdan faydalanaraq cənubdakı əraziləri ələ keçirir və ölümcül hücumlar törədirdilər. Hücumların əsas hədəfi isə Ədən şəhəri idi.

2017-ci ilin noyabrında Ər-Riyada doğru ballistik raketin atılması Səudiyyə Ərəbistanının rəhbərlik etdiyi koalisiyanı Yəmənin mühasirəsini sərtləşdirməyə məcbur etdi. Onlar İranın üsyançılara silah təchizatını dayandırmaq istəyirdi - Tehran isə ümumiyyətlə belə bir şeyin olduğunu rədd edirdi. Lakin məhdudiyyətlər ölkədə qida və yanacaq qiymətlərində əhəmiyyətli dərəcədə artımlara səbəb oldu və bu, çox sayda insanın qida təminatını təhlükəyə atdı.

2017-ci ilin noyabrında Sənanın ən böyük məscidinə nəzarət uğrunda ölümcül toqquşmalardan sonra Husilərlə Əli Abdullah Saleh arasındakı ittifaq da dağıldı. Husi qüvvələri paytaxtı tam nəzarətə götürmək üçün əməliyyat başlatdı və Saleh öldürüldü.

2018-ci ilin iyun ayında koalisiya qüvvələri Qırmızı dənizin sahilində yerləşən liman şəhəri Hudeydəni husilərdən geri almaq məqsədilə geniş hücumlara start verdi. Bu şəhər Yəmən əhalisinin az qala üçdə ikisi üçün əsas həyat xətti idi.

Bununla əlaqədar BMT dərhal xəbərdarlıq edərək bildirdi ki, limanın məhv edilməsi hallında aclıq səbəbindən çox sayda insan itkisinin qarşısını almaq mümkün olmayacaq.

Altı ay davam edən döyüşlərdən sonra tərəflər İsveçdə baş tutan danışıqlarda atəşkəs barədə razılığa gəldilər. Stokholm razılaşmasının şərtlərinə görə tərəflər qüvvələrini Hudeydədən çəkəcək, əsirlərin mübadiləsi üçün mexanizm yaradılacaq və Taizdəki vəziyyəti həllinə çalışılacaqdı.

Bundan sonra yüzlərlə məhbus sərbəst buraxılsa da, Hudeydədən qüvvələrin tam çıxarılmasının heç vaxt reallaşmaması Stokholm anlaşmasının çökəcəyi və Hudeydə uğrunda mübarizənin yenidən başlayacağı qorxusunu artırdı.

2019-cu ilin iyul ayında Səudiyyə Ərəbistanının müharibədəki əsas müttəfiqi olan Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ), addımlarına görə sərt beynəlxalq tənqidlərlə üzləşdikdən sonra qüvvələrini Yəməndən çıxaracağını elan etdi.

Avqust ayında cənubda Səudiyyə Ərəbistanının dəstəklədiyi hökumət qüvvələri guya onlara müttəfiq olan və BƏƏ tərəfindən dəstəklənən Cənubi Keçid Şurası (CKŞ) adlı bir separatçı hərəkatı arasında döyüşlər başladı.

Prezident Hadini yanlış idarəçilikdə və İslamçılarla əlaqədə ittiham edən CKŞ-ya sadiq qüvvələr Ədənə nəzarəti ələ aldılar və hökumətin buraya qayıtmasına icazə vermədilər. Bu vəziyyət Səudiyyə Ərəbistanın vasitəçiliyi ilə iqtidarın paylaşılmasına dair razılığın əldə edildi noyabr ayına qədər davam etdi.

BMT bu razılaşmanın vətəndaş müharibəsinə son qoymaq üçün bir siyasi həll yolu açacağına ümid etsə də, 2020-ci ilin yanvarında husilərlə koalisiyanın dəstəklədiyi qüvvələr arasındakı hərbi əməliyyatlarda qəfil bir gərginlik ortaya çıxdı, bir neçə cəbhədə eyni anda döyüşlər qızışdı, raket zərbələri və hava hücumları həyata keçirildi.

2020-ci ilin aprelində CKŞ beynəlxalq aləmin tanıdığı hökumətlə öncəki ilin noyabrında imzaladığı sülh sazişini pozaraq Ədən şəhərində özünün idarəçiliyini bərqərar etdiyini və cənub bölgələrinə Şuranın nəzarət edəcəyini açıqladı

Elə həmin ay Səudiyyə Ərəbistanı koronavirus pandemiyasından dolayı tək tərəfli atəşkəs elan etsə də, husilər Səna və Hudeydə şəhərlərinə tətbiq edilən hava və dəniz blokadalarının qaldırılmasını tələb edərək atəşkəsi rədd etdilər.

Ardı var...

20/04/2021

Yazıda səhvlər gördüyünüz halda bizə bildirməyinizi xahiş edirik.

ABŞ Dövlət Departamentinin 2020-ci il üçün İnsan Hüquqları Təcrübələri hesabatında Çinin müsəlman azlıqlara qarşı “soyqırım və insanlığa qarşı cinayətlər” törətdiyi açıq şəkildə bildirilir.

Hesabatın “Çin (Hong Kong Makaosu və Tibeti əhatə edir) bölümündə Çin Kommunist Partiyası tərəfindən Çindəki azlıqlara qarşı edilən vəhşiliklərdən bəhs olunur. Ötən il ərzində Sintzyanda əksəriyyəti müsəlman olan Uyğurlara və digər etnik və dini azlıq qruplarına qarşı baş verən soyqırımı və insanlığa qarşı cinayətlər qeyd edilib.

Məruzədə yazılıb ki, “bu cinayətlər davam edir və bunlara aşağıdakıları nümunə göstərmək olar: özbaşına həbs və ya bir milyondan çox mülki şəxsin ciddi fiziki azadlıqdan məhrum edilməsi; məcburi sterilizasiya, məcburi abortlar və Çinin doğuşa nəzarət siyasətinin daha məhdudlaşdırıcı tətbiqi; təcavüz; çox sayda özbaşına həbs olunanlara işgəncə; məcburi əmək, din və etiqad azadlığı, ifadə azadlığı və hərəkət azadlığı üzərində sərt məhdudiyyətlərin tətbiq edilməsi. ”

Hesabatda 2017-ci ildən bəri Sintzyan toplanma düşərgəsində saxlanılan bir Uyğur vətəndaşı Abdulqafur Hapiz də daxil olmaqla bir neçə nümunədən bəhs edilib. Çin hökuməti Hafizin ölümünü oktyabr ayında Birləşmiş Millətlər Təşkilatına rəsmi olaraq təsdiqləyib. Məruzədə Çin hökumətinin Sintzyanda uyğurların, etnik qazaxların, qırğızların və digər müsəlman və etnik azlıq qruplarının üzvlərinin kütləvi özbaşına tutulması həyata keçirildiyi bildirildi.

20/04/2021

Yazıda səhvlər gördüyünüz halda bizə bildirməyinizi xahiş edirik.

2011-ci ildə baş verən Ərəb baharı qiyamı Yəmənə uzun müddətdir rəhbərlik edən avtoritar prezident Əli Abdullah Salehi 2011-ci ildə hakimiyyəti müavini Əbdrabbuh Mansur Hadiyə təhvil verməyə məcbur qoydu. Ancaq Yəmənə sabitlik gətirəcəyi düşünülən bu siyasi keçidin nəticələri arzuolunan kimi olmur.

Hadi prezident olaraq cihadçıların hücumları, cənubdakı bir separatçı hərəkat, təhlükəsizlik işçilərinin Salehə davamlı sədaqəti, habelə korrupsiya, işsizlik və ərzaq təhlükəsizliyi kimi müxtəlif problemlərin öhdəsindən gəlməkdə çətinlik çəkirdi.

Yəmənin Zaidi Şiə müsəlman azlığını müdafiə edən və əvvəlki onillikdə Salehə qarşı bir sıra üsyanlarla mübarizə aparan Husi hərəkatı (rəsmi olaraq Ənsar Allah kimi tanınır), yeni prezidentin zəifliyindən istifadə edərək özlərinin şimaldakı ocaqları olan Səda vilayətini və ona qonşu bölgələri ələ keçirməyə başladı.

İqtidardakı dəyişikliyin nəticələrindən narazı qalan bir çox sıravi yəmənli, o cümlədən, sünnilər Husiləri dəstəklədi və 2014-cü ilin sonu və 2015-ci ilin əvvəllərində üsyançılar tədricən paytaxt Sənaya daxil oldular.

Hakimiyyəti bərpa etmək üçün əvvəlki düşmənlərini dəstəklədiyi güman edilən Salehə sadiq təhlükəsizlik qüvvələri və husilər bundan sonra bütün ölkəni nəzarətə götürmək uğrunda mübarizəyə girişdilər. Bu isə ölkənin o zamankı prezidenti Hadini 2015-ci ilin martında xaricə qaçmağa sövq etdi.

Regional Şiə gücü hesab edilən İrandan hərbi dəstək alan bir qruplaşmanın belə yüksəlişi Səudiyyə Ərəbistanı və digər səkkiz sünni ərəb dövlətinin narahat etdi və onlar husiləri məğlub etmək, Yəməndə İranın təsirini məhv etmək və Hadinin hakimiyyətini bərpa etmək məqsədi ilə Husilərə qarşı hava zərbələri başladı.

Koalisiya ABŞ, İngiltərə və Fransadan maddi-texniki və kəşfiyyat dəstəyi aldı.

Müharibə başlayanda Səudiyyə rəsmiləri bunun yalnız bir neçə həftə davam edəcəyini proqnozlaşdırırdılar, ancaq Yəməndəki hərbi böhran bu günə qədər davam edir.

2015-ci ilin avqust ayında Yəmənin cənubundakı liman şəhəri Ədənə enən koalisiyanın quru qoşunları husiləri və onların müttəfiqlərini bir neçə ay ərzində cənub bölgəsinin böyük hissəsindən çıxarmağa nail oldu.

Bundan sonra Hadinin hökuməti müvəqqəti olaraq Ədəndə yerləşdi, lakin bu hökumət əsas xidmətlər və təhlükəsizliyi təmin etməkdə yetərsiz qalırdı. Eyni zamanda martdan ölkəni tərk edən prezident hələ də Səudiyyə Ərəbistanında qalmaqda idi.

Bu arada Husilər ölkənin üçüncü böyük şəhəri olan Taizi mühasirəyə ala bilmişdi və Səudiyyə Ərəbistanına müntəzəm ballistik raket və dron hücumları təşkil edirdi.

Ardı var...

06/04/2021

"Texnologiya dünyanı məhv edəcək, bəşəriyyətə nəzarət edəcək deyəndə bir çoxumuzun ağlına Terminator filmi və ya Arnold Şvarsneqqer gəlir. Ancaq fərqində deyilik ki, əslində artıq çoxdan texnologiya, süni zəka bəşəriyyəti idarə etməyə başlayıb".

Yuxarıdakı fikirlər ötən il kinosevərlərə təqdim edilmiş "The Social Dilemma" filmindəndir. Bu sənədli filmin əsas qəhrəmanları "Facebook", "Twitter", "Pinterest", "Youtube", "Google" kimi texnologiya nəhənglərinin idarəçiliyində yaxından iştirak etmiş şəxslərdir. Onlar adıçəkilən şirkətlərin necə işləməsini, bizi öz platformalarında saxlamaq üçün hansı taktikalardan istifadə etməsini və həyatımızda daha çox paya sahib olmaq üçün necə rəqabət aparmalarını izah edirlər.

Bu gün bu şirkətlər təkcə dünyanın ən yaxşı texnologiya mühəndislərini deyil, həm də ən yaxşı psixoloqlarını, sosioloqlarını, nevroloqlarını da özlərində birləşdirirlər. Məqsəd isə birdir - insanı mümkün olduğunca ən yaxşı şəkildə öyrənmək və bunu insanın özünə qarşı istifadə etmək. Bu platformalarda itirdiyimiz hər bir saniyə onlara milyonlarla dollar olaraq geri dönür. Bütün bunlara isə bir şeyin nəticəsində nail ola bilirlər: 21-ci əsrin nefti - data. Bu şirkətlər insanlardan topladıqları ağlasığmaz miqdarda datalar nəticəsində bizim təkcə bu gün, sabah, qarşıdakı bir həftə və ya bir ay ərzində nə edəcəyimizi deyil, az qala bir neçə il sonra necə bir insan olacağımızla bağlı kombinasiyalar qura, çox yüksək dəqiqlikli proqnozlar verə bilərlər.

Araşdırmalar göstərir ki, 1996-cı ildən sonra dünyaya gələn Z nəsli dediyimiz insanlarda aqressiya, depressiya, özünəqapalılıq, intihar halları çox daha yüksəkdir. Bu, sosial şəbəkələrlə orta məktəbin aşağı siniflərindən etibarən tanış olmuş ilk nəsildir və yuxarıdakı halların səbəblərinin artmasından başlıca səbəb kimi məhz sosial şəbəkələrin olduğu güman edilir. Sosial şəbəkələr bu insanlarda hətta davranış şəkillərini də dəyişib. Bir nümunə olaraq qeyd edilir ki, bu nəsildə sevgili olmaq, münasibətə girmək halları olduqca aşağıdır. Çünki bu insanlar həyatlarının əsasını virtual yaşayırlar.

Filmdən iki ifadə ilə postu tamamlayırıq: 1. Əgər bir məhsul üçün ödəniş etmirsinizsə, onda məhsul siz özünüzsünüz (if you're not paying for the product, you are the product).
2. Sadəcə iki sektor öz müştərilərini "istifadəçi" adlandırır: qanunsuz narkotik ticarəti və proqram təminatı sektoru (There are only two industries that refer to their customers as ‘users’, one is of course IT, the other is the illegal drugs trade). ©